Οι κυβερνήσεις της ΕΕ «ρίχνουν» αδιάκοπα δεκάδες δισ. προκειμένου να εμποδίσουν μια καταστροφική κρίση στην αγορά εργασίας, ενώ η πανδημία τις οδήγησε να φτάσουν μετά κόπων και βασάνων σε μια συμφωνία για την παροχή οικονομικής στήριξης προς επιχειρήσεις ύψους μισού τρισ. ευρώ (€200 δισ. δάνεια από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, άλλα 240 δισ. από την προληπτική πιστωτική γραμμή του ΕSM και άλλα 100 δισ. σε δάνεια από το SURE, το Ταμείο «Ανεργίας»). Κι αυτό ήταν σίγουρα μια πρόκληση. Ακολουθεί όμως μια ακόμα πρόκληση, ίσως και πιο δύσκολη από την προηγούμενη: να κλείσουν οι κάνουλες του μεγαλύτερου κοινωνικού πειράματος στη σύγχρονη ιστορία.
Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ που άφησαν τους εργαζόμενους ουσιαστικά χωρίς δίχτυ προστασίας, οι χώρες της Ευρώπης έκαναν πρωτοφανή βήματα, μετά το κλείσιμο των οικονομιών τους στην προσπάθεια να περιοριστεί η πανδημία και πολλές εξ αυτών ανέλαβαν απευθείας το κόστος της πληρωμής των εργαζομένων που μπήκαν σε αναστολή σύμβασης για να αποφευχθούν οι μαζικές απολύσεις.
Το επόμενο κρίσιμο βήμα είναι η διαχείριση του χρηματοοικονομικού κόστους, έναντι της οικονομικής και πολιτικής απειλής που εγκυμονεί η απόφαση να αφήσεις τις επιχειρήσεις και τους ανθρώπους τους έκθετους.
Πολλά από τα προγράμματα στήριξης αποφασίστηκαν «στο φτερό», χωρίς να αποσαφηνίζεται το πώς θα τερματιστούν.
Ο Βρετανός ΥΠΟΙΚ, Rishi Sunak, αναζητά τις εναλλακτικές που υπάρχουν, όπως η μείωση των επιδομάτων, καθώς και να επιτραπεί στον κόσμο να εργάζεται λαμβάνοντας μια χαμηλότερη κρατική αμοιβή.
Οι Γάλλοι αξιωματούχοι συζητούν επίσης μια σταδιακή μείωση (των βοηθημάτων).
Τα μαζικά προγράμματα ενίσχυσης έχουν, μέχρι στιγμής, σώσει περίπου 40 εκατ. θέσεις εργασίας στην Ευρώπη, με ένα εντυπωσιακό κόστος που οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να αναλάβουν επ’ άπειρον.
Το να σταματήσει πάντως η βοήθεια πριν μπορέσουν οι εταιρείες να ξαναπληρώσουν μισθούς, μπορεί άνετα να ρίξει εκατομμύρια ανθρώπους σε μακροχρόνια ανεργία, εκτροχιάζοντας την όποια οικονομική ανάκαμψη και αυξάνοντας το ρίσκο της κοινωνικής και πολιτικής έκρηξης.
«Είναι αρκετά εκπληκτικό, οι αριθμοί είναι κάτι που δεν έχουμε ξαναδεί», δήλωσε ο Stefano Scarpetta, διευθυντής απασχόλησης, εργασίας και κοινωνικών υποθέσεων του ΟΟΣΑ στο Παρίσι. «Η αίσθησή μου είναι ότι θα τα διατηρήσουν (τα πακέτα βοήθειας) για αρκετό καιρό. Το κόστος θα είναι τεράστιο, αλλά η εναλλακτική λύση είναι να δούμε πολλές επιχειρήσεις να χρεοκοπούν και επομένως να υπάρξει μεγάλη ανεργία».
Στη Γαλλία, πάνω από το 50% του εργατικού δυναμικού του ιδιωτικού τομέα πληρώνεται ουσιαστικά από το κράτος για να μείνει στο σπίτι, ενώ η Γερμανία είχε μια αύξηση στον αριθμό των εταιρειών που χρησιμοποιούν το πρόγραμμα επιδότησης μισθών Kurzarbeit σε αυτήν την κρίση.
«Η κρατική στήριξη των μισθών είναι η ισχυρότερη και ισχυρότερη γέφυρα που έχουμε εν μέσω μιας βαθιάς οικονομικής κρίσης», δήλωσε τη Δευτέρα ο Γερμανός υπουργός Εργασίας Hubertus Heil.
Το ερώτημα είναι πώς να γίνουν στοχευμένα ή να μειωθούν αυτά τα μαζικά προγράμματα στήριξης καθώς οι κυβερνήσεις αρχίζουν να σχεδιάζουν την έξοδο από τα lockdown.
Παρόλο που ορισμένες επιχειρήσεις μπορούν να ανοίξουν ξανά, η κοινωνική αποστασιοποίηση και άλλοι περιορισμοί σημαίνει ότι πολλές δεν θα έχουν τη δυνατότητα να επιστρέψουν στην πρότερη κατάσταση κι έτσι δεν θα χρειαστούν όλους τους υπαλλήλους που είχαν στο παρελθόν. Η απόλυση εργαζομένων θα είναι προβληματική σε χώρες, όπου η κοινωνική πρόνοια για τους εργαζόμενους δεν είναι ισχυρή σε καιρούς κανονικότητας.
Δείκτης της Oxford Economics που μετρά το πόσο ευάλωτη είναι μια αγορά εργασίας, δείχνει ότι η Ελλάδα, η Ισπανία και η Ιταλία είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένες. Η Ισπανία είναι επίφοβη περίπτωση λόγω του μεγάλου αριθμού των συμβάσεων ορισμένου χρόνου.
Το θέμα θα είναι πιο εύκολα διαχειρίσιμο σε χώρες με μακροπρόθεσμα προγράμματα στήριξης και ισχυρότερη δημοσιονομική θέση.
Η Γερμανία έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά χρέους και το πρόγραμμα Kurzarbeit έχει δοκιμαστεί επί σειρά ετών. Τον περασμένο μήνα, το 50% των γερμανικών επιχειρήσεων έκαναν χρήση του προγράμματος, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Ifo. Η κυβέρνηση της Καγκελαρίου Μέρκελ σχεδιάζει να το επεκτείνει μέχρι τουλάχιστον τα τέλη του 2020 και να αυξήσει την επιδότηση των μισθών.
Ανεξαρτήτως πάντως από το τι περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα, σίγουρα υπάρχουν όρια στο τι μπορεί να κάνει και τελικά, κάποιοι εργαζόμενοι θα χάσουν τη δουλειά τους…
Σύμφωνα με την Daniela Ordonez και την Rosie Colthorpe της Oxford Economics, σε κάθε περίπτωση, το ποσοστό ανεργίας στην ευρωζώνη θα αυξηθεί δραματικά.
