Ο χειμώνας της Ρωσίας νίκησε τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη και τον Αδόλφο Χίτλερ. Η σκληρή αυτή εποχή έπαιξε τόσο μεγάλο ιστορικό ρόλο ενάντια στους εχθρούς του ρωσικού έθνους που πλέον απολαμβάνει στρατιωτικό βαθμό, ευρέως γνωστή ως Στρατηγός Moroz και Στρατηγός Zima (δηλαδή “στρατηγός παγετός” και “στρατηγός χειμώνας”).
Στη μεγάλη ευρωπαϊκή μάχη του φυσικού αερίου του 2021-22, ωστόσο, ο καιρός έχει λειτουργήσει μέχρι στιγμής ενάντια στη Μόσχα. Εάν ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν υπολόγιζε στον Μορόζ και στον Ζίμα, οι διοικητές δεν έχουν εμφανιστεί ακόμη στο δυτικό μέτωπο.
Ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες
Ο ήπιος καιρός έχει μέχρι στιγμής “συνθλίψει” τη ζήτηση για θέρμανση – και κατευνάζει τον πανικό της ευρωπαϊκής αγοράς σχετικά με την προσφορά, ο οποίος έκανε τις τιμές του φυσικού αερίου να εκτοξευτούν σε ιστορικά υψηλά – ρεκόρ.
Τις τελευταίες ημέρες, Λονδίνο, Βερολίνο και Παρίσι απόλαυσαν ανοιξιάτικο καιρό. Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, η μέση θερμοκρασία στη βορειοδυτική Ευρώπη ήταν σχεδόν 12 βαθμοί Κελσίου, περίπου 9 βαθμούς πάνω από τον μέσο όρο των τελευταίων 30 ετών. Μερικές πόλεις ήταν ακόμη πιο ζεστές: η Ζυρίχη και η Φρανκφούρτη κινούνταν σε θερμοκρασίες 13 βαθμών Κελσίου, σε σύγκριση με ένα φυσιολογικό επίπεδο κοντά στον παγετό και για τις δύο.
Για την Ευρώπη, η οποία εισάγει το 40% του φυσικού της αερίου από τη Ρωσία, η κατάσταση αποτέλεσε μια οικονομική και γεωπολιτική ανάπαυλα.
Αποκλιμάκωση
Από το υψηλό όλων των εποχών των σχεδόν 188 ευρώ (212,95 δολ.) ανά μεγαβατώρα στις 21 Δεκεμβρίου, το φυσικό αέριο κύλησε στο χαμηλό των 65,40 ευρώ ανά MWh στις 31 Δεκεμβρίου, μια άνευ προηγουμένου πτώση 65% μέσα σε μόλις οκτώ ημέρες συναλλαγών.
Το φυσικό αέριο δεν χρησιμοποιείται μόνο για θέρμανση και βιομηχανική δραστηριότητα – η Ευρώπη καίει πολύ από αυτό και για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Και έτσι ο ήπιος καιρός έχει οδηγήσει σε αποφυγή του χειρότερου σεναρίου: των μπλακ άουτ.
Τα αμερικανικά πλοία με φορτία υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) συνέβαλαν επίσης στην ώθηση των τιμών προς τα κάτω – ειρωνεία, καθώς οι ευρωπαϊκές χώρες αντιτάχθηκαν σθεναρά στο fracking (υδραυλική ρωγμάτωση), την τεχνική η οποία έχει “ξεκλειδώσει” τα αποθέματα αμερικανικού αερίου από το έδαφος.
Πριν από την περίοδο του ήπιου χειμώνα, η Ευρώπη οδηγείτο σε μια ολόπλευρη κρίση: τα αποθέματα φυσικού αερίου κινούνταν πολύ κάτω από τους μέσους όρους των τελευταίων 5 και 10 ετών.
Την ημέρα των Χριστουγέννων, η Ευρώπη είχε αποθηκευμένο φυσικό αέριο ισοδύναμο με 629 τεραβατώρες. Εάν ακολουθούσε ένας κανονικός χειμώνας, τα εκτιμώμενα αποθέματα θα έπεφταν κάτω από τις 200 TWh μέχρι το τέλος της περιόδου θέρμανσης, στα τέλη Μαρτίου. Αυτό θα ήταν το χαμηλότερο επίπεδο το οποίο έχει καταγραφεί ιστορικά.
Ένας ψυχρότερος από το κανονικό χειμώνας, όπως εκείνος του 2017-18, θα μείωνε τα αποθέματα φυσικού αερίου σε περίπου 90 TWh, ένα τρομακτικό 50% κάτω από το προηγούμενο ιστορικό χαμηλό. Πολλοί traders ανέφεραν ότι η σταθερότητα του δικτύου φυσικού αερίου θα τεθεί σε κίνδυνο εάν τα αποθέματα πέσουν τόσο χαμηλά. Περίμεναν οι τιμές να αυξηθούν σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα και να οδηγήσουν σε “καταστροφή της ζήτησης” – με βιομηχανίες έντασης ενέργειας όπως οι μεταλλουργίες αλουμινίου και οι κατασκευαστές γυαλιού να αναγκάζονται να κλείσουν.
Υποκινούμενες από τον πανικό, οι τιμές του φυσικού αερίου εκτινάχθηκαν σε υψηλό όλων των εποχών στις 21 Δεκεμβρίου.
Μέχρι στιγμής, ωστόσο, η κάθε άλλο παρά παγερή χειμερινή περίοδος έχει μειώσει τον κίνδυνο να υποχωρήσει το αποθηκευμένο φυσικό αέριο στα τρομακτικά αυτά χαμηλά. Την Πρωτοχρονιά, τα ευρωπαϊκά αποθέματα φυσικού αερίου στην πραγματικότητα αυξάνονταν ήδη για τέσσερις συνεχόμενες ημέρες, κάτι που δεν είχε συμβεί ποτέ την αντίστοιχη περίοδο. Όπως έχουν τα πράγματα, ένας κανονικός χειμώνας θα άφηνε τα αποθέματα περίπου στις 240 TWh μέχρι το τέλος Μαρτίου – το τρίτο χαμηλότερο επίπεδο που υπήρξε ποτέ, αλλά όχι τόσο άσχημο όσο πολλοί φοβούνταν.
Ένας κρύος χειμώνας θα τα μείωνε σε περίπου 140 TWh, ένα ιστορικό χαμηλό, αλλά πάνω από το καταστροφικό φράγμα των 100 TWh το οποίο συσχετίζεται με τις διακοπές ρεύματος.
Αποφύγαμε την καταστροφή;
Η Ευρώπη μπορεί να απέφυγε μια καταστροφή – ωστόσο η ήπειρος δεν έχει βγει ακόμη από το “δάσος”. Ήδη αναμένεται πτώση της θερμοκρασίας σε νορμάλ για την εποχή (δηλαδή χαμηλά) επίπεδα, αυξάνοντας τη ζήτηση. Οι τιμές του φυσικού αερίου έχουν ανέλθει ξανά σε σχεδόν 100 ευρώ ανά MWh – ακόμη περίπου 45% κάτω από το πρόσφατο ιστορικό υψηλό, αλλά και πολύ πάνω από τον μέσο όρο 2010-2019, που ήταν περίπου στα 20 ευρώ ανά MWh. Τα ευρωπαϊκά αποθέματα φυσικού αερίου είναι πιθανό να ολοκληρώσουν τον χειμώνα 2021-22 σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα, επομένως οι υψηλές τιμές θα συνεχιστούν το καλοκαίρι και πιθανότατα και τον χειμώνα 2022-23.
Εν τω μεταξύ, η Ρωσία κρατά σφιχτά τον ενεργειακό έλεγχο της Ευρώπης. Η Gazprom, εξαγωγέας φυσικού αερίου ο οποίος ελέγχεται από το Κρεμλίνο, μείωσε σημαντικά τις προμήθειες προς την Ευρώπη τις τελευταίες ημέρες ως απάντηση στη χαμηλότερη ζήτηση. Το φυσικό αέριο δεν ρέει προς τη Γερμανία μέσω του βασικού αγωγού Yamal-Europe εδώ και 15 συναπτές ημέρες – κάτι που δεν είχε συμβεί ποτέ στα μέσα του χειμώνα. Ένα επιπλέον σημείο “ασφυξίας”: οι χιλιάδες Ρώσοι στρατιώτες στα σύνορα με την Ουκρανία, μέσω της οποίας διέρχεται μεγάλο μέρος του φυσικού αερίου της Ευρώπης.
Στην αμερικανική τηλεοπτική σειρά The West Wing, ο φερόμενος ως Αμερικανός Πρόεδρος Josiah Bartlet ρωτά τον Ρώσο πρέσβη πώς η Μόσχα καλλιέργησε την γεωπολιτική της ισχύ και ένστικτο. “Μέσα από έναν μακρύ, σκληρό χειμώνα, κύριε Πρόεδρε”, απαντά ο διπλωμάτης.
Κοιτάξτε το ημερολόγιο: η άνοιξη στο βόρειο ημισφαίριο απέχει ακόμη 73 ημέρες. Οι στρατηγοί Moroz και Zima έχουν ακόμη χρόνο να δείξουν το θάρρος τους.
