Γνωρίζουμε ήδη πώς να σώσουμε εκατομμύρια νεογέννητα
Όταν ο Paul Allen και εγώ ιδρύσαμε τη Microsoft, είχαμε έναν φιλόδοξο στόχο: να βάλουμε έναν υπολογιστή σε κάθε γραφείο και σε κάθε σπίτι. Πολλοί άνθρωποι πίστευαν ότι είχαμε τρελαθεί. Αλλά εμείς πιστεύαμε στη δύναμη και τις δυνατότητες αυτών των μηχανών να αλλάξουν τον κόσμο. Έτσι, κάθε μέρα πηγαίναμε στη δουλειά αποφασισμένοι να το πραγματοποιήσουμε. Τώρα, είναι δύσκολο να φανταστούμε τον κόσμο αλλιώς. Μέσα σε λίγες δεκαετίες, αυτός ο στόχος έγινε πραγματικότητα για δισεκατομμύρια ανθρώπους.
Το 1990, η πιθανότητα ότι ο κόσμος θα μπορούσε να μειώσει στο μισό την παιδική θνησιμότητα μέσα στα επόμενα τριάντα χρόνια θα φαινόταν εξίσου μακρινή. Αλλά αυτό ακριβώς συνέβη. Και πιστεύω ότι ο κόσμος μπορεί να το ξανακάνει μέχρι το 2040 – μπορούμε να μειώσουμε την παιδική θνησιμότητα στο μισό για άλλη μια φορά και να έρθουμε ακόμη πιο κοντά στον τερματισμό όλων των παιδικών θανάτων που μπορούν να προληφθούν.
Η επαφή μου με αυτό το θέμα έγινε πριν από 27 χρόνια, όταν διάβασα ένα άρθρο στους New York Times για το θανατηφόρο πόσιμο νερό στις φτωχότερες χώρες του κόσμου, που περιείχε το εξής στατιστικό στοιχείο: “Η διάρροια σκοτώνει περίπου 3,1 εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως, σχεδόν όλοι τους παιδιά”. Το γεγονός αυτό, με συγκλόνισε μέχρι το μεδούλι. Δεν υπάρχει μεγαλύτερος πόνος από τον θάνατο ενός παιδιού. Ο θάνατος εκατομμυρίων από αυτά -από κάτι που είναι εύκολα θεραπεύσιμο σε μεγάλο μέρος του κόσμου- είναι η μία ατέλειωτη τραγωδία.
Σύντομα, έμαθα ό,τι μπορούσα γενικά για την παγκόσμια υγεία και ειδικά για την παιδική θνησιμότητα. Και λίγο αργότερα, το Ίδρυμα Γκέιτς, το οποίο μόλις ξεκινούσε τη λειτουργία του, έθεσε ως αποστολή του να καταπολεμήσει τις ανισότητες στην υγεία που μπορούν να προληφθούν όπως αυτή σε όλο τον κόσμο – με έμφαση στα παιδιά των οποίων η ζωή κόβεται πριν καν τους δοθεί η ευκαιρία.
Είχαμε εκπληκτικούς συνεργάτες στην προσπάθεια αυτή από τις κυβερνήσεις, τον ιδιωτικό τομέα, καθώς και από ιδρύματα και οργανισμούς που συμμερίζονται την αποστολή μας. Και μέχρι το 2019, είχε συμβεί κάτι αξιοσημείωτο – αυτό που θεωρώ ότι είναι ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα που έχει επιτύχει ποτέ η ανθρωπότητα: Σε λιγότερο από τρεις δεκαετίες, η παιδική θνησιμότητα μειώθηκε περισσότερο από το μισό. (Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το πώς συνέβη αυτό και για όλους τους εταίρους που αξίζουν τα εύσημα, δείτε την ανάρτηση στο ιστολόγιό μου πριν από δύο χρόνια).
Οι θάνατοι από ιλαρά μειώθηκαν κατά 90% χάρη στα εμβόλια. Οι θάνατοι από πνευμονία μειώθηκαν κατά 70%, επίσης χάρη στα εμβόλια. Οι θάνατοι από διάρροια -που σκότωνε 3 εκατομμύρια παιδιά ετησίως πριν από λίγο καιρό- μειώθηκαν επίσης κατά 70%, χάρη σε παρεμβάσεις χαμηλής τεχνολογίας, όπως το διάλυμα επανυδάτωσης από το στόμα, προγράμματα υγιεινής μεγάλης κλίμακας και (ναι, το μαντέψατε) ένα νέο εμβόλιο για τον ροταϊό. Οι θάνατοι από ελονοσία μειώθηκαν κατά 36% χάρη στις αποτελεσματικές κουνουπιέρες και τους ψεκασμούς. Ακόμη και οι θάνατοι από τον ιό HIV, που υπερτριπλασιάστηκαν στα παιδιά τη δεκαετία του 1990, μειώθηκαν κατά 33% μόλις βρήκαμε πώς να προστατεύουμε και να θεραπεύουμε τις μητέρες ώστε να μην μεταδίδουν τον ιό στα μωρά τους.
