Σε θέσεις «μάχης» βρίσκονται σήμερα οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την τελική φάση της δυσκολότερης διαπραγμάτευσης των τελευταίων ετών, αυτής του, περίπου, 1 τρισεκατομμυρίου ευρώ.
Οι «27» της Ευρωπαϊκής Ένωσης βρίσκονται σήμερα στις Βρυξέλλες για τη Σύνοδο Κορυφής ώστε να συζητήσουν για τον επόμενο προϋπολογισμό της ΕΕ, σε μια προσπάθεια να βρουν την απάντηση στο αίνιγμα του ενός τρισ. ευρώ. Το κενό των 60 έως 75 δισεκατομμυρίων ευρώ που αφήνει το Brexit, οι διαφωνίες ανάμεσα στα κράτη μέλη αλλά και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, καθιστούν αυτήν τη διαπραγμάτευση ως μία από τις πλέον σημαντικές για το μέλλον της ΕΕ.
Τι είναι όμως ο προϋπολογισμός της ΕΕ; Ποιος επωφελείται από αυτόν και γιατί αυτές οι διαπραγματεύσεις διαφέρουν από τις αντίστοιχες παλιότερων ετών;
Τι είναι ο προϋπολογισμός της ΕΕ;
Το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο αποτελεί τον επταετή προϋπολογισμό της Ένωσης. Το 1988 τα κράτη μέλη της ΕΕ συμφώνησαν ότι ευρωπαϊκές πολιτικές όπως η Κοινή Αγροτική Πολιτική και το Ταμείο Συνοχής, ήθελαν περισσότερο από ένα έτος για να έχουν αποτελέσματα. Μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια το ΠΔΠ της ΕΕ έφτασε, την επταετία 2014-2020, στα 958,5 δισ. ευρώ, ενώ το ΠΔΠ της επταετίας 2021-2027 αναμένεται να ξεπεράσει το 1 τρισ. ευρώ. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ (ΠΔΠ) είναι ο μοναδικός προϋπολογισμός παγκοσμίως που μόλις το 2,67% αφορά σε διοικητικές δαπάνες (μισθοί, συντάξεις κ.α των υπαλλήλων της ΕΕ) ενώ το υπόλοιπο ποσοστό, άνω του 97% αφορά σε αναπτυξιακές πολιτικές στα κράτη -μέλη. Με τον κοινό ευρωπαϊκό προϋπολογισμό καλύπτονται βασικά επενδυτικά σχέδια και δημόσιες επενδύσεις σε τομείς όπως οι μεταφορές (σιδηρόδρομοι, εθνικές οδοί) και οι θαλάσσιες συγκοινωνίες, ενώ η αγροτική πολιτική σε ολόκληρη την ΕΕ χρηματοδοτείται σχεδόν εξ ολοκλήρου από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό. Στην Ελλάδα με βάση την αρχική πρόταση της Κομισιόν αναλογούσαν 35,5 δισ. ευρώ για την περίοδο 2021-2027, εκ των οποίων περίπου 19,229 δισ. ευρώ αφορούν στη συνοχή και 16,239 δισ. ευρώ στη γεωργία.
Πού βρίσκονται τα χρήματα;
Ο προϋπολογισμός της ΕΕ έχει δύο βασικές πηγές. Η πρώτη είναι οι λεγόμενες εθνικές εισφορές. Τα κράτη – μέλη της ΕΕ συνεισφέρουν περίπου το 60% του προϋπολογισμού. Παρόλο που το περίπου 1 τρισ. ευρώ που θα είναι το ύψος του ΠΔΠ για το 21-27 ακούγεται τεράστιο ποσό, στην πραγματικότητα υπολογίζεται ότι κάθε Ευρωπαίος φορολογούμενος πληρώνει για τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, όσο θα πλήρωνε εάν κάθε 5 – 6 ημέρες αγόραζε έναν επιπλέον καφέ, αξίας περίπου 2 ευρώ. Η δεύτερη βασική πηγή εσόδων είναι οι δασμοί και τα πρόστιμα που καταλογίζονται για περιπτώσεις παραβίασης του ανταγωνισμού στην ΕΕ. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ ισοδυναμεί με το, περίπου, 1% του ΑΕΠ της ΕΕ, ενώ στα κράτη – μέλη το ποσοστό ξεπερνάει το 47%. Ο ομοσπονδιακός προϋπολογισμός των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής ξεπερνάει το 3,3% του αμερικανικού ΑΕΠ.
