Γράφει ο Ηλίας Κάτρης*
Σάλο προκάλεσε πριν από μερικές ημέρες η δήλωση του Πόουλ Τόμσεν ότι η Ελλάδα θα χρειαστεί 20 χρόνια για να ανακτήσει το ΑΕΠ πριν την κρίση. Από την αρχή της κρίσης η Ελλάδα έχασε 25% του εγχώριου πλούτου της. Αυτό σημαίνει ότι για να ανακάμψει χρειάζεται συνολική ανάκαμψη 33%. Σε 20 χρόνια σημαίνει μέση ανάπτυξη 1,4%, σχετικά απαισιόδοξο αφού 20 χρόνια αναιμικής ανάπτυξης (κάτω του 1,5%) είναι ακραία αρνητικό σενάριο.
Από την άλλη ο αντιπρόεδρος της ΝΔ, Άδωνις Γεωργιάδης δήλωσε πρόσφατα ότι με μια άλλη διακυβέρνηση δεν θα υπάρχει κρίση μετά από 2-3 χρόνια, μέση ετήσια ανάπτυξη άνω του 10% δηλαδή, σχετικά υπεραισιόδοξο. Με την παραδοχή ότι η οικονομία θα αναπτυχθεί με ρυθμούς περί του 2%, σε ένα σενάριο βάσης δηλαδή χωρίς ιδιαίτερη αισιοδοξία, οι Έλληνες θα επιστρέψουν στα προ κρίσης επίπεδα σε 15 χρόνια από τώρα, το 2032 δηλαδή.
Όλα αυτά αποτελούν όμως παράδοξο και μοναδικό φαινόμενο. Είθισται μια οικονομία μετά από μια μεγάλη καταστροφή να ανακάμπτει με πολύ υψηλούς ρυθμούς ετησίως και να φτάνει πολύ σύντομα στα προ κρίσης επίπεδα. Παράδειγμα η Ιρλανδία που ανέκαμψε ταχύτατα μετά το 2013 με ρυθμούς άνω του 4%. Η Ελλάδα για μια ακόμα φορά παραμένει ο ασθενής της ευρωπαϊκής οικογένειας, ζητιανεύοντας πλέον και 4ο μνημόνιο, γιατί δεν θα μπορέσει να βγει στις αγορές την επόμενη τριετία.
Στην Ελλάδα δυστυχώς από το 2010 και μετά υπήρχε η πεποίθηση ότι η Ελλάδα θα βγει από την κρίση και όλα θα είναι κανονικά όπως το 2006 η το 2007 μετά από 2 η 3 χρόνια λιτότητας. Αυτός είναι και ο λόγος που το πρώτο μνημόνιο αποδείχθηκε ουτοπικό ως προς τους δημοσιονομικούς στόχους, το δεύτερο μνημόνιο ανατράπηκε το 2015 υπό την πεποίθηση ότι όλα θα πάνε καλά από μόνα τους και το τρίτο πρόγραμμα οδεύει σε μια αποτυχία επειδή δεν υπήρξε κατανόηση της κρισιμότητας της κατάστασης. Και αν συνεχιστεί αυτή η νοοτροπία θα αποτύχουν και τα επόμενα προγράμματα.
Πρωτού πανηγυρίσουμε για κάποια συμφωνία και πρωτού ζητήσουμε νέα δανεικά και θέσουμε νέους στόχους πρέπει να αντιληφθούμε επιτέλους κάτι σε αυτή τη χώρα. Ότι η κρίση δεν είναι απλά οικονομική, όπως ήταν στην Ιρλανδία και τις ΗΠΑ, όπου υπήρχε τραπεζικό πρόβλημα και στην Ισπανία όπου υπήρχε πρόβλημα με την αγορά των ακινήτων. Η Ελλάδα πάσχει, και πάσχει πολύ βαθιά από κρίση στους θεσμούς. Οι ελληνικοί θεσμοί είναι ασθενικοί, σάπιοι και ετοιμόρροποι και ελάχιστα έχουν βελτιωθεί από το 2009 ως σήμερα. Όσα προγράμματα και να έρθουν, όσα χρήματα και να πέσουν από ελικόπτερα, όσα χρέη ακόμα και να μπορούσαν να μας χαριστούν, οι θεσμοί πάντα θα οδηγούν την Ελλάδα πίσω στο χάος και η χώρα δεν θα μπορέσει να γυρίσει στη κανονικότητα.
