Η λειτουργία του καρδιαγγειακού συστήματος επηρεάζεται δυσμενώς από τα αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης, σακχάρου και αρτηριακής πίεσης.
Τα υπάρχοντα ερευνητικά δεδομένα υποστηρίζουν ότι η αρτηριακή πίεση και τα επίπεδα της χοληστερόλης στο αίμα αυξάνονται όταν καταναλώνουμε τρόφιμα πλούσια σε κορεσμένο λίπος (λιπαρό κρέας, λιπαρά τυριά, βούτυρο και παράγωγα αυτών), τρόφιμα πλούσια σε υδρογονωμένα φυτικά έλαια (πατατάκια, γαριδάκια, μπισκότα, ντόνατς, κρουασάν) και γλυκίσματα πλούσια σε ζωικά λιπαρά και χοληστερόλη. Επίσης, τηγανητά τρόφιμα, και κυρίως αυτά που προετοιμάζονται σε ταχυφαγεία («fast food»), προκαλούν αύξηση των επιπέδων της χοληστερόλης στο αίμα.
Αντίθετα, τα τρόφιμα φυτικής προέλευσης, όπως φρούτα, λαχανικά, όσπρια και δημητριακά, δεν περιέχουν καθόλου χοληστερόλη και κορεσμένο λίπος. Για τον λόγο αυτό, πρόσφατες επιστημονικές έρευνες υποδεικνύουν ότι οι χορτοφαγικές δίαιτες συνεισφέρουν στην πρόληψη των νοσημάτων της καρδιάς καθώς αποκλείουν από τη διατροφή τα ζωικά προϊόντα.
Φυτοφαγία ή αλλιώς χορτοφαγία.
Χορτοφαγικές δίαιτες εφαρμόζονται από ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο, είτε για αρκετές ημέρες ή/και εβδομάδες τον χρόνο, όπως στην περίπτωση της νηστείας για θρησκευτικούς λόγους, είτε και για αρκετά μεγαλύτερες χρονικές περιόδους ή και εφόρου ζωής για τους εκ’ πεποιθήσεως φυτοφάγους. Ωστόσο, σε αυτές τις περιπτώσεις απαιτείται προσεκτικός σχεδιασμός του διατροφικού πλάνου, προκειμένου να εξασφαλιστούν επαρκείς διατροφικές προσλήψεις στα διάφορα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά.
Κύριο χαρακτηριστικό της νηστείας αλλά και της φυτοφαγίας είναι η αποχή από τρόφιμα ζωικής προέλευσης όπως είναι το κρέας, το ψάρι, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα αυγά και τα παράγωγά τους. Αντίθετα, υπάρχει αυξημένη κατανάλωση τροφίμων όπως το ψωμί, τα δημητριακά, τα ζυμαρικά, τα όσπρια, τα λαδερά φαγητά και φυσικά τα φρούτα και τα λαχανικά.
Νηστεία και χορτοφαγία: Οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Τόσο ο όρος νηστεία όσο και ο όρος φυτοφαγία περικλείουν ένα εύρος διατροφικών μοτίβων. Ορισμένοι καταναλώνουν πέραν των φυτικών προϊόντων, γαλακτοκομικά προϊόντα και αυγά, άλλοι καταναλώνουν, επιπλέον και όλα τα θαλασσινά ή/και ψάρια, ενώ οι αποκλειστικά φυτοφάγοι (vegans) δεν τρώνε κανένα είδος ζωικής προέλευσης (συμπεριλαμβανομένου και του μελιού). Όσο πιο αυστηρή είναι η δίαιτα, τόσο μεγαλύτερη φροντίδα πρέπει να δοθεί για την εξασφάλιση όλων των θρεπτικών συστατικών που χρειάζεται ο οργανισμός, ενώ στις περιπτώσεις των αποκλειστικά χορτοφάγων είναι συχνά απαραίτητη η συμπληρωματική χορήγηση σιδήρου, βιταμίνης Β12, αλλά και πιθανότατα ασβεστίου και μερικών άλλων θρεπτικών συστατικών όπως τα ω3 λιπαρά.
Ποια είναι τα οφέλη της αποχής από τρόφιμα ζωικής προέλευσης;
Τα οφέλη είναι πολλά, καθώς ελαχιστοποιείται η κατανάλωση ζωικού λίπους ενώ ταυτόχρονα αυξάνεται η κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε φυτικά λιπαρά. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την αυξημένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών οδηγεί σε πολλαπλά οφέλη υγείας και μπορεί, εάν γίνει σωστά, να οδηγήσει ακόμη και σε μείωση του σωματικού βάρους, σε περίπτωση που αυτό είναι επιθυμητό. Επίσης, η αυξημένη κατανάλωση τροφίμων φυτικής προέλευσης έχει ως αποτέλεσμα την αυξημένη πρόσληψη φυτικών ινών καθώς & άλλων συστατικών μεταξύ των οποίων οι βιταμίνες, τα μέταλλα & τα αντιοξειδωτικά στοιχεία, που παράλληλα με την μειωμένη κατανάλωση λιπαρών ζωικής προέλευσης οδηγεί στην προστασία της καρδιάς και των αγγείων και κατ’ επέκταση στην βελτίωση της λειτουργίας όλων των συστημάτων του οργανισμού.
