Οι στίχοι του Κεμάλ μάς δίδαξαν με τόση χάρη πως «αυτός ο κόσμος δε θ’ αλλάξει ποτέ» -σχεδόν το πίστεψα. «Οι άνθρωποι δεν αλλάζουν» είναι μια φράση τόσο δογματική που κανείς ξεχνά πλέον να την αμφισβητήσει. Αντίστοιχα, «ο νόμος της ζούγκλας» δεν θα σταματήσει ποτέ να καθορίζει τις ανθρώπινες σχέσεις αφού και οι άνθρωποι είμαστε θηλαστικά».
Κάθε φορά που δημοσιεύω ένα κείμενο, κάποιος θα μου υπενθυμίσει ότι δεν πρέπει να περιμένω ότι η κοινωνία θα γίνει λιγότερο πατριαρχική και ας έχουμε κάνει πολλά βήματα μπροστά (φυσικά, μένουν πολλά να γίνουν ακόμα) στο θέμα των δικαιωμάτων και της ισότητας των φύλων. Άλλοι, μάλιστα, δεν διστάζουν να ισχυρίζονται το παντελώς ανιστόρητο: «οι κοινωνίες ήταν πάντοτε πατριαρχικές, καθώς οι άνδρες είναι σωματικά ισχυρότεροι». Και φυσικά, μου είπαν τόσες πολλές φορές ότι αν μια γυναίκα θέλει να είναι ίση χρειάζεται «δυστυχώς γι’ αυτήν» να υιοθετήσει όλα χαρακτηριστικά της αρσενικής ταυτότητας.
Οι πρώτες θρησκείες στη γη ήταν μητριαρχικές
Αλλά από πού πηγάζει αυτός ο αντανακλαστικός σεβασμός προς τον πιο τρομακτικό και απειλητικό αρχηγό και πώς επηρεάζει την ελεύθερη έκφραση της γυναικείας σεξουαλικότητας. Όσο αποδεχόμαστε την υπεροχή της αρσενικής ή «αρσενικοφανούς» εξουσίας, συνώνυμης με το φόβο και το θυμό, και την κατανοούμε ως ιστορικά και βιολογικά «φυσιολογική», τότε ομολογούμε έναν βαθύ ιστορικό και πολιτισμικό αναλφαβητισμό, καθώς ηθελημένα ή μη αγνοούμε τα ιστορικά παραδείγματα που θα μας επιτρέψουν να οραματιστούμε και έπειτα να υλοποιήσουμε ένα καλύτερο κόσμο: εστιάζουμε στα όσα εμείς ξέρουμε.
Σχετικά με τον ιστορικό αναλφαβητισμό, δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός στη συγκριτική θρησκειολογία ώστε να γνωρίζει ότι οι πρώτες θρησκείες στη γη ήταν ως επί το πλείστον ματριλιανές ή ακόμη και μητριαρχικές. Εκεί όπου σήμερα οι γυναίκες είναι τρομερά καταπιεσμένες, όπως στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, τιμούνταν για αιώνες η Αστάρτη, η Ίσις ή η Ίσταρ. Η Θεά ήταν σεβαστή ως η σοφή δημιουργός και η μοναδική πηγή της τάξης του κόσμου, και δεν λατρευόταν μόνο ως ένα σύμβολο γονιμότητας.
Η κοινωνία της Κρήτης στα 1600-1500 π.Χ. είναι ίσως η πιο ακριβής και πλήρης εικόνα που έχουμε μέχρι σήμερα για τη μητριαρχία
Στον Ελλαδικό χώρο, υπάρχουν ευρήματα που υποδεικνύουν ότι η κοινωνική οργάνωση στην Κρήτη ήταν ματριλιανή και μάλιστα μητριαρχική στο διάστημα από τη Νεολιθική εποχή μέχρι την Δωρική εισβολή. Σύμφωνα με τον John Younger, καθηγητή κλασικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Κάνσας, η κοινωνία της Κρήτης στα 1600-1500 π.Χ. είναι ίσως η πιο ακριβής και πλήρης εικόνα που έχουμε μέχρι σήμερα για τη μητριαρχία. Ένας άλλος μελετητής εκείνης της περιόδου, ο Charles Seltman, έχει υποστηρίξει ότι η τότε κοινωνία οργανώθηκε γύρω από τις γυναίκες, οι οποίες είχαν σεξουαλική ελευθερία και έλεγχαν τις θρησκευτικές τελετουργίες.
Τα μινωικά ειδώλια και πολλές μινωικές αναπαραστάσεις, επίσης, δίνουν στοιχεία για τις παλιότερες μορφές κοινωνικής οργάνωσης στην Κρήτη. Η εμφάνιση γυναικείων θεοτήτων αλλά και οι αναπαραστάσεις με μια γυναικεία θεότητα καθισμένη σε ένα θρόνο και από κάτω της ένα μικρό υποτακτικό θεό απηχούν αντιλήψεις και στάσεις που ήταν αποδεκτές σε αυτές τις κοινωνίες.
