Γραφει ο Γιάννης Νικήτας
ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
74η ΕΠΕΤΕΙΟΣ 1941-2015
«Διαβάτη στάσου προσοχή,
δω χάμω κείτονται νεκροί,
που δεν επρόδωσαν ποτές,
ποτέ δεν είπαν ψέματα,
τύραννο δεν προσκύνησαν.
…κι ότι καλό έχεις στη ζωή
στο χάρισαν τούτοι οι νεκροί!»
(Απόσπασμα από ποίημα της Χριστιάννας Σκουλουδάκη)
Ο ΑΓΩΝΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟΥΣ ΚΑΤΑΚΤΗΤΕΣ
Η έναρξη του πολέμου στις 28 Οκτώβρη του 1940 έφερε την Ελλάδα αντιμέτωπη με τους Ιταλούς. Αντ Κρήτη στο στόχαστρο των επιδιώξεων των δυνάμεων του άξονα για να εκπληρώσουν την αποστολή τους στη Μεσόγειο.
Στην άμυνα της Ελλάδας απέναντι στους Ιταλούς και κατόπιν στους Γερμανούς συμμετέχει και η Κρήτη. Το Νοέμβρη του 1940, η 5η Μεραρχία Κρητών μεταφέρεται στην Αθήνα και η άμυνα του Νησιού αναλαμβάνεται από τους Βρετανούς.
Ο Ελληνικός Αγώνας απέναντι στους κατακτητές μετά τις νίκες εναντίον των Ιταλών οδηγεί τους Γερμανούς στην επέμβαση στην Βαλκανική Χερσόνησο και σταδιακά στην κατάληψη της Ελλάδας που ολοκληρώθηκε στις 27 Απριλίου 1941 με την είσοδο των γερμανικών στρατευμένων στην Αθήνα.
ΤΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΩΝ ΚΑΤΑΚΤΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΓΑΛΟΝΗΣΟ
Η Κρήτη βρίσκεται στο μέσο της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου, επάνω στο σταυροδρόμι των αεροπορικών και θαλάσσιων συγκοινωνιών από τα ανατολικά προς τα δυτικά και από τα βόρεια προς τα νότια, ανάμεσα σε τρεις ηπείρους. Αποτελούσε ανέκαθεν εξαίρετη βάση αεροναυτικών επιχειρήσεων και για το λόγο αυτό υπήρχε άμεσο ενδιαφέρον για κάθε ξένο να καταλάβει το νησί μας, αφού θα είχε τον πλήρη έλεγχο όλων των συγκοινωνιών της Μεσογείου. Τα χαρακτηριστικά αυτά προσδίδουν στη Μεγαλόνησο μεγάλη γεωστρατηγική σημασία.
Στις αρχές του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, η στρατηγική αυτή θέση της Κρήτης τη φέρνει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τόσο των Βρετανών, όσο και του Χίτλερ.
Την αμυντική θωράκιση την έχουν αναλάβει ήδη οι Βρετανοί από το Νοέμβρη του 1940, τον Απρίλιο του 1942 οι Γερμανοί αποφασίζουν την κατάληψη του Νησιού από αέρα και από θάλασσα.
Ως κυριότερος στόχος των Γερμανών ήταν η κατάληψη των αεροδρομίων του Μάλεμε στα Χανιά και του Ηρακλείου, όπως και των λιμανιών της Σούδας, του Ρεθύμνου και του Ηρακλείου αντίστοιχα.
Την ίδια περίοδο ένα μεγάλο μέρος των παιδιών της Κρήτης είχαν εγκλωβιστεί στην Αθήνα, ενώ λόγω του αφοπλισμού του 1938 από την κυβέρνηση Μεταξά, υπήρχαν ελάχιστα όπλα στο Νησί και αντίστοιχα στρατιωτικές δυνάμεις.
Τα σύννεφα του πολέμου αρχίζουν να βαραίνουν πάνω από το νησί ήδη στα μέσα του Απρίλη 1941 αποφασίζεται η Ελληνική κυβέρνηση να μεταφερθεί στην Κρήτη. Ο Πρωθυπουργός της Ελλάδος Εμμανουήλ Τσουδερός με τη άφιξη του, ζητάει την άμεση ενίσχυση από τις Βρετανικές συμμαχικές δυνάμεις για την αποτελεσματικότερη άμυνα του νησιού και την κατάλληλη στρατιωτική προετοιμασία. Αμέσως μετά σημαντικές δυνάμεις Νεοζηλανδών αποβιβάζονται στο Νησί στις 25 του Απρίλη για ενίσχυση, ενώ ο Διοικητής της Νεοζηλανδικής Μεραρχίας στρατηγός Φράιμπεργκ φτάνει στην Κρήτη και την επομένη αναλαμβάνει τη διοίκηση των συμμαχικών δυνάμεων του Νησιού.
