Γράφει ο Χαράλαμπος Σταμέλος*,
Πριν μερικές μέρες η Τερέζα Μέι υπέστη εκλογική ήττα ή πέτυχε πύρρειο νίκη. Δεν γνωρίζουμε αν θα σχηματίσει κυβέρνηση μειοψηφίας ή θα χρειαστεί να επαναληφθούν οι εκλογές ή να αναλάβει Πρωθυπουργός ο Κόρμπιν των Εργατικών.
Πάντως το κυρίως θέμα είναι το Brexit και η διαχείριση του.
Πράγματι, η Πέμπτη 23 Ιουνίου 2016 αποτελεί μία ημέρα σημαδιακή για την ΕΕ και την πορεία της. Οι λαοί του Ηνωμένου Βασιλείου αποφάσισαν μετά από δημοψήφισμα να εξέλθει η χώρα τους της ΕΕ. Έχει σημασία να δούμε ορισμένους ποιοτικούς δείκτες: 1. ο λαός του Γιβραλτάρ κατά ποσοστό σχεδόν 95% ψήφισε υπέρ της παραμονής του Ηνωμένου Βασιλείου στην ΕΕ, 2. ο λαός της Σκωτίας και ο λαός της Βορείου Ιρλανδίας ψήφισαν επίσης υπέρ της παραμονής του Ηνωμένου Βασιλείου στην ΕΕ, 3. το ίδιο ψήφισαν οι νεότερες ηλικίες των ψηφοφόρων, καθώς και το 60% των κατοίκων του Λονδίνου.
Συνεπώς, η επαρχία της Αγγλίας και οι ηλικιωμένοι κάτοικοι καθόρισαν το αποτέλεσμα.
Είναι άραγε αυτό κακό;
Η απάντηση είναι σαφώς όχι. Η δημοκρατία δίδει το δικαίωμα σε όλες και όλους που επιθυμούν να εκφραστούν να το πράξουν δια της ψήφου τους.
Οι αρνητές της ΕΕ πέτυχαν μία σημαντική νίκη.
Είναι άραγε αυτό κακό;
Η απάντηση είναι επίσης όχι. Παρέθεσαν τα επιχειρήματά τους, αντιπαρατέθηκαν με όσους είναι Ευρωπαϊστές και έπεισαν την οριακή έστω πλειοψηφία (αν και η συνολική διαφορά των ψήφων είναι περισσότερες από 1 εκατομμύριο, το “οριακή” συνοπολογίζει τους ανωτέρω ποιοτικούς δείκτες) των λαών του Ηνωμένου Βασιλείου να ψηφίσουν υπέρ της εξόδου της χώρας από την ΕΕ.
Σε συνθήκες πίεσης πάντοτε υπάρχουν βασικά δύο επιλογές: ή μένεις ή φεύγεις.
Γιατί να μείνεις σε κάτι που είναι για τους περισσότερους αποκρουστικό, απόμακρο, τεχνοκρατικό και βαρετό;
Τα επιχειρήματα υπέρ της παραμονής είναι εξ ίσου ισχυρά.
Γιατί να φύγεις αφού πάλεψες χρόνια τώρα να είσαι σε μία ισχυρή ένωση συνδιαμορφώνοντας πολιτικές;
Πιστεύω ότι μία καθοριστική συμβολή υπέρ της εξόδου ήταν η έμμεση δημόσια παρέμβαση της Βασίλισσας Ελισάβετ της 2ης. “Δώστε μου τρεις καλούς λόγους να μείνουμε στην ΕΕ” φέρεται να είπε η Βασίλισσα και έσπευσε να δημοσιεύσει η εφημερίδα “Σαν” (“Ήλιος”). Μία εφημερίδα που διαβάζουν εκατομμύρια αναγνώστες και βεβαίως επηρεάζονται από τα γραφόμενα.
Είναι γνωστό ότι είμαι Ευρωπαϊστής, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι υποστηρίζω κάθε τι που εκπορεύεται από την ΕΕ. Ακριβώς επειδή είμαι Ευρωπαϊστής, ασκώ κριτική στα κακώς κείμενα της ΕΕ.
