Δομικές και ριζικές αλλαγές φέρνει ο νέος κώδικας Ποινικής Δικονομίας που έχει τεθεί σε διαβούλευση από το υπουργείο Δικαιοσύνης. Πρόκειται για μια εκ βάθρων αλλαγή στη φιλοσοφία και στις πρακτικές απονομής δικαιοσύνης που ουσιαστικά στοχεύει να εκσυγχρονίσει στα πρότυπα του αγγλοσαξωνικού δικαίου πολλές από τις έως σήμερα πρακτικές που επικρατούν στην Ελλάδα.
Αλλάζουν διατάξεις, εισάγονται νέοι θεσμοί, ενισχύεται ο ρόλος των εισαγγελικών αρχών, επιβάλλονται ποινές χωρίς να εισαχθούν υποθέσεις σε δίκες και δίνεται η δυνατότητα αρχειοθέτησης υποθέσεων που θα κριθεί ότι απλώς θα απασχολήσουν τα Δικαστήρια, χωρίς ουσιαστικό λόγο.
Καταργείται η έννοια του πταίσματος, η εξαγορά των ποινών και θεσμοθετείται η ποινή της κοινωφελούς εργασίας.
«Παρελθόν» θα είναι άμεσα, ο νόμος περί καταχραστών του Δημοσίου που έφερνε αντιμέτωπους ακόμη και με ισόβια τους καταδικασθέντες για οικονομικά εγκλήματα.
Η άλλοτε δεσμευτική εφαρμογή του ν. 1608/1950 περί καταχραστών του δημοσίου από τα δικαστήρια ακόμη και σε περιπτώσεις όπως της καθαρίστριας από τον Βόλο με το πλαστό απολυτήριο του Δημοτικού και η άλλοτε …αχρηστία του, οδηγεί το υπουργείο Δικαιοσύνης στην κατάργηση του, ύστερα από 70 χρόνια.
Μαζί με τον νόμο αυτό όμως καταργούνται και τα ισόβια που προβλέπονταν για τους καταδικασθέντες με βάση τις επιβαρυντικές (μέχρι σήμερα) διατάξεις. Την ίδια ώρα όμως επιμηκύνεται ο χρόνος της παραγραφής για τα περιουσιακά ή υπηρεσιακά κακουργήματα που στρέφονται κατά του Ελληνικού Δημοσίου από τα 15 στα 20 χρόνια. Με τις νέες διατάξεις, θα προβλέπονται ποινές καθείρξεως ως και 15 χρόνια αλλά και διαδικασίες δήμευσης και αποκατάστασης της οικονομικής ζημίας.
Σύμφωνα ωστόσο με τις νέες ρυθμίσεις που προωθούνται από το υπουργείο Δικαιοσύνης στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, στις υποθέσεις αυτές, όπως και στα υπόλοιπα κακουργήματα, εισάγεται ο θεσμός της ποινικής διαπραγμάτευσης, ο οποίος προβλέπει την επιστροφή των …κλεμμένων και την αποκατάσταση της ζημιάς προκειμένου να τύχει ευνοϊκότερης μεταχείρισης ή και αθώωσης ο κατηγορούμενος. Θα μπορεί δηλ. ο διωκόμενος μέχρι και το ακροατήριο να πληρώσει, καταβάλλοντας ισόποσα τη ζημία που προκάλεσε και να πέσει….στα μαλακά ή ακόμη και να αθωωθεί σε εξαιρετικές περιπτώσεις.
Όσον αφορά πάντως τις υποθέσεις που είναι ήδη σε εξέλιξη με κατηγορουμένους που έχουν παραπεμφθεί, με βάση τον νόμο του 1608/50, εάν η δίκη τους δεν έχει ολοκληρωθεί με την ψήφιση του νέου νόμου, θα εφαρμοστεί, όπως προβλέπει το Σύνταγμα, ο ευνοϊκότερος νόμος. Θα υπάρξει όμως και μεταβατική διάταξη η οποία θα αφορά και τις υποθέσεις στις οποίες εφαρμοζόταν ο νόμος περί καταχραστών του Δημοσίου.