Δεν ήταν όμως μόνο τα ποσοστά παιδικής θνησιμότητας από αυτές τις ασθένειες που μειώθηκαν. Χρόνο με το χρόνο, ο αριθμός των συνολικών παιδικών θανάτων μειώθηκε -ακόμη και όταν ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξήθηκε- από 12 εκατομμύρια το 1990 σε πέντε εκατομμύρια το 2019.
Έχουμε σημειώσει απίστευτη πρόοδο και συνεχίζουμε να κινούμαστε προς τη σωστή κατεύθυνση. Αλλά δεν κινούμαστε αρκετά γρήγορα. Ακριβώς κάτω από πέντε εκατομμύρια παιδιά εξακολουθούν να πεθαίνουν κάθε χρόνο πριν συμπληρώσουν τα πέμπτα τους γενέθλια. Άλλα δύο εκατομμύρια γεννιούνται θνησιγενή. Σχεδόν όλοι αυτοί οι θάνατοι συμβαίνουν σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος – και κάθε ένας από αυτούς είναι μια τραγωδία που καταστρέφει οικογένειες και ολόκληρες κοινότητες.
Η ανάρτηση στο ιστολόγιό μου πριν από δύο χρόνια έλεγε το πρώτο μέρος αυτής της ιστορίας – εξηγώντας τι γνωρίζουμε για την παιδική θνησιμότητα και τι κάναμε για να τη μειώσουμε στο μισό μια φορά στο παρελθόν. Αυτό είναι το δεύτερο μέρος: πώς μπορούμε να μειώσουμε ξανά την παιδική θνησιμότητα στο μισό, σε λιγότερο από τρία εκατομμύρια θανάτους ετησίως έως το 2040.
Ο κύριος λόγος για τον οποίο πιστεύω ότι μπορούμε να το κάνουμε αυτό είναι επειδή έχουμε ήδη τα περισσότερα από τα εργαλεία που χρειαζόμαστε. Όπως μοιραστήκαμε στην περσινή έκθεση Goalkeepers Report, “οι ερευνητές έχουν μάθει περισσότερα για την υγεία των μητέρων και των βρεφών τα τελευταία 10 χρόνια από ό,τι τον προηγούμενο αιώνα”. Αν και η συνεχής καινοτομία είναι πάντα απαραίτητη, διαθέτουμε σήμερα την τεχνογνωσία για να σώσουμε εκατομμύρια ζωές – το θέμα είναι να τη χρησιμοποιήσουμε και να διασφαλίσουμε ότι θα φτάσει στα παιδιά που τη χρειάζονται περισσότερο. Αυτό αρχίζει πριν καν τα παιδιά πάρουν την πρώτη τους ανάσα. Ξεκινά από τις μητέρες.
Όταν μια μητέρα πεθαίνει κατά τη διάρκεια του τοκετού, το παιδί της έχει περισσότερες από 63% πιθανότητες να πεθάνει πριν από τα πρώτα του γενέθλια. Για να σώσουμε τις ζωές αυτών των παιδιών -και τόσων άλλων μέχρι το 2040- πρέπει να επικεντρωθούμε στη διατήρηση της υγείας των γυναικών πριν και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ώστε να μπορούν να γεννήσουν και να μεγαλώσουν υγιή παιδιά.
Να σταματήσουν οι γυναίκες να αιμορραγούν μέχρι θανάτου μετά τον τοκετό
Σε όλο τον κόσμο, η αιμορραγία μετά τον τοκετό (PPH) -που ορίζεται από τον ΠΟΥ ως η απώλεια πάνω από μισό λίτρο αίματος εντός 24 ωρών από τον τοκετό- είναι η κύρια αιτία μητρικής θνησιμότητας. Συχνά, δεν γίνεται αντιληπτή μέχρι να είναι πολύ αργά, επειδή είναι δύσκολο να γνωρίζουμε πόση απώλεια αίματος είναι υπερβολική. Αλλά με ένα χαμηλού κόστους εργαλείο που ονομάζεται βαθμονομημένο μαιευτικό κάλυμμα και μια εκπαιδευμένη βοηθό τοκετού που το παρακολουθεί, η απώλεια αίματος μπορεί να μετρηθεί με ακρίβεια σε πραγματικό χρόνο. Με την ομαδοποίηση πέντε παρεμβάσεων που σταματούν την αιμορραγία και τη χορήγησή τους ταυτόχρονα και όχι διαδοχικά -μια προσέγγιση γνωστή ως E-MOTIVE- οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας μπορούν να μειώσουν τις περιπτώσεις σοβαρής αιμορραγίας κατά 60%. Με τον έλεγχο και τη θεραπεία της αναιμίας, μιας κοινής αιτίας της PPH, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ο κόσμος μπορεί να αποτρέψει πλήρως ορισμένες περιπτώσεις PPH.
