Η αγωνία τώρα κορυφώνεται: Το υπουργείο Πολιτισμού έδωσε στη δημοσιότητα το μεσημέρι της Παρασκευής τα ονόματα των υποψηφίων για τις βασικές κατηγορίες των βραβείων λογοτεχνίας.
Οι βραχείς κατάλογοι των υποψηφιοτήτων συνοδεύονται από Αιτιολογημένη Έκθεση της Επιτροπής, στην οποία εξετάζονται οι τάσεις της λογοτεχνικής παραγωγής και αποτιμάται η στάθμη των λογοτεχνικών έργων της υπό κρίση περιόδου (εκδόσεις 2013).
ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ
1. Νίκος Δαββέτας, Ο ζωγράφος του Μπελογιάννη, Εκδόσεις Μεταίχμιο.
2. Νίκος Μάντης, Άγρια Ακρόπολη, Εκδόσεις Καστανιώτη.
3. Καρολίνα Μέρμηγκα, Συγγενής, Εκδόσεις Μελάνι.
4. Δημήτρης Νόλλας, Το ταξίδι στην Ελλάδα, Εκδόσεις Ίκαρος.
5. Μαρία Πάουελ, Όξινη βροχή, Εκδόσεις Κέδρος.
6. Κωνσταντίνος Τζαμιώτης, Η πόλη και η σιωπή, Εκδόσεις Καστανιώτη.
7. Μάκης Τσίτας, Μάρτυς μου ο θεός, Εκδόσεις Κίχλη.
8. Έλενα Χουζούρη, Δυο φορές αθώα, Εκδόσεις Κέδρος.
ΔΙΗΓΗΜΑ-ΝΟΥΒΕΛΑ
1. Τζούλια Γκανάσου, Ως το τέλος, Εκδόσεις Γκοβόστη.
2. Τάσος Γουδέλης, Το ωραίο ατύχημα, Εκδόσεις Κέδρος.
3. Αχιλλέας Κυριακίδης, 360, Νουβέλα, Εκδόσεις Πατάκη.
4. Κώστας Μαυρουδής, Η αθανασία των σκύλων, Εκδόσεις Πόλις.
5. Φαίδων Ταμβακάκης, Τακτοποίηση αυθαιρέτων, Εκδόσεις Εκάτη.
6. Γεωργία Τάτση, Χορός στα ποτήρια, Εκδόσεις Γαβριηλίδης.
7. Γιάννης Τσίρμπας, Η Βικτώρια δεν υπάρχει, Εκδόσεις Νεφέλη.
8. Πάνος Τσίρος, Δεν είν΄έτσι;, Εκδόσεις Μικρή Άρκτος.
ΠΟΙΗΣΗ
1. Γιώτα Αργυροπούλου, Ποιητών και Αγίων Πάντων, Εκδόσεις Μεταίχμιο.
2. Άννα Αφεντουλίδου, Ιστορίες εικονικής ισορροπίας, Εκδόσεις Γαβριηλίδης.
3. Γιώργος Βέης, Βλέπω, Εκδόσεις Ύψιλον.
4. Γιάννης Δούκας, Το σύνδρομο Σταντάλ, Εκδόσεις Πόλις.
5. Μαρία Κουλούρη, Μουσείο άδειο, Εκδόσεις Μελάνι.
6. Πάνος Κυπαρίσσης, Τα τιμαλφή, Εκδόσεις Μελάνι.
7. Αντώνης Φωστιέρης, Τοπία του Τίποτα, Εκδόσεις Καστανιώτη.
8. Δημήτρης Χουλιαράκης, Αναπολόγητος στις κούνιες ντάλα μεσημέρι, Εκδόσεις Το Ροδακιό.
ΔΟΚΙΜΙΟ-ΚΡΙΤΙΚΗ
1. Βάσω Αλεξανδράκη, To παιχνίδι της επιθυμίας και της γραφής στο «Μυθιστόρημα της κυρίας Έρσης» του Ν. Γ. Πεντζίκη», Εκδόσεις Αρμός.
2. Δημήτρης Δασκαλόπουλος, Κ.Π. Καβάφης. Η ποίηση και η ποιητική του, Εκδόσεις Κίχλη.
3. Αριστείδης Δουλαβέρας, Η γυναικεία και η ανδρική ομορφιά στο δημοτικό τραγούδι, Εκδόσεις Παπαζήση.
4. Φίλιππος Δραγούμης, Η ηθική πίσω από την κρίση. Σκέψεις για την Ηθική Φιλοσοφία εν μέσω οικονομικής κρίσης, Εκδόσεις Άγρα.
