Γράφει ο Γιάννης Κουτρουμπής
Τα πάνω κάτω έχουν φέρει τα τρία νομοσχέδια για την δικαιοσύνη που έφερε η Κυβέρνηση της Πολωνίας για ψήφιση στην Βουλή. Στην ουσία τα νομοσχέδια περιλαμβάνουν την μεταφορά του ορισμού και της παύσης των δικαστών από τον υπουργό Δικαιοσύνης. Ένα τέτοιο νομοσχέδιο όπως ήταν φυσικό προκάλεσε την αντίδραση και της Κομισιόν που έδωσε τελεσίγραφο στην χώρα προκειμένου να αποσύρει τις νομοθετικές διατάξεις.
Οι αντιδράσεις φυσικά δεν περιορίζονται μόνο στο εξωτερικό, αλλά έχουν προκληθεί και στο εσωτερικό και συγκεκριμένα μεταξύ της Κυβέρνησης και του Προέδρου της χώρας, ο οποίος είναι αντίθετος προς αυτά τα νομοσχέδια και είναι ο μόνος με την συνταγματική αρμοδιότητα να αναπέμψει τα νομοσχέδια αυτά.
Έτσι και έκανε καθώς ανέπεμψε δύο νομοσχέδια και ήρε το βέτο του σε εκείνο που αφορά τα τακτικά δικαστήρια. Το νομοσχέδιο που πλέον αποτελεί νόμο του κράτους είναι εκείνο που αφορά τα τακτικά δικαστήρια. Με βάση την νέα ρύθμιση, πλέον οι πρόεδροι των δικαστηρίων, ανάμεσά τους και τα εφετεία, θα διορίζονται και θα παύονται από τον υπουργό Δικαιοσύνης.
Ο γενικός εισαγγελέας, χρέη του οποίου τελεί ο υπουργός Δικαιοσύνης, με αυτήν την μεταρρύθμιση δεν θα χρειάζεται πλέον να συμβουλεύεται τις γενικές συνελεύσεις των δικαστών, ούτε, στην περίπτωση που η γνώμη τους θα είναι αρνητική, το Δικαστικό Συμβούλιο, για να επιβάλει τους δικούς του υποψήφιους. Δεν θα χρειάζεται πλέον να αιτιολογεί τις αποφάσεις του, γεγονός που, όπως καταγγέλλουν αντιπολίτευση και δικαστικοί κύκλοι, θέτει τη δικαστική εξουσία υπό τα κελεύσματα της εκτελεστικής.
Τι προβλέπουν τα τρία νομοσχέδια
Τα νομοσχέδια που έθεσε προς ψήφιση η Κυβέρνηση προβλέπουν τρία επιμέρους στοιχεία. Πρώτον, έναν νόμο για το Εθνικό Δικαστικό Συμβούλιο (KRS), το οποίο διορίζει τους δικαστές και αποφασίζει ως προς τις προαγωγές τους, ο οποίος πρόκειται να τερματίσει τη θητεία των περισσότερων από τα μέλη του και να δώσει στο κοινοβούλιο την εξουσία να τα ορίζει άμεσα (εκτός από τον Υπουργό Δικαιοσύνης, τον επικεφαλής του Ανώτατου Δικαστηρίου και τον επικεφαλής του Ανώτατου Διοικητικού Δικαστηρίου). Μέχρι σήμερα τα μέλη του KRS είναι έμπειροι νομικοί που επιλέγονται από επαγγελματικές ενώσεις.
Δεύτερον, έναν νέο νόμο που θα δώσει στον Υπουργό Δικαιοσύνης την εξουσία να απομακρύνει όλους τους επικεφαλής των κατώτερων δικαστηρίων μέσα σε έξι μήνες από την ψήφισή του και να διορίσει νέους χωρίς να απαιτείται να συμβουλευτεί το KRS. Τέλος, έναν νέο νόμο για το Ανώτατο Δικαστήριο – το ύπατο δικαστήριο της χώρας – που θα προβλέπει τη συνταξιοδότηση όλων των δικαστών του, εκτός από αυτούς που θα οριστούν από τη σημερινή κυβέρνηση.
Το PiS δικαιολογεί αυτές τις αλλαγές υποστηρίζοντας ότι το δικαστικό σύστημα είναι διεφθαρμένο, έχει πολιτικό χαρακτήρα λόγω των ορισμών δικαστών από την προηγούμενη κυβέρνηση της Πλατφόρμας Πολιτών (PO), και κυριαρχείται από μια στενή κλίκα παλιών κομμουνιστών δικαστών.