Πιστεύω λοιπόν ότι ήρθε η ώρα η ΕΕ να πάρει γενναίες αποφάσεις. Πρέπει να επηρεάσει υπέρ της ακόμα περισσότερο την νέα γενιά με προγράμματα ανταλλαγής μαθητών και φοιτητών, με διάδοση του Ευρωπαϊκού πνεύματος, με ίδρυση Ευρωπαϊκών προτύπων νηπιαγωγείων, σχολείων και σχολών σε όλα τα κράτη μέλη, με έμφαση στην εκπαίδευση και την κατάρτιση και στόχο την Ευρωπαϊκή αλληλεγγύη και αριστεία. Με όραμα μία ενωμένη Ευρώπη και πρωταρχική αξία το δικαίωμα κάθε πολίτη να είναι ευχαριστημένος, χαρούμενος, ικανοποιημένος από τις συνθήκες της ζωής του, καθώς και με διάθεση να βοηθήσει τους Ευρωπαίους συμπολίτες του, όταν αυτοί το χρειάζονται. Μία ατελής ομοσπονδιακή Ευρώπη θα υποφέρει και θα ταλαιπωρεί τους πολίτες της, μία ολοκληρωμένη ομοσπονδιακή Ευρώπη θα δώσει νέες προοπτικές.
Και δεν αναφέρομαι μόνο στις νέες επενδύσεις και στην οικονομική ανάπτυξη που θα τονωθούν από μία τέτοια πολιτική εξέλιξη, μιλώ για την αλλαγή νοοτροπίας όλων των νέων στην Ευρώπη, εμπλουτίζοντας την εθνική μας ταυτότητα με την Ευρωπαϊκή ταυτότητα.
Επίσης δεν μιλώ για μία ισοπέδωση αμερικανικού στυλ που όλοι μιλάμε μια γλώσσα που δανειστήκαμε από αλλού, αλλά που όλοι μιλάμε μια πανευρωπαϊκή γλώσσα διατηρώντας την εθνική μας γλώσσα. Και αυτή η γλώσσα δεν είναι άλλη από την γλώσσα της αλήθειας, των αξιών, της μεταρρύθμισης, της ανανέωσης, του εμπορίου και των τεχνών στην προοπτική μιας ποιοτικής αναβάθμισης της ζωής μας που περιλαμβάνει καλύτερο σχολείο, καλύτερο νοσοκομείο, καλύτερη επιχειρηματικότητα, καλύτερες υποδομές, καλύτερους θεσμούς, περισσότερη αξιοκρατία, περισσότερη θετική διάθεση, περισσότερη έρευνα και καινοτομία, περισσότερα ανοικτά μυαλά.
Το κακό δεν νικιέται με άλλο κακό, αλλά με περισσότερο καλό.
Απέναντι λοιπόν στον φανατισμό και την μανία της μισαλλοδοξίας η ΕΕ πρέπει να φέρει με τον σωστό τρόπο τους πολίτες της πιο κοντά στις Ευρωπαϊκές αξίες, στην αλληλεγγύη και την αγάπη για τον συνάνθρωπο, την πνευματική καλλιέργεια, την πίστη σε αξίες και ιδανικά που αργοσβήνει ανάμενα σε υπολογισμούς και αριθμούς που τελικά καταπίνουν το φως που κάθε ανθρώπινη ψυχή θέλει να δώσει και να λάβει, το φως της ανθρώπινης αλήθειας, της ανθρώπινης ζεστασιάς.
Σε αυτό το κλίμα των ημερών λοιπόν η ΕΕ πρέπει να παραμείνει ως οργανισμός ψύχραιμη και ανυποχώρητη στις αξίες που αποτελούν και πρέπει να αποτελούν τον φάρο για την μελλοντική της πορεία.
Ας σημειωθεί ότι κατά την παράγραφο 5 του άρθρου 50 της Συνθήκης ΕΕ μία χώρα που εξήλθε της ΕΕ μπορεί να ζητήσει επανεισδοχή. Επομένως, μιας και το μέλλον είναι αβέβαιο, ποτέ δεν ξέρεις.
