Γράφει ο Γιάννης Κουτρουμπής
Follow @j_koutroubis
Στην ψηφοφορία της Κυριακής ψηφίστηκε το βαρύτερο ή ένα από τα πιο βαριά ασφαλιστικά νομοσχέδια στην χώρα με τους ψήφους της κυβερνητικής πλειοψηφίας. Μάλιστα την Δευτέρα στο σχετικό Eurogroup κατέληξαν δανειστές και Κυβέρνηση σε μια αρχική συμφωνία, ενώ άνοιξε ο διάλογος για το χρέος, για το οποίο έχουν γίνει πολλές μελέτες βιωσιμότητας.
Αναλυτικότερα, το νέο ασφαλιστικό νομοσχέδιο προβλέπει μειώσεις σε καταβαλλόμενες επικουρικές συντάξεις, εφάπαξ, μερίσματα, προσυνταξιοδοτικές παροχές τραπεζοϋπαλλήλων, όπως επίσης μικρότερες κύριες κι επικουρικές συντάξεις για μεγάλες κατηγορίες ασφαλισμένων που θα «φύγουν» από την ψήφιση του νόμου και μετά σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Θεσμοθετούνται ενιαίοι κανόνες για μισθωτούς ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, ελευθεροεπαγγελματίες, εργαζομένους με μπλοκάκι και αγρότες. Προστατεύονται οι καταβαλλόμενες κύριες συντάξεις (μέχρι 2.000 ευρώ μεικτά).
Όσοι καταθέσουν στο εξής αίτηση συνταξιοδότησης εντάσσονται στον νέο τρόπο υπολογισμού, που οδηγεί, σύμφωνα με ειδικούς, σε χαμηλότερες κατά κανόνα συντάξεις, για όσους φεύγουν με περισσότερα από 25 έτη και μέσο εισόδημα άνω των 1.000 ευρώ. Οι απώλειες στις νέες συντάξεις κυμαίνονται στο 10% – 30% και μεγάλοι χαμένοι είναι οι συνταξιοδοτούμενοι με 35ετίες από όλα τα Ταμεία και το Δημόσιο και κυρίως οι υψηλόμισθοι υπάλληλοι του ιδιωτικού τομέα ή των ΔΕΚΟ – Τραπεζών.
Ο νόμος προβλέπει πλέγμα προστασίας για όσους αποχωρήσουν την περίοδο 2016-2018. Όσοι συνταξιοδοτηθούν φέτος και εάν η σύνταξή τους υπολείπεται κατά 20% και πλέον από τον παλαιό τρόπο θα δικαιούνται το μισό της διαφοράς αυτής. Όσοι φύγουν εντός του 2017 θα πάρουν το 1/3 της διαφοράς και όσοι φύγουν το 2018 το 1/4.
Καταργούνται τα κατώτατα όρια συντάξεων και θεσμοθετείται Εθνική Σύνταξη στα 384 ευρώ ύστερα από 20 χρόνια ασφάλισης (το ποσό της απομειώνεται 2-10% για όσους φεύγουν με 15-20 χρόνια, δηλαδή στη 15ετία είναι 345 ευρώ).
Σε αυτήν προστίθεται η ανταποδοτική σύνταξη που υπολογίζεται με βάση τις αποδοχές από το 2002 και τους νέους συντελεστές αναπλήρωσης. Από το νέο καθεστώς ευνοούνται κυρίως όσοι θα φύγουν με χαμηλές συντάξιμες αποδοχές (700-1.000 ευρώ) και πολλά έτη ασφάλισης, καθώς και όσοι θα αποχωρήσουν με 20-25 έτη και χαμηλές αποδοχές μετά τα 67. Χάνουν οι υψηλόμισθοι, όσοι φεύγουν με μέσες αποδοχές και λιγότερα από 20 χρόνια ή περισσότερα από 30 και οι χαμηλόμισθοι που φεύγουν με 15ετία.
