Γράφει ο Ζαχαρίας Λουδάρος
Η ηγεσία του Μάρτιν Σουλτς, φέρνει με μία ποσοστιαία μονάδα – αλλά για πρώτη φορά μετά το 2002 – μπροστά το SPD από τους Χριστιανοδημοκράτες. Μας νοιάζει; Μας αφορά; Ας το δούμε λίγο πιο αναλυτικά…
Η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία μου φέρνει αυθόρμητα στο μυαλό την κινηματογραφική ταινία «Αγάπη μου, συρρίκνωσα τα παιδιά». Όσοι/ες την έχετε δει θα θυμάστε τον εκκεντρικό, αφοσιωμένο επιστήμονα ο οποίος καταφέρνει με την τελευταία καινούργια του εφεύρεση, μια ξεχωριστή ηλεκτρομαγνητική μηχανή, να συρρικνώσει τα ίδια του τα παιδιά ! Η ταινία, παραγωγής 1989, έσπασε τα ταμεία της εποχής λόγω των ειδικών εφέ που χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά στo Χόλυγουντ.
Κάπως έτσι, «κινηματο – γραφικά», τα κατάφερε και η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία. Με το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου και τον στιγματισμό που είχε υποστεί ο αχαλίνωτος καπιταλισμός από τις επιπτώσεις του μεσοπολεμικού κραχ και τα ερείπια που άφησε πίσω του ο πόλεμος ως διαχείριση αυτής ακριβώς της κρίσης, η σοσιαλδημοκρατία έμοιαζε να έχει τις απαντήσεις για όλα τα ερωτήματα. Δεν θα ανέτρεπε ασφαλώς τον καπιταλισμό αλλά θα τον έκανε πιο ανθρώπινο μέσω μιας διαδικασίας αλλαγών, οι οποίες μπορεί και να έμοιαζαν ασήμαντες αλλά θα είχαν ένα σωρευτικό αποτέλεσμα σε βάθος χρόνου.
Τα «ειδικά εφέ» πράγματι δούλεψαν και έσπασαν «ταμεία», αλλά επρόκειτο για τα δημόσια ταμεία. Όχι δεν επήλθε η δικαιοσύνη και η ισότητα αλλά στις δυτικές δημοκρατίες και υπό την πολιτική ηγεμονία της σοσιαλδημοκρατίας, εμπεδώθηκε η αντίληψη πως η ταξική θέση κάποιου δεν θα πρέπει να συνιστά μοίρα που δεν μπορεί να αλλάξει και γι’ αυτό έπεσαν πολλοί από τους φραγμούς στην ανεμπόδιστη ανάμιξη των τάξεων. Το επίτευγμα αυτό στηρίχθηκε κατά κύριο λόγο στο κράτος πρόνοιας, το οποίο χρηματοδοτούμενο από δημόσιους πόρους παρείχε ευκαιρίες ( εκπαίδευσης, περίθαλψης, απασχόλησης, επιδότησης, κλπ) σε αυτούς που γεννήθηκαν λιγότερο προνομιούχοι. Αυτές οι ευκαιρίες χειραφέτησης οδήγησαν ευρύτατα μη προνομιούχα κοινωνικά στρώματα να μεταμορφωθούν σε «μεσαία τάξη». Και μάλιστα μια «μεσαία τάξη», η οποία καθώς αναπτυσσόταν όλο και περισσότερο καταναλωτικά, ανακάλυπτε την «κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας».
Από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου το 1989 και μετά, οπότε ξεκινάει και η εποχή της σύγχρονης παγκοσμιοποίησης, η σοσιαλδημοκρατία πέφτει θύμα της ίδιας της επιτυχία της! Το κράτος πρόνοιας και οι θεσμοί προστασίας των λιγότερο προνομιούχων γίνονται αιτία συρρίκνωσης της ανταγωνιστικότητας των οικονομιών, όταν αναμετρώνται με τον αυταρχικό καπιταλισμό που αναδύεται στην Κίνα και αλλού. Επίσης, η χρηματοδότηση του ονείρου της «μεσαίας τάξης» οδηγεί στον υπερδανεισμό και συρρικνώνει τα όνειρα των μελλοντικών γενιών σε βάρος των οποίων δανείζονταν οι προηγούμενες. Προσθέστε ακόμη πως η επιτυχία της σοσιαλδημοκρατίας στην Ευρώπη, καθιστά τη «γηραιά ήπειρο» πόλο έλξης των απελπισμένων όλου του υπόλοιπου κόσμου.
