80 Χρόνια μετά, πλήρης ανακαίνιση της Μονής από τον Ηγούμενο π. Ιερώνυμο Κάρμα
Φωτογραφίες από το αρχείο της εφημερίδας “ΕΣΤΙΑ”, 17 Ιουλίου 1934
Φωτογραφία 1η : Μια γενική άποψις της καταστραφείσης από την ανεξήγητον και τρομεράν πυρκαΐαν μονής του Μεγάλου Σπηλαίου.
Φωτογραφία 2η: Απο το εσωτερικόν της καταστραφείσης μονής: η πηγή του αγιάσματος εις το ιερόν. Φωτογραφία ζωγράφου.
Φωτογραφία 3η: Η θρυλική εικών της Παναγίας, η οποία, κατά τας υπάρχουσας πληροφορίας, εσώθη από τους προστρέξαντας χωρικούς
«…αγίασον Κύριε τους αγαπώντας τήν ευπρέπειαν του οίκου σου…»
Η Εκκλησία μας στη λατρευτική της προσευχή περιλαμβάνει τόσο τους κτίτορες, όσο και τους ανακαινιστές των Ιερών Ναών και Μονών. Και είναι ευνόητοι οι λόγοι, για τους οποίους το πράττει. Τόσο οι Κτίτορες, όσο και οι ανακαινιστές, είναι εκείνοι, οι οποίοι ανάλωσαν τους εαυτούς τους, όχι απλά για κάποια κοινής ωφελείας κτίρια και καταστήματα, τα οποία έχουν (ημερομηνία λήξεως) τα στοιχεία της παροδικότητας και προσωρινότητας, αλλά για να θεμελιώσουν, ανεγείρουν και ανακαινίσουν τόπους ιερούς, λατρείας, άσκησης και προσευχής. Τόπους και κτίρια, τα οποία το Πανάγιο Πνεύμα καθαγιάζει και τους μεταμορφώνει σε ιερά και άγια Θυσιαστήρια. Τόπους όπου, δια των ιερών μυστηρίων και των αγιαστικών πράξεων, τελεσιουργείται η σωτηρία των ανθρώπων. Τόπους θεμελιωμένους στη γη, αλλά με διαστάσεις ουράνιες και όπως ψάλλουμε στην ακολουθία των Εγκαινίων: «Σήμερον της απροσίτου δόξης σου η επιφοίτησις, τόν επί γης παγέντα σοι Ναόν ουρανόν κατεσκεύασε».
Επομένως, δικαίως μέσα στον ορθόδοξο Χριστιανικό Εκκλησιαστικό χώρο, οι κτίτορες και οι ανακαινιστές των Ιερών Ναών και Μονών κατέχουν ξεχωριστή τιμητική θέση.
Γι’ αυτό οσάκις γίνεται λόγος για τέτοιους χώρους ιερούς και λατρευτικούς, απαραιτήτως γίνεται αναφορά σε όλους τους παράγοντες, οι οποίοι συνέβαλαν στην ανοικοδόμησή τους και ανακαίνισή τους.
«… ὑπέρ τῶν κτιτόρων καί ἀνακαινιστῶν τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ ἤ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς …»ἤ «…ὑπέρ μακαρίας μνήμης καί αἰωνίου ἀναπαύσεως τῶν ψυχῶν τῶν κτιτόρων καί ανακαινιστῶν…»
Ο λόγος για την Ιερά Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου Καλαβρύτων.
Η Ιερά Μονή εσχάτως ανακαινίσθη εκ βάθρων εσωτερικά και εξωτερικά.
Το παρόν σημείωμα δεν στοχεύει στην εξιστόρηση της όλης ανακαινιστικής πορείας της Ιεράς Μονής. Στοχεύει στην περιγραφή και ανάδειξη ενός μέρους, δηλαδή της επί το ιεροπρεπέστερον διαμορφώσεως της προσόψεως της Μονής και του Πρόναου, καθώς και στην τιμητική ανάδειξη των συντελεστών – ανακαινιστών των συγκεκριμένων αυτών χώρων.
Η ιερότητα, είτε ως στάση ζωής, είτε ως τρόπος έκφρασης μέσω της αισθητικής και της τέχνης, είτε ως λατρεία και προσευχή, μέσα στον εκκλησιαστικό χώρο, αποτελεί στοιχείο της ορθόδοξης Χριστιανικής πνευματικότητας.