Σχετικά με το Δημόσιο τομέα
Στο 10-25% υπολογίζονται οι απώλειες για τις νέες συντάξεις των δημοσίων υπαλλήλων, το σύνολο των οποίων περνά στο νέο υπερ-Ταμείο (από 1/7 τελικά οι ένστολοι). Μεγάλοι χαμένοι είναι οι υψηλόβαθμοι και υψηλόμισθοι που θα φύγουν με πολλά χρόνια. Ο νόμος εγκλωβίζει και όσους έχουν φύγει ή μπορούν να φύγουν με αναστολή (έχουν καταθέσει αίτηση επειδή έχουν συμπληρώσει τα έτη ασφάλισης αλλά όχι και το απαραίτητο όριο ηλικίας). Το πλέγμα προστασίας για τις περικοπές των επικουρικών συντάξεων μπαίνει στα 1.300 ευρώ μεικτά, δηλαδή στα 1.170 καθαρά. Οι περικοπές θα έρθουν με επανυπολογισμό, καθώς θα εφαρμοστεί στους συνταξιούχους το νέο ποσοστό αναπλήρωσης 0,45% κατ’ έτος, δηλαδή 18% αναπλήρωση για 40 χρόνια ασφάλισης. Μεγάλοι χαμένοι είναι ομάδες ασφαλισμένων που άνοιξαν την πόρτα με υψηλά ποσοστά αναπλήρωσης. Ειδικοί εκτιμούν πως οι απώλειες θα κυμανθούν στο 20-30% και σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να αγγίξουν μέχρι και το 50%.
Οι μειώσεις συνδυάζονται με αυξήσεις εισφορών κατά μία ποσοστιαία μονάδα (0,5% για εργοδότες και 0,5% για εργαζομένους) από 1/6/2016 μέχρι 31/5/2019 και κατά μισή μονάδα (0,25% και 0,25%) από 1/6/2019 μέχρι 31/5/2022. Το νομοσχέδιο προβλέπει «αυτόματο μηχανισμό εξισορρόπησης» του υπερ-επικουρικού σε περίπτωση ελλειμμάτων, ο οποίος «αποκλείει κάθε αναπροσαρμογή των συντάξεων». Οι απώλειες για τους νέους συνταξιούχους στην επικουρική εκτιμώνται σε 5%-12%. Οι εκκρεμείς αιτήσεις για επικουρική θα υπολογιστούν με τις παλιές διατάξεις αλλά στη συνέχεια οι συντάξεις θα αναπροσαρμοστούν όπως και οι υπόλοιπες. Οι εκκρεμείς αιτήσεις για κύρια σύνταξη θα υπολογιστούν με όσα ίσχυαν στις 31/12/2014 και ακολούθως θα επανυπολογιστούν.
Οι καταβαλλόμενες κύριες συντάξεις θα επανυπολογιστούν μέχρι το τέλος του 2018 και από το 2019 θα αρχίσει η εφαρμογή της «προσωπικής διαφοράς» και η απομείωσή της, όσο θα αναπροσαρμόζονται (αυξάνονται αναφέρει το νομοσχέδιο) οι νέες συντάξεις με βάση το ΑΕΠ και τον Δείκτη Τιμών Καταναλωτή. Ειδικά για τους αγρότες προβλέπεται μακρά μεταβατική περίοδος μέχρι και το 2030, κατά τη διάρκεια της οποίας οι νέες αγροτικές συντάξεις θα υπολογίζονται με μεικτό σύστημα (ένα τμήμα με τον παλιό τρόπο και ένα δεύτερο τμήμα που προοδευτικά θα αυξάνεται από το άθροισμα εθνικής και ανταποδοτικής σύνταξης).
Μειώσεις 20%-30% έρχονται για τους 10.000 συνταξιούχους τραπεζοϋπαλλήλους από την Εμπορική, την πρώην Πίστεως (νυν Alpha) και την Αττική Τράπεζα, που βρίσκονται στο προσυνταξιοδοτικό καθεστώς του ΕΤΑΤ. Τροπολογία που προστέθηκε στο ασφαλιστικό νομοσχέδιο εντάσσει το ΕΤΑΤ στο νέο υπερΤαμείο κύριας ασφάλισης (ΕΦΚΑ) και εισάγει νέο τρόπο υπολογισμού των προσυνταξιοδοτικών και άλλων παροχών του, μειώνοντας το ποσοστό αναπλήρωσης περίπου στο μισό (1,75% από 3,3% που είναι σήμερα).
Ειδικότερα, οι 10.000 καταβαλλόμενες συντάξεις του προσυνταξιοδοτικού καθεστώτος που χορηγούν το ΕΤΑΤ και το ΕΤΕΑ επανυπολογίζονται και καταβάλλονται χωρίς «προσωπική διαφορά». Οι συγκεκριμένοι συνταξιούχοι έχουν ανοίξει την πόρτα της εξόδου με τις ευνοϊκές διατάξεις του ΕΤΑΤ (32 χρόνια για άνδρες και 25 για γυναίκες χωρίς όριο ηλικίας) και περιμένουν να θεμελιώσουν με βάση τις διατάξεις του ΙΚΑ.