Η σοσιαλδημοκρατία που έσπασε «ταμεία» με την έστω και μερική αναδιανομή του πλούτου, είναι αμήχανη μπροστά στη συρρίκνωση της παραγωγής του πλούτου στις εθνικές επικράτειες που πλήττονται από το κύμα της παγκοσμιοποίησης. Στην πραγματικότητα δεν έχει καμία απολύτως ιδέα. Γι αυτό και υιοθετεί όλη την ιδεολογία του νεοφιλελευθερισμού, χάνοντας την ταυτότητά της ως μια διακριτή πολιτική πρόταση που θα μπορούσε να χαλιναγωγήσει την καπιταλιστική βουλιμία, ειδικά όπως αυτή εκφράζεται από το παγκοσμιοποιημένο χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο.
Την ίδια ώρα σχηματίζεται μια παγκόσμια εργατική τάξη μεταναστών. Αλλά αυτή δεν μπορεί να γίνει πλέον «μεσαία», καθώς το κοινωνικό κράτος της εθνικά προσδιορισμένης βιομηχανικής κοινωνίας, που διαμορφώθηκε το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, το οποίο και ήταν ο λόγος για τον οποίο η σοσιαλδημοκρατία ένιωθε ιστορικά δικαιωμένη έναντι του σταλινισμού και των παραφυάδων του ανά τον κόσμο, έχει τελειώσει.
Εκ των πραγμάτων λοιπόν ούτε το SPD, ούτε η σοσιαλδημοκρατία γενικά, είναι σε θέση σήμερα να αναλάβει την πολιτική διεύθυνση της Ευρώπης, με όρους πραγματικής ηγεσίας. Ηγεσία δεν είναι τίτλος ή αξίωμα. Ηγεσία είναι η συνειδητοποίηση ότι το αδύνατο είναι αυτό που δεν έχει δοκιμαστεί ακόμη. Ηγεσία σημαίνει να καθιστάς εφικτή μια ανώτερη πραγματικότητα και όχι να διαχειρίζεσαι την παρακμή.
Συνεπώς, ο κ. Σουλτς μπορεί να έχει μια ενδιαφέρουσα προσωπική ιστορία ως πρώην αλκοολικός, βιβλιοπώλης και δήμαρχος και μπορεί να είναι τόσο συμπαθής όσο και ο Γιώργος Παπανδρέου ή ο Φρανσουά Ολάντ πριν αναλάβουν καθήκοντα, παρ’ όλα αυτά προσωπικά εκτιμώ πως δεν έχει να κομίσει τίποτα περισσότερο από την ιστορική αμηχανία της σοσιαλδημοκρατίας, η οποία κάτω από τον μανδύα της υποκρισίας κρύβει τον κυνισμό της, έχοντας ρίξει «λευκή πετσέτα», συμβιβασμένη με την ιστορική ήττα της.
O τροχός της ιστορίας συντρίβει όλες τις πλάνες. Αυτό καλό είναι να το θυμάται και η ελληνική κυβέρνηση που επενδύει στην… αλλαγή των συσχετισμών. «Take the egg and haircut it my friend». Εικάζω πως κάτι τέτοια πρέπει να λέει ο Σουλτς στον Τσίπρα, όταν ξεκαρδίζονται μαζί μπροστά στις κάμερες.
Είμαστε λοιπόν στο έλεος των αχαλίνωτων αγορών και του πολέμου χωρίς σύνορα ; Τι να σας πω… Περιμένω να πουν την τελευταία τους λέξη οι γενιές που είναι «παιδιά» της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας. Οι γενιές που ο Zygmunt Bauman περιγράφει ως «καλοεκπαιδευμένων, υγιών, αυτάρεσκων, αυτάρκων και γεμάτων αυτοπεποίθηση ανθρώπων», οι οποίοι προσέχοντας ζηλότυπα την οικονομική ανεξαρτησία που απέκτησαν ως γενιές που βοηθήθηκαν από το κοινωνικό κράτος, δεν διστάζουν από θέση ισχύος πλέον να το καταδικάζουν πρώτες – πρώτες και να το αποδομούν με κάθε ευκαιρία.
«Ουδείς ασφαλέστερος εχθρός του ευεργετηθέντος αχαρίστου» κατά το ρητό που είχε κορνιζαρισμένο στο γραφείο του κι ο συγχωρεμένος ο Ανδρέας.
ΥΓ: Προσωπικά, από τη σοσιαλδημοκρατική αμηχανία, βρίσκω πιο διασκεδαστική και χαρούμενη, τη χριστιανική αμηχανία. Όπως είπε πρόσφατα σε συνέντευξή του ο πάπας Φραγκίσκος: «Όταν υπάρχει κάποιο πρόβλημα, εγώ γράφω ένα σημείωμα προς τον Άγιο Ιωσήφ και το βάζω κάτω από ένα αγαλματάκι που έχω στο δωμάτιό μου». Θεούλης!
Photo by Karolos Karidis (Fine Art – Portraits)
Model: Ilia Vasilopoulou