5. Αντώνης Δρακόπουλος, Κ.Π. Καβάφης. Το ανοιχτό έργο, Εκδόσεις Τόπος.
6. Σταύρος Ζουμπουλάκης, Ποιος θεός και ποιος άνθρωπος;, Εκδόσεις Πόλις.
7. Μιχάλης Πάτσης, Καζαντζάκης και Ρωσία. Οικοφοβία, διαλογικότητα, καρναβάλι, [Εκδ.] Μιχάλης Πάτσης.
8. Βάλτερ Πούχνερ, Mελέτες για το ελληνικό δημοτικό τραγούδι, Εκδόσεις Αρμός.
ΧΡΟΝΙΚΟ-ΜΑΡΤΥΡΙΑ
1. Γιώργος Γώτης, More veneto, Εκδόσεις Στιγμή.
2. Γιώργος Β. Δερτιλής, Συνειρμοί, μαρτυρίες, μυθιστορίες, Εκδόσεις Πόλις.
3. Μάνος Ελευθερίου, Μαύρα Μάτια. Ο Μάρκος Βαμβακάρης και η συριανή κοινωνία στα χρόνια 1905-1920, Εκδόσεις Μεταίχμιο.
4. Άλκη Ζέη, Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο, Εκδόσεις Μεταίχμιο.
5. Κυριάκος Κατζουράκης, Τάξη στο χάος. Ζωγραφική – Θέατρο – Κινηματογράφος, Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο.
6. Λυκούργος Κουρκουβέλας, Γιώργος Θεοτοκάς, Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων.
7. Νότης Μαυρουδής, Περί ελληνικού τραγουδιού το ανάγνωσμα. Με δανεικά ιδανικά, Εκδόσεις Γαβριηλίδης.
8. Μάριος Σούσης, Καλή αντάμωση. Φιλιά εις τα παιδιά. Τα παιδιά που έχασαν το τρένο για το Άουσβιτς, Εκδόσεις Turangalila Books.
ΠΡΩΤΟΕΜΦΑΝΙΖΟΜΕΝΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ
1. Δήμητρα Αγγέλου, Στάζουν μεσάνυχτα, Εκδόσεις Μελάνι.
2. Ιάκωβος Ανυφαντάκης, Αλεπούδες στην πλαγιά, Εκδόσεις Πατάκη.
3. Λευτέρης Καλοσπύρος, Η μοναδική οικογένεια, Εκδόσεις Πόλις.
4. Μάτα Καστρησίου, Απορριμματοφόρα των έξι, Εκδόσεις Ηριδανός.
5. Ελευθερία Κυρίτση, Χειρόγραφη Πόλη, Εκδόσεις Μανδραγόρας.
6. Ευτέρπη Κωσταρέλη, Βερντάντι, Eκδόσεις Μανδραγόρας.
7. Μαριλένα Παπαϊωάννου, Νικήτας Δέλτα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας.
8. Λητώ Πιτυρή, Όλγα ή τίποτα, Εκδόσεις Κέδρος.
Ακολοουθεί το σκεπτικό της Επιτροπής Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας για την εκδοτική ταυτότητα του 2013
«’Οπως είναι εύλογο η γενική εικόνα της λογοτεχνικής παραγωγής από χρόνο σε χρόνο, σε όλες τις κατηγορίες των βιβλίων, δεν μπορεί να έχει πολύ σημαντικές διαφορές. Επιμέρους διαφορές όμως υπάρχουν, καθώς τυχαίνει πολλές φορές μια ή και περισσότερες κατηγορίες βιβλίων, από την ποίηση, το μυθιστόρημα, το διήγημα, το δοκίμιο και τη μελέτη, το χρονικό και τη μαρτυρία, να συγκεντρώνουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον, είτε λόγω των θεμάτων τους είτε λόγω του ότι κάποια συγκεκριμένα λογοτεχνικά έργα ξεχώρισαν ιδιαίτερα για την τεχνική και τη γραφή τους. Εννοείται πως ένα οποιοδήποτε ευρείας σημασίας θέμα δεν προσλαμβάνεται λογοτεχνικά με τον ίδιο τρόπο.’
Οπως και πέρυσι, στα βιβλία του 2012, έτσι και το 2013 πολλά από τα μυθιστορήματα ή τα διηγήματα αλλά και τα χρονικά αποδίδουν με τον τρόπο τους, επιτυχημένα ή λιγότερο επιτυχημένα, φαινόμενα ευρύτερα, όπως η οικονομική, πολιτική και ηθική κρίση η οποία κορυφώθηκε και ξέσπασε στη χώρα μας με ιδιαίτερα οδυνηρό τρόπο στην τελευταία πενταετία. ‘Ομως στη λογοτεχνία οι ρίζες του πολυειδούς και πολύμορφου αυτού φαινομένου όπως και τα ψυχολογικά και ηθικά παρεπόμενά του στις προσωπικές μας ζωές, άρχισαν να εμφανίζονται από πολύ νωρίτερα, τουλάχιστον εδώ και μια εικοσαετία περίπου.