Υπάρχουν άτομα που θα πρέπει να αποφεύγουν χορτοφαγικές δίαιτες;
Πράγματι υπάρχουν κάποιες ομάδες του πληθυσμού που δεν θα πρέπει να αποκλείουν ολοσχερώς τα ζωικά προϊόντα από τη διατροφή τους, παρά μόνο για περιορισμένα χρονικά διαστήματα και πάντα με την σύμφωνη γνώμη του γιατρού τους. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το φυτοφαγικό διαιτολόγιο αδυνατεί να παρέχει επαρκή ποσότητα ορισμένων απαραίτητων θρεπτικών συστατικών για τον οργανισμό όπως οι πρωτεΐνες, το ασβέστιο, ο σίδηρος και κάποιες βιταμίνες. Τα παιδιά, οι έφηβοι, οι εγκυμονούσες, οι υπερήλικοι, άτομα με οστεοπόρωση και όσοι έχουν διαγνωσμένη σιδηροπενική αναιμία δεν θα πρέπει να αποκλείουν ολοκληρωτικά τα ζωικά προϊόντα από την διατροφή τους για μεγάλα χρονικά διαστήματα λόγω των αυξημένων αναγκών τους σε αυτά τα θρεπτικά συστατικά. Επιπλέον, σε άτομα με ιδιαίτερα προβλήματα υγείας (πχ. σακχαρώδης διαβήτης, νεφρική ανεπάρκεια κλπ) τίθενται περιορισμοί στην εφαρμογή ενός χορτοφαγικού διαιτολογίου.
Τι θα πρέπει να προσέχουν όσοι τηρούν ένα χορτοφαγικό διαιτολόγιο;
Αυτό που πρέπει να τονισθεί είναι ότι όπως σε κάθε διαιτολόγιο, έτσι και στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να τηρούνται οι 3 βασικές αρχές της υγιεινής διατροφής: Ισορροπία, ποικιλία και μέτρο. Η ποικιλία αφορά στην κατανάλωση τροφίμων απ’ όλες τις ομάδες, όπως είναι τα δημητριακά, τα όσπρια, τα φρούτα και τα λαχανικά, η ισορροπία αφορά στον σωστό συνδυασμό των τροφίμων αυτών στα διάφορα γεύματα και το μέτρο αναφέρεται στον περιορισμό που θα πρέπει να θέτουμε στην ποσότητα. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να τίθενται περιορισμοί και να μην καταναλώνεται ανεξέλεγκτη ποσότητα τροφής με τη δικαιολογία ότι αυτά είναι φυτικής προέλευσης.
Είναι θρεπτικά επαρκείς οι χορτοφαγικές δίαιτες;
Ακόμη και υγιή άτομα που εφαρμόζουν χορτοφαγικές δίαιτες για μεγάλα χρονικά διαστήματα μπορεί να εμφανίσουν ανεπάρκειες σε ορισμένα ζωτικής σημασίας θρεπτικά συστατικά. Μεταξύ αυτών είναι οι πρωτεΐνες, τα ω-3 λιπαρά οξέα (ΕΡΑ & DHA), ο σίδηρος, ο ψευδάργυρος, το ασβέστιο, η βιταμίνη D και η βιταμίνη B12.
Συμπερασματικά, για την προαγωγή της ψυχικής και σωματικής ευεξίας όλων όσων αποφεύγουν τα ζωικά προϊόντα για μεγάλα χρονικά διαστήματα αλλά και των αποκλειστικά φυτοφάγων, θα πρέπει να τηρείται το τρίπτυχο: μέτρο, ποικιλία & ισορροπία, και φυσικά να γίνεται μια επιλογή τροφίμων πλούσιων σε πρωτεΐνη, ασβέστιο, σίδηρο, βιταμίνη Β12, βιταμίνη D και ω-3 λιπαρά οξέα.
Η νηστεία της σαρακοστής, αλλά και οι υπόλοιπες νηστείες κατά την διάρκεια όλου του χρόνου, μπορούν να αποτελέσουν μια καλή ευκαιρία για αποτοξίνωση του οργανισμού μας από το κρέας και τα παράγωγά του.
Ωστόσο, θα πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι η τήρηση ενός πλήρους και ισορροπημένου διαιτολογίου καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής μας, το οποίο θα περιλαμβάνει με μέτρο κατανάλωση ποικιλίας τροφίμων από όλες τις διατροφικές ομάδες, δύναται να εξασφαλίσει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά στον οργανισμό μας, αλλά και να μας προστατέψει από διατροφικές ελλείψεις και χρόνιες εκφυλιστικές νόσους, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα, χωρίς να χρειάζεται να καταφεύγουμε σε αυστηρά διαιτητικά πρότυπα.
Πηγή: Ελληνικό Ίδρυμα Γαστρεντερολογίας και Διατροφής