Ήδη όμως από τις 14 Μαΐου τα αεροδρόμια του Μάλεμε στα Χανιά, του Ηρακλείου, όπως και τα λιμάνια της Σούδας, του Ρεθύμνου και του Ηρακλείου καθώς και οι μεγάλες πόλεις της Κρήτης βομβαρδίζονται συστηματικά. Στις επόμενες μέρες τα πολεμικά αεροπλάνα της γερμανικής αεροπορίας προσγειώνονται στα αεροδρόμια της Αθήνας και της νότιας Ελλάδας και προετοιμάζονται για την επίθεση. Η γερμανική αεροπορία πετυχαίνει να απομονώσει το Νησί από τη θάλασσα και να δημιουργήσει σοβαρό πρόβλημα στον ανεφοδιασμό των συμμαχικών δυνάμεων, κυρίως από το λιμάνι της Σούδας. Τα Βρετανικά πλοία κατέπλεαν στην Κρήτη, μόνο κατά τις μεσονύκτιες ώρες για εκφόρτωση και γρήγορο απόπλου.
ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
Στις 6.30 το πρωί της 20ης Μαΐου ο ουρανός των Χανίων σκοτεινιάζει, από εκατοντάδες βομβαρδιστικά και καταδιωκτικά γερμανικά αεροπλάνα, που σκορπούν τον όλεθρο και την καταστροφή. Τα Χανιά χάνουν τη γνώριμη όψη τους. Η καταστροφή και ο όλεθρος επιδιώκει να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες, που θα διευκολύνουν την εισβολή από τον αέρα. Κανένα όμως από τα αεροδρόμια δεν πέφτει στα χέρια των Γερμανών παρά τις λυσσαλέες προσπάθειες που καταβάλονται. Αντίθετα η μαχητική αντιμετώπιση από τους γενναίους κατοίκους του νησιού οδήγησε σε οικτρή ήττα τις δυνάμεις του κατακτητή. Συγκεκριμένα οι δυνάμεις των αλεξιπτωτιστών που θεωρούνταν το φοβερό και αήττητο όπλο των Γερμανών, αποδεκατίστηκαν από μερικούς κρητικούς που το μόνο που είχαν για να αμυνθούν ήταν η δίψα για την ελευθερία και το υψηλό εθνικό φρόνημα.
Στο αεροδρόμιο του Ηρακλείου. αφού προηγήθηκε σφοδρός βομβαρδισμός τις πρωινές ώρες, το λιμάνι και στα νότια της πόλης, ακολούθησε τις απογευματινές ώρες η ρίψη των γερμανών αλεξιπτωτιστών. Όταν ήρθε η είδηση αυτή στο Μάλεμε και την κοιλάδα των φυλακών της Αγιάς, σήμανε αμέσως γενικός συναγερμός, και ομάδες πολιτών άρχισαν να σπούνε τις αποθήκες όπλων, να εξοπλίζονται κατάλληλα και να ρίχνονται στον αγώνα. Υπολογίζεται ότι οι Βρετανοί εκείνη την ημέρα κατέρριψαν 15 αεροπλάνα που σήμαινε μεγάλη απώλεια για τις γερμανικές δυνάμεις.
Αν και η μάχη είχε αρχίσει στα Χανιά από τις πρωινές ώρες, τα τμήματα που υπερασπίζονταν το Ρέθυμνο βρίσκονταν σε πλήρη άγνοια για την από τον αέρα εξαπόλυση της επίθεσης των αλεξιπτωτιστών. Την τραγική πραγματικότητα συνειδητοποίησαν το απόγευμα της ίδιας μέρας, με την πτώση των πρώτων Γερμανών αλεξιπτωτιστών στην περιοχή τους. Την υπεράσπιση της πόλης άφησε σε 800 χωροφύλακες που αποτελούσαν μια αξιόμαχη και αποτελεσματική δύναμη. Από τα 160 μεταγωγικά αεροπλάνα που παίρνουν μέρος στη μάχη καταρρίπτονται επτά. Ο Συνταγματάρχης Στουρμ, Διοικητής, συλλαμβάνεται αιχμάλωτος. Όσοι από τους αλεξιπτωτιστές σώζονται, βρίσκονται στενά πολιορκημένοι.