Ενα άλλο παράδειγμα, προερχόμενο από την ιστορία αλλά περασμένο στη λογοτεχνία ως βίωμα ή μνήμη κοινωνικής διαμάχης και προσωπικού πόνου, είναι αυτό που συνάπτεται με τα όσα συνέβησαν στις δεκαετίες του 40, του 50 και του 60, στην Κατοχή, στον Εμφύλιο, στις διώξεις και στις αιματηρές αντιπαραθέσεις. Εδώ, ίσως λόγω της όξυνσης των πολιτικών παθών κατά την τελευταία πενταετία, αναβίωσαν, με πολλές παρεισδύσεις στην τρέχουσα λογοτεχνία, κυρίως στο μυθιστόρημα, στο διήγημα, στην ποίηση και κατεξοχήν σε βιβλία μαρτυριών, ζητήματα που σχετίζονται με την επανένταξη στην καθημερινότητά μας της περιόδου 40-60, έτσι όπως η περίοδος αυτή διαμόρφωσε συνειδήσεις και ζωές, στον δημόσιο και ιδιωτικό βίο του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα.
‘Ολα αυτά τα φαινόμενα ασφαλώς δεν είναι οι μοναδικές, δεσπόζουσες γραμμές της βιβλιοπαραγωγής του 2013, είναι όμως κάποιες εμφανείς γραμμές της, καθώς έχουν πάψει εδώ και καιρό οι μυθοπλασίες, οι ποιητικές αναπαραστάσεις και τα κείμενα απομνημόνευσης να προσφέρουν την εικόνα μιας συμπαγούς δομής της κοινωνίας μέσα στην οποία παράγονται. Η διασάλευση, η απορρύθμιση, η αποδόμηση, από έννοιες θεωρητικές επιστρέφουν και επιβεβαιώνονται στη λογοτεχνία ως φαινόμενα που δηλώνουν τη διάσταση της ύπαρξης με το περιβάλλον της, όπως και του πολίτη με την πολιτεία, χωρίς όμως τα υπάρχοντα, χαίνοντα κενά να θεραπεύονται από κανένα ιδεώδες. Η διασάλευση μάλιστα, όπως φαίνεται από τα είδη του πεζού λόγου που συγκροτούν την εικόνα του 2013, απλώνεται ως γενική κατάσταση όχι μόνο σε βιβλία που υιοθετούν μια αιρετική τεχνική ή που εστιάζονται στην εσωτερική, ψυχική ζωή των προσώπων, αλλά και σε εκείνα τα βιβλία που ακολουθούν τη συμβατική ρεαλιστική αναπαράσταση και έχουν για ορίζοντά τους την υποτίθεται «αντικειμενική» αφήγηση, η οποία στηρίζεται σε τεκμήρια και καταγραφές της ανθρωπολογίας και της ιστορίας.
Με δυσκολία μεγάλη επιλέξαμε τις οκτώ συλλογές ποιημάτων, από ένα σύνολο ισάξιων, ή σχεδόν ισάξιων τριάντα, πράγμα που τουλάχιστον δείχνει ότι η ποίηση μπορεί να είναι εξίσου ικανή, ίσως και ικανότερη, να γονιμοποιήσει τη φαντασία σε περιόδους έντονης ρευστότητας, όπως η τρέχουσα, καθώς η πυκνότητα του μεταφορικού λόγου αποδίδει καίρια την αγωνία της αποξένωσης αλλά και την αναστοχαστική ανάγκη του διχασμένου υποκειμένου να βρει ένα μυθολογικό πλαίσιο για την εκδίπλωση και προσέγγισή του προς τον άλλο.
Το ίδιο θα μπορούσαμε να αναφέρουμε και για το διήγημα, το οποίο ως είδος αφηγηματικό μπορεί να μην είχε το 2013 την ανθοφορία άλλων χρόνων, έδειξε όμως ότι ορισμένοι συγγραφείς που έχουν μείνει σταθερά πιστοί στη σύντομη φόρμα, μαζί με άλλους, νεώτερους, έχουν φτάσει σε υψηλά σημεία τεχνικής αρτιότητας, συνδυάζοντας πολλές φορές την ποιητική υποβολή με την οξύτατη ειρωνία και το ανατρεπτικό χιούμορ, στοιχεία που ομολογουμένως χάνονται στις μεγαλύτερες σε έκταση, μυθιστορηματικές συνθέσεις.