Ιεροποιώ σημαίνει προσδίδω σε κάτι ιερότητα. Αίρω το κοσμικό στοιχείο, ως διαρρύθμιση η διακόσμιση, και το αντικαθιστώ με αντίστοιχα ιεροπρεπή στοιχεία, προσδίδοντας στο χώρο αισθητική ανάλογη με αυτό που είναι και υπηρετεί.
Η εξωτερική όψη της Μονής, όπως ήταν προ της ανακαινίσεως, αδικούσε το μεγαλοπρεπές κτίριο, από πλευράς ιεροπρεπούς αισθητικής. Αντικρύζοντας ο επισκέπτης – προσκυνητής εξωτερικά την πρόσοψη της Μονής, θαύμαζε βλέποντας ένα τεράστιο κτίριο μέσα σ’ ένα βράχο, αλλά με ελλειπή ιεροποιά αισθητικά στοιχεία. Σήμερα, μετά την ανακαίνιση και τις σχετικές παρεμβάσεις και αλλαγές, η πρόσοψη της Μονής απέκτησε ιεροποιό μορφή.
Η πρόσοψις της Μονής
Εντονότερα η ιεροποίηση είναι στον πρόναο της Μονής. Ο Πρόναος, μέχρι χθες ήταν απλά ένας μεγάλος αδιαρρύθμιστος και αδιακόσμητος χώρος παραμονής των προσκυνητών. Σήμερα αυτός ο χώρος έχει αλλάξει όψη σε όλες του τις διαστάσεις και πλευρές, από τις αγιογραφικές, διακοσμητικές και άλλες ιεροποιές παρεμβάσεις.
Επιτρέψατέ μου να κάνω μια πολύ σύντομη περιγραφή του χώρου.
Εισερχόμενοι εις το μεγαλοπρεπές κτίριον της Ιεράς Μονής, μας υποδέχεται ένας ζεστός ιεροπρεπής και αξιοπρεπής χώρος, καταλλήλως διακοσμημένος σε μια φανταστική σύνθεση και αρμονία, ζωγραφικής, αγιογραφίας, ξυλογλυπτικής και αισθητικής, στοιχεία τα οποία αρμόζουν εις τον συγκεκριμένο χώρο προσδίδοντάς του αίγλη και μεγαλοπρέπεια, ανάλογη με την μακραίωνη ιστορία του και την αγιοπνευματική του προσφορά στον Ορθόδοξο Χριστιανικό χώρο.
Προϊδεασμένοι και εντυπωσιασμένοι ανερχόμεθα δια της εσωτερικής κλίμακος και φθάνοντας στο πλατύσκαλον, στεκόμεθα δια να θαυμάσωμεν την αναμνηστική ζωγραφική παράσταση, η οποία απεικονίζει τον Μακαριώτατον Αρχιεπίσκοπον Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. ΙΕΡΩΝΥΜΟΝ, να στέκεται ευλαβής προσκυνητής ενώπιον της Ιεράς Εικόνος της Παναγίας Σπηλαιωτίσσης (15.08.2013).
Συνεχίζοντας την άνοδο, ευρίσκομεθα εις τον ανακαινισθέντα πρόναον η νάρθηκα της Ιεράς Μονής. Άνωθεν της τοξοτής πόρτας εισόδου, δεσπόζει σε τοιχογραφία η Ιερά Εικών του Ευαγγελιστού Λουκά, όπου κατά την Παράδοση, η εικών της Θεοτόκου είναι έργον των χειρών του.
Ο προσκυνητής από τη θέση αυτή, περιστοιχιζόμενος από τον πλούσιο και ιεροπρεπή διάκοσμο, όπως με τέχνη και μεράκι έχει αποτυπωθεί με όλες τις μορφές της Εκκλησίαστικής τέχνης, την αρχιτεκτονική, την ζωγραφική, την γλυπτική, εντυπωσιάζεται, κατανύγεται, θαυμάζει, μεταρσιώνεται. Ταυτόχρονα δε, μέσα από τις ζωγραφικές παραστάσεις περιμετρικά των εσωτερικών τοίχων, ως να ευρίσκεται εμπρός εις ανοικτόν βιβλίον, ξεναγείται και πληροφορείται περί των σημαντικών γεγονότων της μακραίωνης ιστορίας της Μονής, ως και θαυμάτων της Παναγίας.