Πρόληψη απειλητικών για τη ζωή λοιμώξεων κατά τη διάρκεια του τοκετού
Η σηψαιμία -μια απειλητική για τη ζωή κατάσταση κατά την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα αντιδρά υπερβολικά σε μια λοίμωξη, προκαλώντας εκτεταμένη φλεγμονή και βλάβη οργάνων- είναι μια άλλη κοινή αιτία μητρικής θνησιμότητας. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ευθύνεται για το 23% των περιπτώσεων. Όμως οι ερευνητές ανακάλυψαν πρόσφατα ότι η αζιθρομυκίνη, ένα από τα πιο κοινά αντιβιοτικά στον κόσμο, μπορεί να μειώσει τις περιπτώσεις σηψαιμίας κατά ένα τρίτο όταν χορηγείται προληπτικά. Η ανακάλυψη αυτή θα είναι σωτήρια για τις μητέρες -και συνεπώς για τα μωρά- ειδικά σε μέρη όπου πολλές γυναίκες γεννούν στο σπίτι, σε συνθήκες που δεν είναι απαραίτητα αποστειρωμένες.
Επιτάχυνση της ανάπτυξης των πνευμόνων των μωρών
Όταν τα μωρά γεννιούνται πρόωρα, πριν από την 37η εβδομάδα της κύησης, τα όργανά τους δεν έχουν ακόμη αναπτυχθεί επαρκώς -ιδιαίτερα οι πνεύμονες, ένα από τα τελευταία όργανα που ολοκληρώνουν την ανάπτυξή τους μέσα στη μήτρα. Αυτό αφήνει αυτά τα μωρά ευάλωτα σε μια σειρά από δυνητικά θανατηφόρες επιπλοκές. Αλλά τώρα, αν οι γιατροί μάθουν ότι μια μητέρα κινδυνεύει να γεννήσει πρόωρα, μπορούν να της συνταγογραφήσουν προγεννητικά κορτικοστεροειδή που βοηθούν τους πνεύμονες του μωρού της να αναπτυχθούν – όσο θα αναπτύσσονταν σε μερικές εβδομάδες – μέσα σε λίγες μόνο ημέρες.
Καταπολεμήστε τον υποσιτισμό πριν και μετά τον τοκετό
Χωρίς ένα υγιές μικροβίωμα -το σύμπαν των βακτηρίων μέσα στο έντερο- τα μωρά δυσκολεύονται να απορροφήσουν τα θρεπτικά συστατικά του μητρικού γάλακτος, ανεξάρτητα από το πόσο ταΐζονται. Αυτή η δυσλειτουργία είναι διπλά καταστροφική, διότι μπορεί να οδηγήσει σε υποσιτισμό, ο οποίος μπορεί να αφήσει τα μωρά πιο ευάλωτα στο να προσβληθούν από πνευμονία και να πεθάνουν.
Ενώ οι ειδικοί πίστευαν παλαιότερα ότι ο υποσιτισμός μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο στους έξι μήνες περίπου -αφού το μωρό αρχίζει να τρώει στερεές τροφές-, τώρα γνωρίζουμε ότι τα μικροβιώματα των μητέρων και των μωρών συνδέονται μεταξύ τους. Αυτό σημαίνει ότι τα συμπληρώματα μικροθρεπτικών συστατικών μπορούν να χορηγούνται στις εγκύους- όταν χορηγούνται, τα μωρά κερδίζουν επιπλέον 5 γραμμάρια βάρους κάθε μέρα κατά τα τελευταία στάδια της εγκυμοσύνης και είναι πιο πιθανό να γεννηθούν με υγιές έντερο. Και όταν ένα μωρό γεννιέται λιποβαρές ή πρόωρο, οι προβιοτικές σκόνες που περιλαμβάνουν bifidobacteria μπορούν να προστεθούν στο μητρικό γάλα για να βελτιώσουν το πεπτικό του σύστημα, να το βοηθήσουν να απορροφήσει τα θρεπτικά συστατικά και να μειώσουν τον κίνδυνο να προσβληθεί από σοβαρές λοιμώξεις και να πεθάνει.