Η χρονιά που πέρασε και μας απασχόλησε η εκδοτική της ταυτότητα ήταν αρκετά πλούσια ως προς τη δημιουργία μυθιστορημάτων με ευρηματικά και ενδιαφέροντα θέματα, αν και δεν πρέπει να παρακάμψουμε το γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος τους χωλαίνει από την άποψη της τεχνικής και ειδικότερα της σύνθεσης. Σ΄ένα γενικό πλάνο οι μυθοπλασίες αναπτύχθηκαν πάνω σε δυο κατά βάση γραμμές: τον παραλληλισμό και τον συμφυρμό ανθρώπων και ιστορίας, αλλού σε πιο συνοπτικά δοσμένες χρονικές περιόδους αλλού σε ευρύτερες, και, από την άλλη μεριά, τον εστιασμό στις χαίνουσες πληγές των προσωπικών σχέσεων οι οποίες, πάντως, είναι αλήθεια ότι ποτέ δεν παραμένουν στον χώρο του απολύτως ιδιωτικού, αλλά αποτελούν ένα είδος παραδείγματος που με ρεαλιστικό, αλληγορικό, σατιρικό ή συμβολικό τρόπο εγκιβωτίζουν την προβολή του γενικού, συλλογικού περιβάλλοντος στον κύκλο της καθημερινής ανθρώπινης ζωής.
‘Ισως δεν ήταν το ίδιο γόνιμο με το 2012 το 2013 στον τομέα του δοκιμίου και της λογοτεχνικής μελέτης, παρ΄ότι το έτος Καβάφη ήταν μια ευκαιρία για την παρουσίαση περισσότερων νέων προσεγγίσεων στο έργο και στη ζωή του Αλεξανδρινού. Στα έργα που είχε υπ΄όψη της η επιτροπή παρατηρήθηκε μια πανσπερμία θεμάτων, στα οποία εκτός του Καβάφη συμπεριλαμβάνονται ερευνητικές εργασίες για το δημοτικό τραγούδι, τη νεωτερική λογοτεχνία του 30 και, επίσης, σημειώνεται η αυξανόμενη εμφάνιση δοκιμίων ηθικού αναστοχασμού για τα πολύπλοκα φαινόμενα που περιβάλλουν και συντηρούν την μεγάλη κρίση θεσμών και οργάνωσης των κοινωνιών σε όλο τον κόσμο.
Πολύ γόνιμη, σε αντίθεση με άλλες κατηγορίες λογοτεχνικών έργων, υπήρξε στο 2013 η ευρεία κατηγορία που περικλείει βιβλία προσωπικής μαρτυρίας, χρονικών, βιογραφιών, ταξιδιωτικών. Στην αναβάθμισή της ασφαλώς συνέβαλε το γεγονός ότι έχει αυξηθεί ιδιαίτερα η τεκμηριωμένη συγγραφή μονογραφιών και βιογραφιών για πρόσωπα ή θέματα, πολλές από τις οποίες άλλωστε έχουν προσελκύσει το ενδιαφέρον των αναγνωστών, καθώς συνδυάζονται συνήθως στις σχετικές εκδόσεις προσωπικές μαρτυρίες, αυτοβιογραφικές αναμνήσεις, δοκιμιακοί στοχασμοί, αφηγήσεις που μπορούν να αποτελέσουν πρωτογενές υλικό για την ιστορική έρευνα μιας περιόδου.
Τέλος, το ίδιο με τις μαρτυρίες και τα χρονικά, ή και ακόμα περισσότερο γόνιμη υπήρξε τον προηγούμενο χρόνο η παραγωγή λογοτεχνικών έργων, ποίησης και πεζογραφίας, γραμμένων από νέους δημιουργούς έως 35 ετών. Μπορεί το γεγονός να είναι τυχαίο και να συνέπεσαν στην ίδια περίοδο αρκετά βιβλία νέων που έχουν φθάσει σε υψηλό ποιοτικό επίπεδο, όμως, σε σύγκριση με προηγούμενα χρόνια, είναι εξίσου γεγονός ότι, εκτός από τις ικανές τον αριθμό ποιητικές συλλογές που εντυπωσίαζαν σε μεγάλο βαθμό για την πρωτοτυπία και την ωριμότητά τους, τώρα εμφανίστηκαν και αρκετά πεζά νέων (διηγήματα και νουβέλες), ορισμένα από τα οποία θα μπορούσαν να διεκδικήσουν κάλλιστα βραβείο μιας άλλης κατηγορίας.
Δεκέμβριος 2014».