Σύμφωνα με ειδικούς, η ρύθμιση οδηγεί σε μειώσεις που φτάνουν μέχρι και 30%. Τις μεγαλύτερες απώλειες ποσοστιαία θα υποστούν όσοι έφυγαν με μικρότερες συντάξεις, καθώς οι υψηλοσυνταξιούχοι έχουν ήδη υποστεί βαριές περικοπές από τις προηγούμενες μνημονιακές ρυθμίσεις.
Μικρότερες απώλειες θα δουν όσοι συνταξιούχοι της Εμπορικής έχουν ήδη λάβει κύρια σύνταξη από το ΙΚΑ και εισπράττουν «προσωπική διαφορά» από το ΕΤΑΤ. Όσοι από τους 1.500 «παλαιούς» ασφαλισμένους του ΕΤΑΤ (έχουν ασφαλιστεί πριν από το 1993) δεν έχουν θεμελιώσει δικαίωμα για την προσυνταξιοδοτική παροχή, τη χάνουν και οδηγούνται σε απλή προσαύξηση της επικουρικής τους. Η ΟΤΟΕ προέβη σε διαμαρτυρία απαιτώντας την απόσυρση των επίμαχων διατάξεων.
Με νομοτεχνικές βελτιώσεις και τροπολογίες:
• Δίνεται 3μηνη ανάσα στα Ταμεία των δημοσιογράφων, καθώς διατηρείται μέχρι 1/8 το αγγελιόσημο, ώστε να υπάρξει χρόνος για να διερευνηθεί η αντικατάσταση του πόρου.
• Δίδεται περίοδος χάριτος στους ενστόλους (Ενοπλες Δυνάμεις και Σώματα Ασφαλείας), ώστε να ενταχθούν στον ΕΦΚΑ 1/7 και όχι άμεσα. Διασώζονται όσοι έχουν θεμελιωμένο δικαίωμα, αφού τους δίδεται ο χρόνος να αποστρατευτούν με το παλιό καθεστώς. Προβλέφθηκε ότι για τους ενστόλους θα χορηγούνται οι συντάξεις χηρείας, με τον ίδιο τρόπο που χορηγούνται οι συντάξεις ανικανότητας.
• Συστήνεται Ειδική Επιτροπή στο ΙΚΑ για τη ρύθμιση χρεών των φτωχών οφειλετών (οι ρυθμίσεις θα αφορούν χρέη έως 600.000 ευρώ).
• Η προσωρινή σύνταξη και το εφάπαξ θα καταβάλλονται κατ’ απόλυτη προτεραιότητα σε δικαιούχους-άτομα με αναπηρία, με χρόνιες παθήσεις και στους γονείς και κηδεμόνες.
Ο νόμος εισάγει ενιαίους κανόνες για τις εισφορές μισθωτών σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα και ελευθεροεπαγγελματιών – αγροτών. Για τους μισθωτούς η εισφορά ορίζεται σε 20% (6,67% εργαζόμενος και 13,33% εργοδότης) επί των πάσης φύσεως αποδοχών, με εξαίρεση τις έκτακτες παροχές λόγω γάμου, γεννήσεων τέκνων, θανάτου και βαριάς αναπηρίας. Από 1/1/2017 το ίδιο θα ισχύσει και για τους δημοσίους υπαλλήλους, με αποτέλεσμα οι εισφορές τους να αυξηθούν.
Το 20% του καθαρού φορολογητέου εισοδήματός τους θα πληρώνουν για κύρια σύνταξη οι ελευθεροεπαγγελματίες και οι αγρότες με μεταβατικές περιόδους. Σωρευτικά οι αυτοαπασχολούμενοι θα κληθούν να πληρώσουν -χωρίς τις εκπτώσεις- το 37,95% του εισοδήματός τους για σύνταξη, επικούρηση, υγεία, εφάπαξ. Προβλέπεται μεταβατική περίοδος εκπτώσεων (2017-2020) για γιατρούς, δικηγόρους, μηχανικούς. Το σύνολο των εισφορών τους θα απομειώνεται από 5% (εισοδήματα 57.000-58.000) μέχρι και 50% (εισοδήματα 7.033-13.000), με ελάχιστη καταβολή τα 586 ευρώ τον μήνα.