Στο Moshuo, μια περιοχή στα σύνορα του Θιβέτ, η γιαγιά είναι η επικεφαλής της οικογένειας
Όσον αφορά τον πολιτισμικό αναλφαβητισμό, εκείνοι που ισχυρίζονται ότι η κοινωνία ήταν και θα είναι πάντα ανδροκρατούμενη, μπορούν να επισκεφθούν τις μητριαρχικές κοινωνίες που επιβιώνουν σήμερα. Για παράδειγμα, το Moshuo, μια περιοχή στα σύνορα του Θιβέτ, κυβερνάται ανέκαθεν από γυναίκες. Ο θεσμός του γάμου είναι ανύπαρκτος και η γιαγιά είναι η επικεφαλής της οικογένειας. Ο δε ρόλος των ανδρών περιορίζεται σε μερικές «λαθραίες επισκέψεις» στα υπνοδωμάτια των γυναικών προκειμένου να τους προσφέρουν σεξουαλική ευχαρίστηση μόνο όταν εκείνες το θελήσουν. Η ταυτότητα του πατέρα είναι συνήθως άγνωστη, αφού το παιδί ανήκει μόνο στη μητέρα. Υπάρχουν τουλάχιστον έξι σύγχρονες κοινωνίες σήμερα που παραμένουν μητρογραμμικές ή μητριαρχικές και βρίσκονται στα πιο απροσδόκητα ανδροκρατούμενα εδάφη όπως η Κίνα, η Ινδία, η Ινδονησία και η Κόστα Ρίκα.
Στις ασιατικές θρησκείες και στις μυστικιστικές παραδόσεις, το θεϊκό θηλυκό δεν χωρίζεται ποτέ από το θεϊκό αρσενικό
Πώς συνέβη λοιπόν αυτή η μετάβαση από τη μητριαρχία στη πατριαρχία και, αντίστοιχα, η μετάβαση από τη σεξουαλική ελευθερία των γυναικών στη σεξουαλική τους καταπίεση; Τουλάχιστον στη Δύση, όλα αρχίζουν με την ιστορία της Εύας. Η δύναμη της αγάπης και η σωματική της έκφραση, η σεξουαλικότητα, καταδικάστηκαν και τιμωρήθηκαν από τον Δημιουργό που στην ουσία ήταν ένας Θεός-Τιμωρός. Η ηθική αφετηρία της σημερινής κατανομής ρόλων ανάμεσα στα δύο φύλα βρίσκεται στην εικόνα της «πεπτωκυίας» Εύας, εκείνης αυτή που «παρέσυρε» τον «αθώο» Αδάμ έξω από τον Παράδεισο. Και με τον ίδιο τρόπο που η Εύα αποπλάνησε τον φτωχό Αδάμ με τη γοητεία της προκειμένου να δαγκώσει μαζί της το μήλο, έτσι και μια σαγηνευτική γυναίκα – ή απλά «μια πλανεύτρα από τη φύση της», όπως θα έλεγε και ένας σεξιστής- προκαλεί ή ακόμα και επιζητεί τη σεξουαλική παρενόχληση όταν, για παράδειγμα, ντύνεται προκλητικά ή φωτογραφίζεται γυμνή.
Αντίθετα, στις ασιατικές θρησκείες και στις μυστικιστικές παραδόσεις, το θεϊκό θηλυκό δεν χωρίζεται ποτέ από το θεϊκό αρσενικό. Αναφέρονται ως μια ολότητα όπου το καλό και το κακό είναι τα δύο αντίθετα μέρη της ίδιας ενότητας, όπως είναι ο θετικός και ο αρνητικός πόλος μιας μπαταρίας. Αλλά στη εβραιο-χριστιανική παράδοση μάθαμε ότι υπάρχει καλό και κακό ως δύο ξεχωριστά πράγματα. Υπάρχει το καλό και το κακό όπως το φως και το σκοτάδι, όπου το φως είναι καλό ή το θετικό και το σκοτάδι είναι κακό ή το αρνητικό. Οι λέξεις είναι ισχυρά εργαλεία για την οικοδόμηση της πραγματικότητάς μας. Αυτοί οι ασυνείδητοι συνειρμοί δημιουργούν την πραγματικότητα μας.
Οι γυναίκες ποτέ δεν γίνουμε πλήρως σεβαστές ως πνευματικά και σεξουαλικά όντα ταυτόχρονα
Πιστεύω ακράδαντα ότι οι γυναίκες ποτέ δεν γίνουμε πλήρως σεβαστές ως πνευματικά και σεξουαλικά όντα ταυτόχρονα. Η πραγματικότητα στην οποία ζούμε είναι η επιλογή μας, αλλά και επίσης το αποτέλεσμα της εδραίωσης των ιουδο-χριστιανικών μύθων. Ένα ελεύθερο άτομο οφείλει να επιλέξει την πραγματικότητα του για τον εαυτό του. Για φανταστείτε πόσο διαφορετικά θα επιλέγαμε και εμείς οι γυναίκες την πραγματικότητα αν δεν είχαμε επηρεαστεί από το μοτίβο της γυναίκας-τρόπαιο, αν δεν εκλαμβάναμε τους εαυτούς μας ως το βραβείο του αρσενικού ήρωα, αν επιτέλους αντιστεκόμασταν και απορρίπταμε όλους αυτούς τους μύθους, από τον Οδυσσέα μέχρι τον Αρθούρο, με τους οποίους μεγαλώσαμε;