Με την έναρξη της 2ης μέρας οι συμμαχικές δυνάμεις μάχονται ηρωικά παρά τις πολεμικές αδυναμίες τους σε όλη τη ζώνη των Χανίων και καταφέρνουν σημαντικά πλήγματα κατά της γερμανικής δύναμης. Η πεισματική αξίωση των Χανιωτών προς τους Βρετανούς να τους προμηθεύσουν όπλα να πολεμήσουν τον κατακτητή, δεν εισακούεται. Αρπάζουν ότι πρωτόγονα μέσα διαθέτουν, ως εκπλήρωση χρέους και τιμής. Το απόγευμα της 21ης Μαίου θα βρουν τις περιοχές του Γαλατά, Αλικιανό, Περιβόλια, Αγιά, Βαθύπετρο, Βατόλακκο, Μουρνιές, Κολυμπάρι να έχουν υποκύψει στην τέλεια οργάνωση και τον εξοπλισμό του εχθρού, πράγματα που οι υπερασπιστές της Κρήτης δεν διέθεταν.
Στις 22 του Μάη το αεροδρόμιο του Μάλεμε καταλαμβάνεται οριστικά από τους Γερμανούς. Την επόμενη μέρα ο Ουίνστον Τσώρτσιλ έστειλε μήνυμα στο Στρατηγείο των Αγγλικών Στρατευμάτων τονίζοντας ότι: «Η μάχη της Κρήτης πρέπει να κερδηθεί».
Στις 25 και 26 του Μάη οι Γερμανοί καταλαμβάνουν την Κάντανο και τον Γαλατά. Ο στρατηγός Φράιμπεργκ αποχωρεί από την Κρήτη και η γερμανική σβάστικα κυματίζει στην Μεγαλόνησο.
ΜΝΗΜΗ ΣΤΟΥΣ ΗΡΩΕΣ ΜΑΣ
Σύμφωνα με το Γενικό Επιτελείο Στρατού της Ελλάδας οι απώλειες και από τις δύο πλευρές υπήρξαν πολύ σοβαρές:
Έλληνες Νεκροί 426 και μεγάλος αριθμός τραυματιών και αιχμαλώτων.
Βρετανοί Νεκροί 1.742, τραυματίες 1.737 και αιχμάλωτοι 11.835. Επίσης βυθίστηκαν 2 καταδρομικά, 6 αντιτορπιλικά και απωλέσθηκαν πάνω από 2.000 αξιωματικοί και ναύτες.
Οφείλουμε μνήμη και τιμή στους νεκρούς ήρωες μας που πολέμησαν με κρητική λεβεντιά και γενναιότητα.
Γερμανοί Νεκροί 1.990, αγνοούμενοι 1.995 και σοβαρός αριθμός τραυματιών.
Συνολικά οι απώλειες του επίλεκτου σώματος των Γερμανών αλεξιπτωτιστών ξεπέρασαν τους 8.000 άνδρες. Οι απώλειες σε αεροσκάφη ανήλθαν σε 220 τελείως κατεστραμμένα και 150 περίπου με σοβαρές ζημιές.
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
Η πτώση της Κρήτης στα χέρια των γερμανών κατακτητών ανοίγει μια νέα περίοδο δόξας για τους κατοίκους της. Είναι η περίοδος της αντίστασης που θα έφερνε καινούργιες δάφνες στο αδούλωτο κρητικό λαό, καθώς τα επίλεκτα γερμανικά στρατεύματα πού χάθηκαν θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιηθεί για την κατάληψη της Κύπρου, της Συρίας, του Ιράκ και πιθανόν της Περσίας. Ο Χίτλερ είπε: «Η Κρήτη αποδεικνύει ότι οι αλεξιπτωτιστές είναι πλέον παρελθόν».
Επίσης η μάχη της Κρήτης καθυστέρησε την επίθεση κατά της Ρωσίας και έδωσε την δυνατότητα στους Ρώσους να έχουν περισσότερο χρόνο για να αμυνθούν. Ένα σημαντικό κατόρθωμα της Αντίστασης των Κρητικών είναι η απαγωγή του Γερμανού στρατηγού Κράιπ στις 26 Απριλίου 1944, κοντά στα Σπήλια του Ηρακλείου.
Το μήνυμα της μάχης είναι ότι ο νους μας πρέπει να παθιάζεται για την Ειρήνη, την αγάπη, για τη ζωή και την Ελευθερία, που απειλούνται συνεχώς. Αυτό ήταν και το μήνυμα του Αγώνα των μαχητών και αμάχων της Μάχης της Κρήτης.
Σήμερα, μετά από 67 χρόνια, τιμούμε τους ήρωες της εποχής αυτής διατηρώντας αιώνια την μνήμη τους μακριά από την λησμονιά που άθελα φέρνει ο χρόνος.
Να κλείσω την αναδίφηση αυτή στην ιστορική μάχή των Κρητικών με μια μαντινάδα
« Κρήτη μου όμορφο νησί που ’γραψες ιστορία, δίχως στρατό πολέμησες μια αυτοκρατορία».