Ποια είναι η διαδικασία κατάθεσης ενός ευρωπαϊκού προϋπολογισμού;
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ήτοι το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ, προτείνει τον επταετή προϋπολογισμό. Τα κράτη μέλη της ΕΕ, είτε μέσα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (παρευρίσκονται οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων) είτε μέσα από το Συμβούλιο της ΕΕ (αρμόδιοι υπουργοί των κρατών μελών καθώς και η εκάστοτε προεδρία) καταλήγουν σε συμφωνία. Στο τέλος το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ως το δεύτερο νομοθετικό όργανο της ΕΕ, πρέπει να αποφασίσει εάν θα εγκρίνει ή θα απορρίψει τον επταετή προϋπολογισμό.
Γιατί είναι τόσο δύσκολη η επίτευξη συμφωνίας αυτή τη φορά
Μετά το Brexit, η ΕΕ έχει λιγότερα κράτη μέλη και περισσότερες δράσεις που πρέπει να χρηματοδοτήσει. Όπως το έθεσε ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν «ο προϋπολογισμός της ΕΕ θυμίζει μια πίτα, στην οποία επιμένουμε να βάζουμε την ίδια ποσότητα βουτύρου, ενώ μεγαλώνουμε διαρκώς τα κομμάτια της. Στο τέλος κανείς δεν θα αισθάνεται τη γεύση του βουτύρου». Η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ αφήνει ένα μεγάλο χρηματοδοτικό κενό. Η Κομισιόν της προέδρου φον ντερ Λάιεν, αλλά και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχουν εξαγγέλλει μεγαλεπήβολα σχέδια όπως η ενίσχυση της FRONTEX με 10.000 άνδρες και γυναίκες και η ευρωπαϊκή απάντηση στην κλιματική αλλαγή, ενώ παράλληλα υπάρχουσες δράσεις όπως το “Erasmus +”, και το ταμείο συνοχής, χρειάζονται χρηματοδότηση. Ποιός θα βάλει τα χρήματα;
Τα «στρατόπεδα» εντός της ΕΕ
Τα στρατόπεδα που έχουν σχηματιστεί εντός της ΕΕ αποτελούνται από τους οπαδούς της «σύνεσης και της φειδούς» και τους οπαδούς της «μεγαλύτερης συνοχής». Στο πρώτο, βρίσκονται τέσσερεις χώρες. Η Αυστρία, οι Κάτω Χώρες, η Σουηδία και η Δανία. Στο δεύτερο σχεδόν 17, με διαφορετικές ωστόσο προσεγγίσεις. Η Γαλλία και η Γερμανία, επίσης με τεράστιες διαφωνίες, παρακολουθούν εξ αποστάσεως αυτή τη διαμάχη. Παρά ταύτα εντός αυτών των δύο στρατοπέδων υπάρχουν πολλές δευτερεύουσες συμμαχίες. Χώρες όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία δεν επιθυμούν περικοπές στην αναπτυξιακή βοήθεια, ενώ άλλες όπως η Γαλλία και η Ιρλανδία ζητούν τη διατήρηση των πόρων για την Κοινή Αγροτική Πολιτική. Ακόμα και εντός των κρατών της BENELUX, το Λουξεμβούργο ζητεί μεγαλύτερο προϋπολογισμό, η Ολλανδία μικρότερο και το Βέλγιο κρατά ουδέτερη στάση. Η φινλανδική προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ είχε προτείνει περικοπές 12% στο ταμείο συνοχής και 13% στην αγροτική πολιτική ώστε να χρηματοδοτηθούν δράσεις όπως η έρευνα και η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Το casus belli του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
Ο επταετής προϋπολογισμός της ΕΕ θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Σε μια πρωτοφανή συμφωνία, σχεδόν άπασες οι πολιτικές ομάδες του ΕΚ, απορρίπτουν συλλήβδην κάθε ΠΔΠ που θα είναι μικρότερο του 1,3% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ, ενώ η πρόταση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου προσεγγίζει το 1,074%. Κάτι που, ενώ ως ποσοστό ακούγεται μικρό, μεταφράζεται σε περίπου 250 δισ. ευρώ.
«No representation without taxation»;
Στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο οι Ευρωβουλευτές ζήτησαν μέτρα ώστε η ΕΕ να μπορέσει να χρηματοδοτήσει άμεσα τον προϋπολογισμό της και να μην εξαρτάται από τις εθνικές συνεισφορές. Παραφράζοντας το διάσημο «σλόγκαν» της αμερικανικής επανάστασης, ήτοι «No taxation without representation» (καμία φορολόγηση χωρίς εκπροσώπηση), το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητεί τρόπους ώστε να υπάρχει άμεση χρηματοδότηση του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού. Δύο από τις προτάσεις είναι η επιβολή φόρου στα πλαστικά ή στο σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ (ETS). Πρόταση με την οποία φαίνεται να συμφωνεί καταρχήν και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