Οι νέοι επιστήμονες θα πληρώνουν εισφορά 14% για τα πρώτα δύο χρόνια υπαγωγής στην ασφάλιση και 17% για τα επόμενα τρία. Το ποσό που υπολείπεται του 20% αποτελεί «ασφαλιστική οφειλή» και πρέπει να εξοφληθεί έως το έτος συνταξιοδότησης.
Για υγειονομική περίθαλψη θεσπίζεται εισφορά 7,10% για μισθωτούς και 6,95% για ελευθεροεπαγγελματίες και αγρότες (με ειδική μεταχείριση για νέους επιστήμονες και αγρότες). Μεταβατική περίοδος μέχρι το 2022 προβλέπεται για τους αγρότες. Φέτος θα πληρώσουν 10% επί των υφισταμένων ασφαλιστικών κλάσεων. Από του χρόνου οι εισφορές τους συνδέονται με το εισόδημα και κλιμακώνονται έως το 2022. Η σωρευτική αύξηση μέχρι και το 2022 αγγίζει το 39% για έναν αγρότη που είναι στην τρίτη ασφαλιστική κλάση και θα δηλώνει ετήσιο εισόδημα μέχρι 4.923 ευρώ. Ειδικά, για νέους επιστήμονες και αγρότες το κατώτατο πλαφόν ορίζεται στο 70% του κατώτατου μισθού (410 ευρώ).
Για τους ήδη συνταξιούχους προβλέπεται πως η εισφορά 6% υπέρ ΕΟΠΥΥ θα επιβάλλεται στο άθροισμα των συντάξεων, ενώ μέχρι σήμερα ο συνταξιούχος πληρώνει εισφορά στη μία σύνταξη.
Στον νόμο που ψηφίστηκε συμπεριλαμβάνονται:
• Ένας νέος τρόπος υπολογισμού του εφάπαξ σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα που οδηγεί σε απώλειες 12-15% επιπλέον των μνημονιακών περικοπών. Οι 62.000 εκκρεμείς αιτήσεις στα 37 Ταμεία, Τομείς και Κλάδους Πρόνοιας κουρεύονται και απεγκλωβίζονται. Σε ορισμένους κλάδους οι μειώσεις είναι μεγαλύτερες, π.χ. στους δημοτικούς υπαλλήλους εκτιμάται πως ξεπερνούν το 50%.
• Θεσμοθετείται νέος τρόπος υπολογισμού για το μέρισμα των δημοσίων υπαλλήλων που οδηγεί σε απώλειες 32% (σε ακραίες περιπτώσεις ακόμη και 50% για τους «παλιούς»). Μεγάλοι χαμένοι όσοι έφυγαν πριν από τις 19/4/2005. Η μείωση υπολογίζεται αναδρομικά από τον Γενάρη.
• Περί τους 120.000 συνταξιούχους χάνουν φέτος το ΕΚΑΣ με τα νέα εισοδηματικά κριτήρια. Χαμένοι είναι όσοι εισπράττουν 30 ευρώ και αρκετοί από όσους παίρνουν 230 ευρώ.
• Ορίζονται νέα πλαφόν για τη μία κύρια σύνταξη στα 2.000 μεικτά (1.820 καθαρά) και για το άθροισμα συντάξεων στα 3.000 (καθαρό ποσό). Από την ψήφιση του νόμου και μέχρι 31/12/2018 μειώνεται κάθε παροχή που υπερβαίνει αυτά τα ποσά.
• Θεσπίζεται όριο ηλικίας για τις συντάξεις χηρείας στα 55 (όσοι είναι 52-55 θα τη λαμβάνουν για τρία χρόνια και μετά διά βίου στα 67). Το ίδιο όριο θα ισχύει και για το μέρισμα χηρείας.
• Μειώνεται κατά 60% η σύνταξη που θα λάβουν όσοι συνταξιούχοι ξεκινήσουν στο εξής να εργάζονται.
• Θεσπίζεται επίδομα ανασφάλιστων υπερηλίκων στα 360 ευρώ.
Εν κατακλείδι, το νέο ασφαλιστικό είναι ένα νομοσχέδιο που περιλαμβάνει παρά πολλές νέες επιβαρύνσεις δημιουργώντας πρόβλημα στους ήδη ταλαιπωρημένους πολίτες και μάλιστα δεν δίνει ούτε μια διάταξη που να βελτιώνει το ήδη υπάρχον καθεστώς ως προς τις εισφορές αντιθέτως τις αυξάνει, ενώ ήδη βρίσκονται σε πολύ υψηλά επίπεδα.