Περαιτέρω, δεν θα ήταν παράλογο η Σκωτία να ζητήσει ανεξαρτησία από το Ηνωμένο Βασίλειο για να ενταχθεί στην ΕΕ ως το 28ο μέλος, η Βόρεια Ιρλανδία να ενωθεί με την Ιρλανδία για να παραμείνει στην ΕΕ και το Γιβραλτάρ να υπαχθεί στην Ισπανία για να παραμείνει στην ΕΕ. Μία απόφαση απομόνωσης μπορεί να έχει συνέπειες ως προς τρίτους που δεν υπολόγισες, έτσι να καταστεί η Αγγλία μια “μικρή Βρετανία”, μιας και “Μεγάλη” ονομάστηκε χάρη στην ένταξη της Σκωτίας το 1707 στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Ανεξάρτητα από τις οικονομικές συνέπειες που θα υποστεί το Ηνωμένο Βασίλειο, έχει σημασία το επόμενο διάστημα, όσο δηλαδή παραμένει στην ΕΕ, οι διαπραγματεύσεις που θα γίνουν με την ΕΕ για την αποχώρησή του να οδηγήσουν σε ένα καλό αποτέλεσμα και μια καλή συμφωνία και για τους δύο.
Αυτό θα έχει προφανώς αποτελέσματα και για τους Έλληνες και άλλους Ευρωπαίους που ζουν εκεί, αλλά και για τους Βρετανούς που ζουν στην ΕΕ.
Δεν χρειάζονται βιαστικές κινήσεις αλλά μεθοδικότητα.
Ως προς την Ελλάδα, έχει σημασία να εκμεταλλευτεί την συγκυρία θετικά υπέρ της. Συγκεκριμένα, για να το πω με ένα απλό παράδειγμα, αν από μία ομάδα αποχωρήσει ένας εξαιρετικός παίκτης, τότε το κενό θα κληθεί να αναπληρώσει ένας καλός ή και μέτριος παίκτης. Η Ελλάδα δεν είναι Γερμανία. Προφανώς η Γερμανία θα κληθεί να αναπληρώσει το μεγαλύτερο κενό που αφήνει το Ηνωμένο Βασίλειο (αν και θα δούμε τις λεπτομέρειες αργότερα μετά τις διαπραγματεύσεις). Ωστόσο, η Ελλάδα ως μια χώρα πιστή στην Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αποδείξει τώρα ότι μπορεί να έχει νέες ιδέες και προτάσεις για περισσότερη και καλύτερη Ευρώπη.
Εδώ έρχεται ο ρόλος των εθνικών κομμάτων και κυρίως των κομμάτων και ηγεσιών τους που έχουν συνείδηση Ευρωπαϊκή και ιστορική ότι μπορεί η Ελλάδα επιτέλους να συμμορφωθεί με τα Ευρωπαϊκά δεδομένα και να βγει από την κατάσταση που βρίσκεται τώρα ακόμα πιο ισχυρή.
Απαιτείται ένα πλάνο ενεργειών για τις προτάσεις που θα έχει η Ελλάδα τόσο για την ΕΕ γενικά όσο και για τις διαπραγματεύσεις με το Ηνωμένο Βασίλειο. Διπλωματικά πρέπει να κινηθεί τάχιστα αλλά όχι βιαστικά με επεξεργασμένες και τεκμηριωμένες θέσεις.
Θεωρώ ότι τίποτε δεν χάθηκε. Για παράδειγμα, η Ελβετία και η Νορβηγία είναι συνδεδεμένες με την ΕΕ και έχει βρεθεί μία φόρμουλα συνύπαρξης.
Είναι βέβαιο ότι η ζωή συνεχίζεται και κάθε ένας αγωνίζεται με τις δικές του ιδέες για ένα καλύτερο αύριο. Αντί να αφορίζουμε και να φοβόμαστε, ας συμβάλλουμε με θετικές προτάσεις, κέφι και δημιουργικότητα για το καλύτερο αύριο όλων όσων ζούμε στην αγαπημένη μας Γηραιά Ήπειρο.
*Πρόεδρος Ένωσης Ελλήνων και Κυπρίων Νομικών, Δικηγόρος Αθηνών, Επιστημονικός Συνεργάτης Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου
