Ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έρχεται στη σύνοδο κορυφής της Ομάδας των 20 στο Μπαλί αυτή την εβδομάδα με μια απροσδόκητη ώθηση από τον ρόλο που διαδραμάτισε στην εξασφάλιση των παγκόσμιων προμηθειών σιτηρών κατά τη διάρκεια του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Η ανερχόμενη φήμη του Ερντογάν ως μεσίτη εξουσίας δεν ήταν δεδομένη όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο, απειλώντας τη λεπτή πράξη εξισορρόπησης που ο Τούρκος ηγέτης κράτησε μεταξύ Μόσχας, Ουκρανίας και των συμμάχων του στο ΝΑΤΟ τουλάχιστον από το 2016.
Ο Τούρκος ηγέτης αντιμετώπισε κριτική σε προηγούμενες διεθνείς συναντήσεις για εσωτερική και εξωτερική πολιτική που θεωρήθηκαν από ορισμένους ηγέτες της G-20 ως υπερβολικά κατασταλτικές ή ανατρεπτικές. Κατευθύνεται στη Σύνοδο κορυφής της G-20 του Νοεμβρίου, αντιμετωπίζοντας τον απόηχο της έκρηξης βόμβας στην Κωνσταντινούπολη την Κυριακή που σκότωσε τουλάχιστον έξι ανθρώπους και τραυμάτισε 81, με αξιωματούχους να λένε ότι υποπτεύονται τρομοκρατική επίθεση.
Ωστόσο, καθώς φτάνει στο Μπαλί, ο Ερντογάν εμφανίζεται όλο και πιο σίγουρος για τη θέση του στο τραπέζι. Είναι πιο περιζήτητος για τους συνεχιζόμενους δεσμούς του με τον πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν και πιο σίγουρος για την επανεκλογή του σε μια ψηφοφορία που έχει προγραμματιστεί για το επόμενο έτος, καθώς τα υπεράκτια κατορθώματά του βοηθούν να τεθεί κάτω από την προηγουμένως μειωμένη εγχώρια υποστήριξη.
Ο Ερντογάν πέτυχε – κόντρα σε πολλές προβλέψεις – να βοηθήσει στην επίτευξη μιας συμφωνίας τον Ιούλιο για να επιτραπούν οι εξαγωγές σιτηρών της Ουκρανίας δια θαλάσσης και, ως εκ τούτου, να αντιμετωπιστεί ο δραματικός παγκόσμιος πληθωρισμός των τιμών των τροφίμων. Πιο πρόσφατα βοήθησε να πειστεί ο Πούτιν να προσχωρήσει ξανά στη συμφωνία λίγες μέρες αφότου ο Ρώσος πρόεδρος ανέστειλε τη συμμετοχή της χώρας του.
«Αφήστε το σε εμένα, θα το πω πρώτα στον Μπάιντεν», είπε ο Ερντογάν, όταν ρωτήθηκε από Τούρκους δημοσιογράφους πώς έπεισε τον Πούτιν να αλλάξει πορεία, αναφερόμενος στον πρόεδρο των ΗΠΑ. Τον Σεπτέμβριο, ο Ερντογάν βοήθησε επίσης στη μεσολάβηση για την ανταλλαγή 270 κρατουμένων μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας.
Ο ηγέτης της Τουρκίας ελπίζει να συναντηθεί με τον Τζο Μπάιντεν στο περιθώριο της G-20 και του διαδρόμου των σιτηρών – που λήγει τον Νοέμβριο. Το 19 – πιθανότατα θα ήταν ένα εξέχον θέμα, δήλωσε ο εκπρόσωπος του Ερντογάν Ιμπραήμ Καλίν στο τηλεοπτικό δίκτυο CNN-Turk στις αρχές Νοεμβρίου. Ο Καλίν συνέχισε να καυχιέται ότι το αφεντικό του ήταν περιζήτητο από ξένους ηγέτες που αναζητούσαν τρόπο να φτάσουν τον Πούτιν.
«Αν όλοι κόψουν γέφυρες με τη Ρωσία», είπε ο Καλίν, «με ποιον θα μιλήσουν οι Ρώσοι, ποιος θα μιλήσει με τους Ρώσους;».
Ο Ερντογάν ήταν μεταξύ πολλών ηγετών τους οποίους ο σύμβουλος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν είπε ότι ο Μπάιντεν μπορεί να συναντηθεί κατ’ ιδίαν στο Μπαλί. Ο Σάλιβαν μίλησε σε δημοσιογράφους στο Air Force One το Σάββατο. Ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Νεντ Πράις δήλωσε πρόσφατα ότι οι ΗΠΑ «εκτιμούν βαθύτατα τις προσπάθειες των Τούρκων συμμάχων μας» σχετικά με τη συμφωνία για τα σιτηρά.
Στην Ινδονησία, σύμφωνα με τρία άτομα που γνωρίζουν το θέμα, ο Ερντογάν θα αναζητήσει μεγαλύτερη αναγνώριση ως πρόεδρος μιας περιφερειακής δύναμης που διαδραματίζει αυξανόμενο ρόλο από την Ουκρανία μέχρι τη Συρία και τη Λιβύη, όπου η Τουρκία έχει στρατεύματα ή συμβούλους στο έδαφος. Η Ινδονησία ως υποδοχέας του G-20 πιέζει επίσης για διεύρυνση της συμφωνίας για τα σιτηρά της Ουκρανίας ώστε να συμπεριλάβει λίπασμα, σύμφωνα με άλλο αξιωματούχο που γνωρίζει τις συζητήσεις, και η Τουρκία θα διαδραματίσει ρόλο σε αυτό.
Ο πόλεμος έδειξε ότι «ο Πούτιν χρειάζεται τον Ερντογάν, όσο ο Ερντογάν χρειάζεται τον Πούτιν», δήλωσε ο Σόλι Οζέλ, ειδικός στην εξωτερική πολιτική και λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Kadir Has της Κωνσταντινούπολης. «Ήταν σε μια πολύ λεπτή κατάσταση και το κατάφερε αρκετά καλά».
Η επιρροή του Ερντογάν είναι ωστόσο περιορισμένη. Η Τουρκία έχει επανειλημμένα επιδιώξει χωρίς επιτυχία να μεσολαβήσει στις ειρηνευτικές συνομιλίες μεταξύ του Κιέβου και της Μόσχας, κατά καιρούς σαλπίζοντας πρόοδο που αποδείχτηκε απατηλή.
Η τουρκική επιρροή περιορίζεται από τα δικά της συμφέροντα και τις οικονομικές της εξαρτήσεις από τη Ρωσία, σύμφωνα με τον Nigar Goksel, διευθυντή του τουρκικού προγράμματος στο International Crisis Group.
«Η Μόσχα έχει επίσης μόχλευση έναντι της Τουρκίας σε άλλες ζώνες σύγκρουσης, όπως η Συρία και ο Νότιος Καύκασος, καθώς και ένα κεκτημένο συμφέρον να δημιουργήσει μια σφήνα μεταξύ της Τουρκίας και των συμμάχων της στο ΝΑΤΟ», είπε ο Γκόκσελ.
Τίποτα από αυτά δεν είναι πιθανό να κάνει τον Ερντογάν ξαφνικά δημοφιλή στην Ουάσιγκτον ή σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, οι οποίες επέκριναν τη συντριβή των αντιπάλων και των δημοκρατικών θεσμών στο εσωτερικό. Ο Ερντογάν βλέπει την επιρροή του ως τη διεκδίκηση της ανεξαρτησίας της Τουρκίας, με μια μορφή που συνεχίζει να έρχεται σε επαφή με τους συμμάχους.
Η Τουρκία έχει καθυστερήσει την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, λόγω των δεσμών της τελευταίας με κουρδικές ομάδες. Συνεχίζει να αψηφά τις ΗΠΑ σχετικά με την αγορά ενός ρωσικού συστήματος αεράμυνας που θεωρείται απειλή για τα αεροσκάφη του ΝΑΤΟ. Και πιο πρόσφατα ο Ερντογάν εξέφρασε ενδιαφέρον να ενταχθεί στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης, που ιδρύθηκε από τη Ρωσία και την Κίνα ως αντίπαλος του ΝΑΤΟ, ο οποίος κατονομάζει και τις δύο χώρες ως απειλές για την ασφάλεια.
Φεβρουάριος της Ρωσίας. Η εισβολή στην αρχή φάνηκε να απειλεί τη σχέση που ο Ερντογάν έθρεψε με τόσο κόπο με τον Πούτιν τα τελευταία χρόνια, που εξασφάλισε μεταξύ άλλων με την αγορά αυτού του προηγμένου ρωσικού συστήματος S-400.
Ο Ερντογάν καταδίκασε τον πόλεμο της Ρωσίας, πούλησε επιπλέον οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη στο Κίεβο και έκλεισε την πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα και τον τουρκικό εναέριο χώρο στο Ρωσικό Ναυτικό και Πολεμική Αεροπορία.
Ωστόσο, απέφυγε επίσης να επιλέξει πλευρές, θέτοντας σε κίνδυνο τους αυξανόμενους δεσμούς με την Ουκρανία που είχε οικοδομήσει στη στρατιωτική συνεργασία – ιδιαίτερα την προμήθεια κινητήρων της Ουκρανίας για τα καλά θεωρημένα οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη Bayraktar TB2 της Τουρκίας.