Η κατάργηση του νόμου περί καταχραστών του δημοσίου περιλαμβάνεται, μεταξύ άλλων, στα σχέδια του νέου Ποινικού Κώδικα και του νέου Κώδικα Ποινικής Δικονομίας που παρουσίασε το πρωί ο Υπουργός Δικαιοσύνης, Μιχάλης Καλογήρου.
Με αυτά, το υπουργείο Δικαιοσύνης επιχειρεί ένα συνολικό «λίφτινγκ» στον ποινικό κώδικα που έχει διάρκεια ζωής 70 ετών αλλά και στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας με άξονα τον εξορθολογισμό των ποινών, την αποτελεσματική πάταξη της Διαφθοράς με την επιστροφή των χρημάτων που έκαναν «φτερά» από τα δημόσια ταμεία και την αποσυμφόρηση των δικαστηρίων.Με αυτά, το υπουργείο Δικαιοσύνης επιχειρεί ένα συνολικό «λίφτινγκ» στον ποινικό κώδικα που έχει διάρκεια ζωής 70 ετών αλλά και στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας με άξονα τον εξορθολογισμό των ποινών.
Με τη σύνταξη του νέου Ποινικού Κώδικα, σύμφωνα με τον υπουργό Δικαιοσύνης και τον πρόεδρο της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής Χριστόφορο Αργυρόπουλο, επιτυγχάνεται ο εκσυγχρονισμός του συστήματος ποινικών κυρώσεων και η αντιμετώπιση ζητημάτων που επηρεάζονται από την πρόοδο της τεχνολογίας και τις κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές σε εθνικό και διεθνές επίπεδο (ηλεκτρονικό έγκλημα, διασυνοριακό έγκλημα, ασύμμετρη βία κ.α.).
Στις αλλαγές που προωθούνται είναι μεταξύ άλλων:
- Κατάργηση των πταισμάτων, τα οποία θα αποτελούν στο εξής μόνο διοικητικές παραβάσεις και θα τιμωρούνται με πρόστιμα ενώ όσα εξ’ αυτών κρίνονται ως σοβαρά θα μετατρέπονται σε πλημμελήματα.
- Καθίσταται κύρια ποινή η παροχή κοινωφελούς εργασίας
- Νέα διάταξη προβλέπει το αδίκημα της απάτης σχετικής με τις επιχορηγήσεις,
- Μειώνεται το ανώτατο όριο πρόσκαιρης κάθειρξης,
- Καταργείται η μετατροπή της στερητικής της ελευθερίας ποινής σε χρηματική,
- Καταργούνται διατάξεις αναχρονιστικού χαρακτήρα, όπως το αξιόποινο της απεργίας δημοσίων υπαλλήλων,
- Καταργείται η στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων και
- Επαναπροσδιορίζεται η ποινική μεταχείριση ανηλίκων
Το σχέδιο του νέου Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, όπως τόνισε τόσο ο κ. Καλογήρου όσο και ο πρόεδρος της αρμόδιας νομοπαρασκευαστικής επιτροπής Θεοχάρης Δαλακούρας, ανταποκρίνεται στο αίτημα για αναμόρφωση και επικαιροποίηση των διατάξεων που σχετίζονται με την ποινική διαδικασία και εναρμονίζεται με μοντέλα άλλων ευρωπαϊκών χωρών, χωρίς να αφήνει περιθώρια για ανομοιόμορφες ερμηνείες.
