Στις 19 Μαρτίου του 2011, οι γαλλικές αεροπορικές δυνάμεις αναχαίτιζαν αντεπίθεση του Μουαμάρ Καντάφι προκειμένου να συντρίψουν την εξέγερση που είχε ξεσπάσει στη Βεγγάζη. Με τις Ηνωμένες Πολιτείες να διατηρούν ένα χαμηλό προφίλ στην εμπλοκή τους, το ΝΑΤΟ ξεκίνησε έναν πόλεμο στον οποίο αντάρτες πολιτοφύλακες έπαιξαν δευτερεύοντα, υποστηρικτικό ρόλο και ο οποίος έληξε με την ανατροπή και τη δολοφονία του Καντάφι. Ο πρόεδρος Ομπάμα αναφέρεται από τότε με υπερηφάνεια στο ρόλο που έπαιξε στην πρόληψη μιας σφαγής στη Βεγγάζη εκείνη την περίοδο.
Αλλά οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ που ανέτρεψαν τον Καντάφι δεν το έπραξαν επειδή ήταν ένας τυραννικός ηγεμόνας. Ήταν μάλλον γιατί ακολουθούσε μια εθνικιστική πολιτική που υποστηριζόταν από ένα πακτωλό χρημάτων, κάτι που ερχόταν σε αντίθεση με τη δυτική πολιτική στη Μέση Ανατολή. Είναι παράλογο να φανταστεί κανείς ότι εάν ο πραγματικός σκοπός του πολέμου ήταν να αντικαταστήσει τον Καντάφι με μια κοσμική δημοκρατία ανάλογη των περιφερειακών συμμάχων της Δύσης στη σύγκρουση αυτή, αυτή θα ήταν στα πρότυπα μιας θεοκρατικής απόλυτη μοναρχίας όπως στη Σαουδική Αραβία.
Σε κάθε περίπτωση σήμερα η Λιβύη καταρρέει. Οι εξαγωγές πετρελαίου της έχουν μειωθεί από 1,4 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως το 2011 σε 235.000 βαρέλια την ημέρα. Οι πολιτοφύλακες κρατούν 8.000 άτομα στις φυλακές, πολλοί από τους οποίους λένε ότι έχουν βασανιστεί. Περίπου 40.000 άνθρωποι από την πόλη της Tawergha νότια της Misrata εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους, τα οποία έχουν καταστραφεί. «Όσο περισσότερο οι λιβυκές αρχές ανέχονται την ατιμωρησία των δράσεων της πολιτοφυλακής, τόσο πιο παγιωμένες γίνονται, και το λιγότερο πρόθυμοι οι πολιτοφύλακες να παραιτηθούν», όπως έχει δηλώσει η Sarah Leah Whitson, διευθύντρια του Human Rights Watch για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Παράλληλα προσθέτει ότι «Μεταθέτοντας επανειλημμένα τις προθεσμίες για τον αφοπλισμό και την διάλυση των πολιτοφυλακών παρατείνεται και το χάος που δημιουργούν σε όλη τη χώρα.»
Δυστυχώς, οι πολιτοφύλακες από το 2011 σταδιακά ισχυροποιήθηκαν, δεν αποδυναμώθηκαν για να επακολουθήσει η δημιουργία ενός κράτους με υγιείς δομές όπως ήταν το ζητούμενο. Η Λιβύη είναι μια χώρα περιφερειακών, φυλετικών και εθνοτικών πολέμαρχων που είναι συχνά απλά καλά οπλισμένοι κακοποιοί που εκμεταλλεύονται τη δύναμή τους από την απουσία επαρκούς αστυνομικής δύναμης. Δεν είναι μάλιστα λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι ο Καντάφι ήταν ο μόνος που μπορούσε να διατηρήσει μια «ομαλή» ισορροπία ανάμεσα στη φυλετική δομή της Λιβύης με τις ανάλογες βέβαια γνωστές πολιτικές που ακολουθούσε. Το ζήτημα όμως είναι ότι σήμερα, τρία χρόνια μετά από την ανατροπή του κανείς δεν είναι ασφαλής, όπως απέδειξαν και οι δολοφονίες υψηλών αξιωματούχων από τον κλάδο της εκτελεστικής και της δικαστικής εξουσίας.
Οι Δυτικές και περιφερειακές κυβερνήσεις μοιράζονται την ευθύνη για πολλά από αυτά που συνέβησαν στη Λιβύη, αλλά το ίδιο θα πρέπει και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Η λιβυκή εξέγερση έχει αναφερθεί ως μια απλή σύγκρουση ανάμεσα στο καλό και το κακό. Ο Καντάφι και το καθεστώς του είχαν δαιμονοποιηθεί, ενώ οι αντίπαλοί του αντιμετωπίστηκαν με μια σχεδόν αφελή έλλειψη σκεπτικισμού. Τα ξένα μέσα ενημέρωσης έχουν ασχοληθεί με την επακόλουθη κατάρρευση του λιβυκού κράτους από το 2011 ως επί το πλείστον αγνοώντας το, αν και οι πολιτικοί έχουν σταματήσει να αναφέρονται στη Λιβύη ως υπόδειγμα επιτυχημένης ξένης επέμβασης.
Το ερώτημα που τίθεται είναι το κατά πόσο μπορούν να εξαχθούν θετικά συμπεράσματα από την εμπειρία της Λιβύης τα οποία να είναι δυνητικά χρήσιμα για τη δημιουργία κρατώ τα οποία να εμφανίζουν μια βελτίωση σε σχέση με την περίοδο κυβερνήσεων του Καντάφι, του Άσαντ και άλλων παρόμοιων ηγετών. Ένα σημαντικό σημείο είναι ότι οι απαιτήσεις για τα αστικά, πολιτικά και οικονομικά δικαιώματα – τα οποία βρέθηκαν στο κέντρο των εξεγέρσεων της Αραβικής Άνοιξης – δεν σημαίνουν τίποτα χωρίς ένα έθνος-κράτος το οποίο θα παρέχει τις σχετικές γι’ αυτά εγγυήσεις. Σε διαφορετική περίπτωση αυτό που θα επικρατεί είναι φυλετικοί, περιφερειακοί και εθνικοί διχασμοί.
Αυτό θα έπρεπε να είναι προφανές, αλλά λίγοι από αυτούς που υποστήριζαν τις αραβικές εξεγέρσεις, για λόγους διαφορετικούς από την ιδιοτέλεια, φαίνεται να το έχουν λάβει υπόψη. «Η ελευθερία υπό το κράτος του νόμου είναι μια έννοια σχεδόν άγνωστη εκτός των εθνών-κρατών», έγραψε ο δημοσιογράφος και ευρωβουλευτής Daniel Hannan σε μια συνοπτική ανάλυση του για την αποτυχία της Αραβικής Άνοιξης.
Σε γενικές γραμμές η κυριαρχία της πολιτοφυλακής δείχνει ότι το κράτος της Λιβύης δεν έχει μέχρι στιγμής ούτε τη λαϊκή υποστήριξη ούτε τη στρατιωτική δύναμη να κάνει το μεγάλο βήμα εμπρός και χωρίς μια ισχυρή κεντρική κυβέρνηση η Λιβύη κάνει σίγουρα μόνο βήματα προς τα πίσω.
Πηγή: Independent