Το ενδιαφέρον, με καθεμία από αυτές τις παρεμβάσεις, επικεντρώνεται στην αρχή της ζωής ενός νεογέννητου μωρού (και στην προετοιμασία της). Γιατί; Επειδή οι μισοί από τους θανάτους παιδιών κάτω των πέντε ετών συμβαίνουν κατά τις πρώτες 28 ημέρες. Εάν ένα μωρό γεννηθεί υγιές και επιβιώσει αυτόν τον πρώτο μήνα, οι πιθανότητες να ζήσει μέχρι τα πέμπτα του γενέθλια – και στη συνέχεια μέχρι την ενηλικίωση – αυξάνονται εντυπωσιακά. Για να συμβεί αυτό θα χρειαστούν νέες επενδύσεις από τις κυβερνήσεις και τους οργανισμούς σε όλο τον κόσμο για να φτάσουν αυτές οι σωτήριες παρεμβάσεις στους ανθρώπους και στα μέρη όπου τις χρειάζονται τόσο πολύ. Αλλά δεν απαιτούνται πολλές νέες εφευρέσεις. Και πάλι: Οι λύσεις για να μειωθεί και πάλι η παιδική θνησιμότητα στο μισό υπάρχουν ήδη. (Και είναι όλες χαμηλού κόστους).
Φυσικά, υπάρχουν ακόμη πολλά περισσότερα που πρέπει να γίνουν για να εξαλειφθούν εντελώς οι αποτρέψιμοι θάνατοι παιδιών. Πρέπει να συνεχίσουμε να βελτιώνουμε τις συνθήκες υγιεινής και να αυξάνουμε την πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό σε όλο τον κόσμο. Πρέπει να αναπτύξουμε ένα εμβόλιο για τον ιό HIV και εμβόλια επόμενης γενιάς για την ελονοσία, ώστε να τις σταματήσουμε πραγματικά στην αρχή τους- όπως είδαμε τα τελευταία 30 χρόνια, οι ασθένειες με αποτελεσματικά εμβόλια μειώθηκαν πολύ πιο γρήγορα από εκείνες που προσπαθούμε να ελέγξουμε χωρίς αυτά.
Πρέπει επίσης να εντείνουμε τις προσπάθειες διανομής εμβολίων, με έμφαση στην προσέγγιση των 60 εκατομμυρίων παιδιών με “μηδενική δόση” σε χώρες με χαμηλότερο εισόδημα, τα οποία δεν έχουν λάβει ποτέ ούτε έναν εμβολιασμό και αποτελούν σήμερα το ήμισυ όλων των παιδικών θανάτων από ασθένειες με αποτελεσματικά εμβόλια. Οι αριθμοί αυτοί αυξήθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας, όταν οι εμβολιασμοί ρουτίνας διακόπηκαν και η παραπληροφόρηση για τα εμβόλια αυξήθηκε. Ευτυχώς, η Gavi, η Συμμαχία Εμβολίων -η οποία έχει βοηθήσει στον εμβολιασμό πάνω από 981 εκατομμυρίων παιδιών στις φτωχότερες χώρες του κόσμου από το 2000- εργάζεται νυχθημερόν για να φτάσει σε αυτά τα παιδιά. Ο οργανισμός θα έχει σύντομα τον επόμενο κύκλο αναπλήρωσης και όσο περισσότερα χρήματα συγκεντρώνονται, τόσο περισσότερες ζωές σώζονται. Συχνά λέω ότι η δωρεά στον Gavi είναι η καλύτερη επένδυση που έχω κάνει ποτέ.
Κανένα από αυτά τα έργα δεν επιτυγχάνεται εύκολα. Ωστόσο, οι περισσότεροι στόχοι που αξίζει να επιτευχθούν δεν είναι, ειδικά ένας τόσο σημαντικός όσο αυτός. Αλλά με τη σωστή δέσμευση, πιστεύω ότι οι παιδικοί θάνατοι που μπορούν να προληφθούν θα είναι μια μέρα τόσο αδιανόητοι για εμάς όσο και η ζωή χωρίς υπολογιστές. Και στο όχι πολύ μακρινό μέλλον, ένας κόσμος όπου όλα τα παιδιά θα έχουν τις ίδιες ευκαιρίες να επιβιώσουν και να ευημερήσουν -ανεξάρτητα από το πού γεννιούνται- θα γίνει επίσης πραγματικότητα.