Μεταξύ άλλων, σύμφωνα με τις προτάσεις του νέου Κώδικα Ποινικής Δικονομίας:
- Ενδυναμώνεται ο ρόλος του εισαγγελέα,
- Ενισχύεται η θέση του συνηγόρου υπεράσπισης,
- Εισάγονται οι νέοι θεσμοί της ποινικής διαπραγμάτευσης, της ποινικής διαταγής και της ποινικής συνδιαλλαγής,
- Συστηματοποιούνται τα μέτρα που αφορούν ανήλικους παραβάτες εξασφαλίζοντάς τους ειδική μεταχείριση,
Με τις νέες ρυθμίσεις, καθιερώνονται διαδικασίες που έχουν στόχο να «ξεμπλοκάρουν» την απονομή της Δικαιοσύνης.
Συγκεκριμένα:
Ποινική διαταγή. Θα αφορά τα αδικήματα με ποινές έως ενός έτους.Ο Εισαγγελέας θα μπορεί να θέτει στο αρχείο τις υποθέσεις, όταν κρίνει ότι δεν είναι σοβαρές και δεν αφορούν το δημόσιο συμφέρον.
Αποχή από την ποινική δίωξη. Θα αφορά βαρύτερα πλημμελήματα και κακουργήματα.
Στα πλημμελήματα με ποινές ως τρία έτη ο Εισαγγελέας θα μπορεί να μην ασκεί ποινική δίωξη, όταν έχει αποκασταθεί η παρανομία και η διάταξή του θα επικυρώνεται από δικαστή.
Πιο συγκεκριμένα, στις υποθέσεις μη καταβολής ασφαλιστικών εισφορών δεν θα ασκείται δίωξη αν ο κατηγορούμενος τακτοποιήσει την οφειλή του. Το ίδιο θα γίνεται κι αν έχει βγάλει δίπλωμα οδηγήσεως ο κατηγορούμενος για τη συγκεκριμένη παράβαση.
Στα κακουργήματα (οικονομικά εγκλήματα και άλλα) αν έχει αποκατασταθεί η ζημιά ολόκληρη και έχει μεταμεληθεί ο δράστης ο εισαγγελέας θα αναστέλλει την έρευνα για τρία χρόνια. Αν μέσα στα τρία χρόνια ο δράστης δεν κάνει άλλο αδίκημα τότε η υπόθεση θα μπαίνει στο αρχείο. Και εδώ η διάταξη του εισαγγελέα θα επικυρώνεται από δικαστή.
Ποινική συνδιαλλαγή. Ο Εισαγγελέας θα μπορεί να προτείνει ποινή στον κατηγορούμενο πριν την άσκηση ποινικής δίωξης με δεδομένη την πλήρη αποκατάσταση της ζημιάς. Αν ο κατηγορούμενος τη δεχθεί, η υπόθεση δεν θα φθάνει στο ακροατήριο και η ποινή θα είναι η συμφωνηθείσα.
Ποινική Διαπραγμάτευση. Ο Εισαγγελέας, όπως γίνεται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες με επιτυχία, θα διαπραγματεύεται με τον κατηγορούμενο σε κάθε στάδιο της ποινικής διαδικασίας και θα έρχεται σε συμφωνία μαζί του για την ολική ή μερική αποκατάσταση της ζημιάς και την ποινική του μεταχείριση. Δηλαδή θα του προτείνει μειωμένη ποινή.
Αναγκαία προϋπόθεση η ομολογία ενοχής από τον κατηγορούμενο.
Οι αλλαγές στον νέο Ποινικό Κώδικα και στο νέο ΚΠΔ έχουν ήδη τεθεί σε δημόσια διαβούλευση. Ο Υπουργός Δικαιοσύνης κάλεσε μάλιστα την ακαδημαϊκή κοινότητα, τους Δικηγορικούς Συλλόγους, τις Ενώσεις δικαστών και εισαγγελέων, όλα τα κόμματα και τους εμπλεκόμενους φορείς, προκειμένου να καταθέσουν τις προτάσεις τους. Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας, το ΥΔΔΑΔ σε συνεργασία με τις επιτροπές θα προβεί σε επεξεργασία των προτεινόμενων σχεδίων, προκειμένου να ενσωματωθούν τυχόν αλλαγές.