Τι να κάνει κανείς την μείωση τον φόρων; Αν η μείωση των φόρων ήταν η λύση τότε η Βουλγαρία θα ήταν το Μονακό των Βαλκανίων. Τι να κάνεις τους φόρους να μειώνονται στο 5% ακόμα, όταν δεν πολεμάς τη γραφειοκρατία, όταν δεν βελτιώνεις και δεν εκσυγχρονίζεις την αγορά εργασίας σου, όταν δεν ανοίγεις τα επαγγέλματα, όταν επιμένεις να μην επιταγχύνεις τις μεγάλες για τη χώρα επενδύσεις. Η μείωση των φόρων είναι μεν ένα πρώτο καλό βήμα, αλλά από μονη της δεν μπορεί και δεν πρόκειται να λειτουργήσει.
Μέτρα δημοσιονομικού χαρακτήρα, να αυξάνεις η να μειώνεις δηλαδή φόρους, μισθούς συντάξεις ναι μεν μπορούν να χαρίσουν τη δημοσιονομική ισορροπία και την εξάλειψη των δίδυμων ελλειμάτων. Όλα αυτά επιτεύχθηκαν ως το 2014. Τα 3 τελευταία χρόνια όμως η χώρα αν και έχει επιτύχει δημοσιονομικά, αποτυγχαίνει αναπτυξιακά. Και αυτό γίνεται επειδή τα προβληματικά σημεία των θεσμών παραμένουν.
Θα αναρωτηθεί κανείς τι σημαίνει θεσμός; Είναι θεσμός η τρόικα; Μάλλον όχι. Θεσμοί –και είναι προβληματικό και αισχρό ότι παραπλανάται ο κόσμος με την ταύτιση των όρων θεσμών και τρόικα- είναι το επενδυτικό περιβάλλον, η αγορά εργασίας, η διάρθρωση του Δημοσίου και η γραφειοκρατία, το τραπεζικό σύστημα, τα δικαστήρια, οι στατιστικές υπηρεσίες. Όλα αυτά, όλοι οι πυλώνες είναι βαθιά παθογενείς, ότι και να πιάσει κανείς καταρρέει. Αν δεν κάνει κανείς βαθύτατες τομές σε όλα αυτά τα επίπεδα, ακόμα και να ασχοληθεί με ένα από αυτά, αποτέλεσμα δεν θα υπάρξει.
Κρίσιμο είναι συνεπώς ο δημόσιος διάλογος να σταματήσει να περιστρέφεται γύρω από τα δημοσιονομικά μέτρα και τη λιτότητα. Όλα αυτά δεν θα σταματήσουν να υπάρχουν χωρίς υγιής δεσμούς. Θα έρθει και 4ο και 5ο μνημόνιο και η χώρα θα χρεοκοπήσει, αν συνεχίσουν να υπάρχουν τα συνδικαλιστικά προνόμια, το νωθρό και δυσκίνητο Δημόσιο, η αδιαφάνεια και οι συναλλαγές κάτω από το τραπέζι στις τράπεζες και η τεράστια γραφειοκρατία.
Για όλα αυτά χρειάζεται άμεσα πολιτική ανανέωση και αλλαγή, μια ριζική αλλαγή νοοτροπίας, βούληση και όρεξη για να πάει η χώρα μπροστά. Με ένα νέο μείγμα πολιτικής όμως, όχι πάλι με δημοσιονομικά μέτρα.
*Ο Ηλίας Κάτρης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου πολιτικών και οικονομικών μελετών «Κέντρο Αστικής Μεταρρύθμισης» στην περιφέρεια Αττικής και απόφοιτος οικονομικών και διοίκησης επιχειρήσεων.