Η επανάσταση του Ντούντα
Πέρα από την έκδηλη αντίδραση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, πολέμιος των μεταρρυθμίσεων στην δικαιοσύνη υπήρξε ο ίδιος ο Πρόεδρος της Πολωνίας. Ειδικότερα, ο ίδιος επέβαλλε βέτο στα δύο από τα τρία νομοσχέδια, ενώ ήρε το βέτο του ως προς το νομοσχέδιο που αναφέρεται στα τακτικά δικαστήρια.
Ο ίδιος ανέφερε πως προχωρά στην θέση βέτο αναφέροντας ότι τα προτεινόμενα νομοσχέδια θα υπονόμευαν την ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας, ότι θα εισάγονταν στη βουλή χωρίς να τον συμβουλευτούν, και ότι δεν θα κατόρθωναν να αυξήσουν την αίσθηση ασφάλειας των πολιτών και ότι ο ίδιος πρόκειται τις επόμενες μέρες να ετοιμάσει τις προτάσεις του σχετικά με τα δύο νομοσχέδια στα οποία έθεσε βέτο.
Παρόλα αυτά οι προσπάθειες του προέδρου έχουν και πολιτικό κόστος, καθώς ο Duda πρόκειται να έρθει αντιμέτωπος με μια επιλογή: είτε να συνεχίσει να υποστηρίζει την κυβέρνηση σε μια πορεία σύγκρουσης με το εκλογικό σώμα είτε να αποξενωθεί από τους ίδιους ηγέτες που τον βοήθησαν να έλθει στην εξουσία.
Αλλά γνωρίζει ότι χρειάζεται πάνω από 50% των ψήφων για να επανεκλεγεί και επομένως πρέπει να παραμείνει στο επίκεντρο. Η στήριξη για το PiS δεν έχει πέσει ποτέ κάτω από το 40% και αυτή τη στιγμή διαμορφώνεται κοντά στο 48%. Αυτό το επίπεδο στήριξης είναι αρκετό ώστε το PiS να παραμείνει στην κυβέρνηση, αλλά ίσως όχι για τον Duda, για να παραμείνει πρόεδρος.
Τελεσίγραφο στην Πολωνία από την Κομισιόν
Μία εβδομάδα για την απόσυρση των νομοσχεδίων για την δικαιοσύνη έδωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Πολωνία. Η Κομισιόν αποδοκιμάζει ανοικτά τη στάση της πολωνικής κυβέρνησης και σκέφτεται να πάρει μέτρα εις βάρος της. Συγκεκριμένα, ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Φρανς Τίμερμανς δήλωσε πως «αυτοί οι νόμοι αυξάνουν σημαντικά τις συστημικές απειλές στο Κράτος Δικαίου».
Παράλληλα, ανέφερε ότι «πλέον βρισκόμαστε πιο κοντά» στην ενεργοποίηση του Άρθρου 7 των Ευρωπαϊκών Συνθηκών, απειλώντας με στέρηση του δικαιώματος ψήφου στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Η πρώτη παράγραφος του άρθρου 7 -μια επίσημη προειδοποίηση από την ΕΕ, η οποία μπορεί να εκδοθεί από τα τέσσερα πέμπτα των κρατών μελών στο Συμβούλιο των Υπουργών- ενδέχεται να ενεργοποιηθεί ακόμα και νωρίτερα εάν οι πολωνικές αρχές λάβουν μέτρα για την απόλυση ή την αναγκαστική αποχώρηση των δικαστών του Ανώτατου Δικαστηρίου.
Ωστόσο, η διαδικασία αυτή ίσως και να είναι χρονοβόρα γιατί πρέπει να υπάρξει ομόφωνη απόφαση των υπολοίπων κρατών – μελών και να καμφθούν οι αντιστάσεις του Ούγγρου Ορμπάν, ο οποίος διατηρεί πολύ καλές σχέσεις με την Πολωνία και δείχνει να την στηρίζει στις προαναφερόμενες αλλαγές.
Ακόμη, η Επιτροπή ανακοίνωσε ότι θα κινήσει διαδικασία επί παραβάσει -ένα πιο συνηθισμένο μέτρο που μπορεί να οδηγήσει σε οικονομικές κυρώσεις- κατά της Βαρσοβίας, μετά τη δημοσίευση στην επίσημη Εφημερίδα της Κυβέρνησης του νέου νόμου για την οργάνωση των δικαστηρίων του κοινού δικαίου.