Αποτύπωσις της Θαυματουργού Εικόνος της Παναγίας εις το κύλωμα δένδρου στο χωρίον Κλαπατσούνα (Πλατανιώτισσα)
Οι εκ της καρατομίας διασωθέντες Ιερομόναχοι: Σωφρόνιος και Παρθένιος (1717)
Η θαυμαστή διάσωσις εργάτη κατά την ανακαίνισιν του μετοχίου Βοινίνας (1753)
Η κατά θαυμαστόν τρόπον υδροδότησις της Ιεράς Μονής
Η ανεύρεσις της Ιεράς Εικόνος από τούς Μοναχούς Συμεών, Θεόδωρον και την βοσκοπούλα Ευφροσύνην (362 μ.Χ.)
Η Διάσωσις και θεραπεία του Ιεροδιακόνου Γρηγορίου
Η θεραπεία του νεαρού Ιωάννου (1684)
Αξίζει να αναφερθή και το ανακαινισθέν Ιερόν Παρρεκλήσιον των εν τη Ιερά Μονή φυλλασσομένων, μεγάλου αριθμού, Ιερών Λειψάνων.
Το ανακαινισθέν παρεκκλησιον
Ιερά Λείψανα εντός του παρεκκλησίου
Τέλος, εις την νότιαν πλευράν του Πρόναου, τιμητικώς έχουν ιστοριθεί οι Ιερές Μορφές των Κτιτόρων της Ιεράς Μονής: Συμεών – Θεοδώρου και Ευφροσύνης.
Των ανακαινιστών της Ιεράς Μονής αυτοκρατόρων:
α) Ιωάννου Κατακουζηνού
β) Ανδρονίκου γέροντος Παλαιολόγου
γ) Ανδρονίκου νέου Παλαιολόγου
Μετά από την σύντομη αυτή περιγραφή των χώρων, είναι καιρός να αναφερθούμε και στα πρόσωπα, τα οποία συνετέλεσαν στην ανακαίνιση.
Ξεκινώντας από τον ζωγράφο – αγιογράφο, ο οποίος με τον έντεχνο καλλιτεχνικό αλλά και έμπειρο χρωστήρα του, ιστόρισε τον Πρόναο της Μονής. Και αυτός είναι ο ονομαστός και πανελληνίου φήμης ζωγράφος και αγιογράφος Ιωάννης Καρούσος.
Ο Ιωάννης Καρούσος γεννήθηκε το έτος 1937. Σπούδασε την ζωγραφική και Αγιογραφική τέχνη στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών κατά τα έτη 1955– 1960. Έλαβε υποτροφίες από το εξωτερικό. Έχει κάνει πολλές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις εντός και εκτός Ελλάδος. Έχει ιστορίσει πολλούς Ιερούς Ναούς και Ιερές Μονές, μεταξύ των οποίων και τον Ιερόν Ναόν Αγίου Ανδρέου Πατρών.
Συνδύαζε την τέχνη με το εκκλησιαστικό ήθος. Είχε βαθειά συναίσθηση ότι η τέχνη που υπηρετούσε είχε Εκκλησιαστικό και λειτουργικό – προσευχητικό χαρακτήρα, γι’ αυτό αγιογραφώντας λειτουργούσε και διακονούσε προσευχητικά τον Θεό και τους αγίους Του.
Ο Ιωάννης Καρούσος εκοιμήθη την 6ην Αυγούστου 2013.
Προκειμένου να αναδείξουμε το ήθος και την συνέπειά του, δημοσιοποιούμε κατωτέρω, αποσπάσματα από ιδιόχειρη επιστολή του, προς τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη μας, σχετική με την αγιογράφηση του Πρόναου της Ιεράς Μονής.
Τον μακαριστό Ιωάννη Καρούσσο, τον επισκέφθηκε η επάρατος ασθένεια, και μέσα στην δικαιολογημένη έκρυθμη ψυχολογική του κατάσταση, ένθερμο και ζωηρό παρέμενε το ενδιαφέρον του για την ολοκλήρωση του έργου του.
