Γράφει ο Ηλίας Κάτρης*
Έρχεται η τρόικα! Η αποστολή της τρόικα μετά από μήνες εκτός Αθηνών και μετά από τoν –αναμενόμενη- άνευ όρων συμβιβασμό της κυβέρνησης επιστρέφει στην Αθήνα. Είναι αστείο και συνάμα λυπηρό πως το μότο «η ελπίδα έρχεται» του 2015 μέσα σε 2 χρόνια στην εξουσία γίνεται ακόμα πιο πανηγυρικό μότο «η τρόικα έρχεται». Δεν θα σταθώ σε αυτό όμως στο σημερινό μου κείμενο, καθώς η ανεπάρκεια και η διαπραγματευτική ανικανότητα της κυβέρνησης έχει επισημανθεί σε δεκάδες άρθρα και ούτως η άλλως η ιστορία της και η μελλοντική της πορεία θα το αποδείξουν.
Μαζί όμως με την τρόικα στην Αθήνα ήρθε και μια παραξήγηση. Θα έρθει λένε η τρόικα και θα ζητήσει παραπάνω μεταρρυθμίσεις. Όσο περνάνε οι μέρες οι μεταρρυθμίσεις που θα ζητηθούν θα είναι περισσότερες. Μα αυτό δεν είναι καλό, αναρωτιέμαι εγώ; Μα θα ζητήσουν παραπάνω φόρους και μικρότερες συντάξεις. Μα αυτά δεν είναι μεταρρυθμίσεις ξανασκέφτομαι εγώ!
Κορυφαίοι υπουργοί και κύκλοι του Μεγάρου Μαξίμου εμφανίζονται σε συνεντεύξεις ή στα τηλεοπτικά παράθυρα και διατυμπανίζουν ότι δεν θα δεχτούν παραπάνω μεταρρυθμίσεις και ότι δεν θα κάνουν ούτε ένα ευρώ λιτότητα.
Οφείλουν να καταλάβουν δύο τινά: 1) δεν θα κάνουν ένα ευρώ λιτότητα θα κάνουν πολλά δις λιτότητα ακόμα, 2) οι μεταρρυθμίσεις είναι κάτι που η Ελλάδα χρειάζεται για να βγει από την κρίση, οπότε τέτοιες δηλώσεις αγγίζουν τα όρια της ηλιθιότητας. Καλό θα ήταν εκεί στην κυβέρνηση, πέρα από εγχειρίδια εκμάθησης ξένων γλωσσών (της αγγλικής συγκεκριμένα), να διαβάσουν βασικούς ορισμούς και έννοιες ειδικά όταν βρίσκονται σε υπουργική θέση και εκθέτουν μια ολόκληρη χώρα με τη δημιουργική τους ασάφεια.
Ας γίνει το εξής όμως σαφές στον αναγνώστη: άλλο λιτότητα και άλλο μεταρρυθμίσεις. Η λιτότητα αποτελεί τη περικοπή δαπανών και κρατικής σπατάλης. Η λιτότητα είναι αναγκαία σε εποχές υψηλού ελλείμματος (περίοδος 2010-2013) και πραγματοποιείται με περικοπές σε κωδικούς του κρατικού προϋπολογισμού. Αυτό ενέχει περικοπές σε μισθούς και συντάξεις, απολύσεις και κατάργηση δομών. Όλα αυτά ήταν αναγκαία το 2010 –κατά τη γνώμη μου δεν θα έπρεπε να γίνουν βέβαια σε οριζόντια βάση ούτε σε τέτοια έκταση- και έχουν ως μόνο στόχο την μείωση του κρατικού ελλείμματος και την επίτευξη πρωτογενών πλεονασμάτων.
Αυτό ονομάζεται δημοσιονομική προσαρμογή και επιτεύχθηκε στο τέλος του 2013 με τον μηδενισμό των πρωτογενών ελλειμμάτων. Το 2013 έληξε η λιτότητα και το 2014 η Ελλάδα γύρισε πράγματι σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης στα περισσότερα μακροοικονομικά της μεγέθη. Η εμμονή ορισμένων κύκλων ότι μέσω λιτότητας μόνο θα έρθει η έξοδος από την κρίση, το δόγμα της λιτότητας δηλαδή, είναι επίσης αφελές καθώς η λιτότητα μόνη της δεν μπορεί να οδηγήσει στην κανονικότητα σε μια χώρα με διαλυμένους τους θεσμούς της, όπως η Ελλάδα.