Η Τουρκία αρνήθηκε να συμμετάσχει στις ΗΠΑ και την Ευρώπη στην επιβολή κυρώσεων στη Μόσχα και ως αποτέλεσμα έχει δει τις εξαγωγές προς τη Ρωσία να εκτινάσσονται στα ύψη. Οι τουρκικές αεροπορικές εταιρείες πρόσθεσαν πτήσεις προς τη Ρωσία, καθώς άλλες διεθνείς αεροπορικές εταιρείες αποσύρθηκαν. Αυτό έχει καταστήσει την Τουρκία σημαντική βαλβίδα διαφυγής για το ρωσικό εμπόριο και τους ταξιδιώτες.
Την ίδια στιγμή, η Τουρκία φαίνεται να έχει αποφύγει να βοηθήσει τη Ρωσία να αποφύγει τις κυρώσεις, ακόμη και αν η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει ανησυχίες, σύμφωνα με άτομο στην Ουάσιγκτον που γνωρίζει το θέμα.
Μέχρι στιγμής, η προσέγγιση των δύο χεριών του Ερντογάν φαίνεται να έχει αποδώσει. Η παροχή μη επανδρωμένων αεροσκαφών Bayraktar φαίνεται να έχει εμβολιάσει την Τουρκία από οποιαδήποτε αντίδραση στο Κίεβο. Ο Πούτιν, εν τω μεταξύ, επαίνεσε τον Ερντογάν, αποκαλώντας τον «ισχυρό, σταθερό ηγέτη που καθοδηγείται από τα συμφέροντα της Τουρκίας, του τουρκικού λαού και της τουρκικής οικονομίας», κατά τη διάρκεια της ετήσιας διάσκεψης Valdai του Κρεμλίνου στο Σότσι στα τέλη Οκτωβρίου.
Αυτό το είδος γλώσσας έχει καλή απήχηση για τον Ερντογάν στο εσωτερικό, τη στιγμή που οι ανορθόδοξες οικονομικές πολιτικές του βοήθησαν να εκτοξευθεί ο πληθωρισμός στο 86% και να αποδυναμωθεί το τουρκικό νόμισμα, πλήττοντας το βιοτικό επίπεδο.
Ο Ερντογάν υπέγραψε επίσης συμφωνία τον Αύγουστο με τον Πούτιν για την ενίσχυση των οικονομικών δεσμών. Η Ρωσία κατασκευάζει τον πρώτο πυρηνικό σταθμό της Τουρκίας, με ένα δεύτερο έργο που συμφωνήθηκε πρόσφατα.
Ο Τούρκος πρόεδρος επιδιώκει εκπτώσεις τιμών και αυξημένους όγκους εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου, διασφαλίζοντας ότι οι Τούρκοι θα μπορούν να θερμάνουν τα σπίτια τους αυτόν τον χειμώνα, καθώς τμήματα της Ευρώπης αντιμετωπίζουν πιθανές ελλείψεις ή ακόμη και με δελτίο, σύμφωνα με ανθρώπους που γνωρίζουν το θέμα. Αυτό, επίσης, θα μπορούσε να αποδειχθεί νικητής της ψήφου.
Ο Ερντογάν χαιρέτισε την πρόταση του Πούτιν να μετατρέψει τη χώρα του σε περιφερειακό κόμβο φυσικού αερίου, κατασκευάζοντας μια νέα οδό διαμετακόμισης για τις ροές ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη. Το έργο είναι απίθανο να υλοποιηθεί, γιατί ακόμη και αν το υποστήριζαν οι Ευρωπαίοι αγοραστές, το κόστος μόνο του τουρκικού τμήματος του έργου θα έφτανε τα 30 δισεκατομμύρια δολάρια. Αλλά όπως και η διπλωματία του Ερντογάν, η ιδέα παίζει καλά στο εσωτερικό.
Ο Τούρκος ηγέτης θα μπορούσε να καταλήξει σε έναν κόμβο ενέργειας και τροφίμων για εξαγωγές μέσω της Μαύρης Θάλασσας, με τη Ρωσία να εγγυάται την ασφαλή διέλευση για αποστολές απευθείας στην Τουρκία για διανομή, δήλωσε αξιωματούχος που γνωρίζει τη σκέψη της Μόσχας.
Οποιαδήποτε εγχώρια ώθηση λάβει ο Ερντογάν από τις συναλλαγές του εν καιρώ πολέμου με την Ουκρανία και τη Ρωσία θα ήταν στην κατάλληλη στιγμή. Μετά την επανεκλογή το 2018 με το 53% των ψήφων, αρκετά για να αποφευχθεί ο δεύτερος γύρος, η αποδοχή του Ερντογάν έπεσε κάτω από το 40% φέτος.
«Είναι αρκετά σαφές», είπε ο Οζέλ, ο αναλυτής εξωτερικής πολιτικής, «ότι ο Πούτιν θα προτιμούσε να δει τον Ερντογάν να επανεκλέγεται».