Γράφει, λοιπόν, προς τον Σεβασμιώτατο:
«. . . Επειδή η υγεία μου δεν είναι τόσο καλά, ταλαιπωρούμαι με τις χημειοθεραπείες κ.λ.π. και πρέπει να προλάβω να τελειώσω το έργο μου. . .». «. . . ελπίζοντας ότι ο Θεός θα μου δώσει την δύναμη για να ολοκληρώσω το έργο μου, για το οποίο είμαι υπερήφανος, διότι είναι ο,τι καλύτερο έχω κάνει στην σταδιοδρομία μου». «Θερμώς παρακαλώ να εγκρίνετε την εν λόγω εργασία όσο γίνεται πιο γρήγορα ώστε να προλάβω να αποτελειώσω το έργο μας…».
Πράγματι, ο Θεός του εκπλήρωσε την επιθυμία του, παρέχοντάς του χρόνο και δύναμη και έτσι ωλοκλήρωσε το έργο του.
Ας είναι αιωνία η μνήμη του και η μακαρία ψυχή του να αναπαύεται στις τάξεις των εκλεκτών του Θεού.
Το πολύ σπουδαίο, όμως, ανακαινιστικό έργο της Μονής, ενδεχομένως και να μην είχε πραγματοποιηθεί, αν δεν υπήρχαν και τα πρόσωπα εκείνα, τα οποία είναι οι ιθύνοντες νόες κάι τα οποία αποτελούν τους κυρίους μοχλούς κινήσεως των σχετικών διαδικασιών, οι οποίες ομολογουμένως, είναι χρονοβόρες, έμπονες, νευραλγικές και φθοροποιές. Και τα πρόσωπα αυτά είναι ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ.κ. ΑΜΒΡΟΣΙΟΣ και ο Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης π. Ιερώνυμος Κάρμας, Καθηγούμενος της Ιεράς Μονής. Πέραν της απλής ευγνώμονης αναφοράς, δεν τολμώ να πω τίποτε άλλο, γιατί σίγουρα θ’ αδικήσω την μεγάλη συμβολή τους και προσφορά. Ωστόσο, ζητώντας την πατρική και αδελφική συμπάθεια και αγάπη τους αποτολμώ, δι’ ολίγων να υπογραμμίσω την συμβολή τους.
Ο εκ φύσεως και χαρακτήρος ανήσυχος, δραστήριος, ριξικέλευθος και τολμηρός Επίσκοπός μας, δεν ήταν δυνατόν να δώσει «ανάπαυσιν τοις κροτάφοις του και τοις βλεφάροις του νυσταγμόν», αν δεν αποτολμούσε την πραγμάτωση ενός τέτοιου μεγάλου και σπουδαίου, δια την Μονή, έργου, αλλά και την ολοκλήρωσή του. Πασιφανής ήταν στο σεπτό πρόσωπό Του και στην ιεροπρεπή έκφρασή Του η χαρά, η ευτυχία και η εύλογη ικανοποίηση, κατά την μεγάλη ημέρα της Παναγίας (15.08.2013), κατά την οποία ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ, περιστοιχιζόμενος από αρχιερείς, ιερείς και πλήθος πιστών, ευλογούσε Αρχιεπισκοπικά τα ανακαινισμένα έργα της Μονής.
Μετά τον Επίσκοπό μας τα δευτερεία τιμής και επαίνων ανήκουν στο δραστήριο και ταπεινό Καθηγούμενο π. Ιερώνυμο Κάρμα. Οι αγώνες του, οι κόποι του, οι αγωνίες του, οι έμπονες προσπάθειές του για το τόσο σημαντικό και πρωτοπόρο ανακαινιστικό έργο, ομιλούν από μόνα τους, όσο και αν εμείς θέλουμε, για λόγους που προσκρούουν στην εγνωσμένη ταπεινότητα του εν λόγω προσώπου, να σιωπήσουμε; Αρκεί και μόνο μία επίσκεψη στην Ιερά Μονή, για την επιβεβαίωση των λόγων μας.
Αν θα θέλαμε να δώσουμε όνομα στις έννοιες: δραστηριότητα, άποψη, γούστο, μέτρο, κάλλος, ομορφιά, ωραιότητα και τελειότητα, θα τα ονομάζαμε συνεκδοχικά ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ ΚΑΡΜΑΣ.
Καλάβρυτα, 15 Αυγούστου 2014
Πρωτοπρεσβύτερος Χρήστος Τσάκαλος
Αρχιερατικός Επίτροπος Αιγίου