Και εδώ ας δούμε την άλλη έννοια, η μεταρρύθμιση. Η μεταρρύθμιση όχι μόνο είναι αναγκαία αλλά και ικανή και επιθυμητή συνθήκη για την έξοδο από την κρίση. Η Ελλάδα πέτυχε την δημοσιονομική προσαρμογή, μηδένισε τα δίδυμα ελλείμματα και μπήκε στην ανάπτυξη. Το ζητούμενο όμως είναι η ανάπτυξη να ναι βιώσιμη και ουσιώδης (ετήσιοι ρυθμοί άνω του 2%), να ναι κοινωνικά δίκαια, και να επιτυγχάνεται με την κοινωνία να ναι όρθια στα πόδια της. Για να επιτευχθούν όλα αυτά χρειάζονται σαρωτικές αλλαγές στις δομές και τους θεσμούς του κράτους.
Χρειάζονται διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις σε όλα τα επίπεδα, στην οικονομία, στις αγορές με το άνοιγμα τους, στο Δημόσιο, στη Δικαιοσύνη στην Εκπαίδευση. Όλα αυτά χρειάζονται γενναίες αποφάσεις, λήψη πρωτοβουλιών και πολιτικού ρίσκου, επιμονή στην αλλαγή και μεταρρυθμιστική όρεξη. Η Ελλάδα πέτυχε να αυξήσει την ανταγωνιστικότητα μέσω εσωτερικής υποτίμησης και μέσω λιτότητας, για να παράγει πλούτο όμως πρέπει να αυξηθεί και η ανταγωνιστικότητα των θεσμών της. Και όλα αυτά δεν επιτυγχάνονται σίγουρα με πολιτικές επιδομάτων, αύξηση φόρων και μείωση συντάξεων.
Αγαπητέ κύριε Υπουργέ των Οικονομικών, θα ψηφίσετε μείωση του αφορολόγητου, μείωση των συντάξεων και αύξηση –αν είναι δυνατόν- του ΦΠΑ. Όλα αυτά ονομάζονται λιτότητα –austerity για τους αγγλομαθείς. Όλα αυτά δεν είναι μεταρρυθμίσεις, είναι το αποτέλεσμα της αλλεργίας που έχετε απέναντι στις μεταρρυθμίσεις, είναι το αποτέλεσμα των ολιγωριών και της ιδεοληψίας σας.
Είναι ντροπιαστικό τόσο για σας, όσο για την κυβέρνηση όσο και για την χώρα μας να βαφτίζετε τις ατυχίες σας μεταρρυθμίσεις. Ανοίξτε την αγορά ενέργειας, μειώστε το κράτος –όχι απολύσεις-, σταματήστε τις προσλήψεις ημετέρων, κάντε αποκρατικοποιήσεις, δώστε κίνητρα για να έρθουν επενδύσεις. Αυτά είναι μεταρρυθμίσεις –reforms. Πάνω από όλα σταματήστε να εκθέτετε τη χώρα με την ανικανότητά σας.
Σίγουρα όλα αυτά δεν πρόκειται να τα κάνετε, καθώς όλα αυτά δεν τα έχουμε δει 2 χρόνια τώρα. Μόνο λιτότητα χωρίς λόγο και αιτία έχουμε δει προκειμένου να πιαστούν οι δημοσιονομικοί στόχοι. Εντυπωσιακό θα ήταν να γίνει αντιληπτό εκεί στο ΥΠΟΙΚ ότι οι στόχοι μπορούν να πιαστούν και αν βελτιώσεις το οικονομικό κλίμα, μειώσεις την ανεργία και φέρεις δουλειές στον κόσμο για να μπορέσει να πληρώσει το φόρο του. Όλα αυτά με μεταρρυθμίσεις όχι με λιτότητα.
Η κυβέρνηση για μια ακόμα φορά παίζει με τις λέξεις. Όπως βάφτισε την τρόικα θεσμούς, τώρα επιλέγει να βαφτίσει τη λιτότητα μεταρρυθμίσεις. Και στο τέλος δεν θα γίνουν 3,6 δισ. λιτότητα αλλά 3,6 δισ. μεταρρυθμίσεις.
Μεταρρυθμίσεις δεν ξέρουν να κάνουν, ίσως όμως να μπορούν να κάνουν μια και ουσιαστική, να μειώσουν την αβεβαιότητα με την παραίτηση τους και να ανοίξουν το δρόμο προς τις εκλογές, εκλογές άλλωστε έχουν τεχνογνωσία να κάνουν συχνά όπως μας έχουν αποδείξει.
*Ο Ηλίας Κάτρης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου πολιτικών και οικονομικών μελετών «Κέντρο Αστικής Μεταρρύθμισης» στην περιφέρεια Αττικής και απόφοιτος οικονομικών και διοίκησης επιχειρήσεων.
