Του Ιπποκράτη Χατζηαγγελίδη*
Προσερχόμενος στη Σύνοδο Κορυφής, ο Πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς έκανε την ακόλουθη δήλωση: «Η μεγάλη πρόκληση που αντιμετωπίζει η Ευρώπη είναι η ανεργία και κυρίως η ανεργία μεταξύ των νέων και σε χώρες όπως η Ελλάδα αυτό έχει προκαλέσει τεράστια προβλήματα στην κοινωνική συνοχή, η ανεργία σε χώρες όπως η δική μου έχει εκτοξευθεί. Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να σκεφθούμε έξω από το κουτί να είμαστε ανοιχτόμυαλοι και ευρηματικοί και να βρούμε λύσεις. Αυτές οι λύσεις θα πρέπει να περιλαμβάνουν δραστικά μέτρα τα οποία θα έχουν άμεση εφαρμογή».
Οφείλω να ομολογήσω ότι, τουλάχιστον σε επίπεδο διακηρύξεων, ο Αντώνης Σαμαράς μας ξαφνιάζει ευχάριστα, για δεύτερη φορά εντός λίγων ημερών. Μετά τις εξαγγελίες σημαντικών συνταγματικών αλλαγών, στο Ναύπλιο, μια πολύ σημαντική δήλωση από τις Βρυξέλλες.
Όμως, ποιος μπορεί να ξέρει τι ακριβώς εννοεί ο Πρωθυπουργός; Άραγε, υπάρχει κάποιο πακέτο μέτρων, επεξεργασμένο από το επιτελείο του, το οποίο σκοπεύει να μας παρουσιάσει άμεσα; Ευελπιστώ πως ναι! Η χώρα πρέπει να προχωρήσει σε πολύ μεγάλες μεταρρυθμίσεις, με σημαντικό -αναγκαστικώς- κοινωνικό κόστος. Το κόστος αυτό θα προκαλέσει αντιδράσεις. Η κοινωνία έχει ήδη πιεσθεί πολύ από την σκληρή -εν πολλοίς άδικη και οπωσδήποτε αναποτελεσματική- φορολογική πολιτική καθώς και τις -άδικες- οριζόντιες περικοπές. Τα ακόμη πιο ριζοσπαστικά μέτρα πρέπει να συνοδευθούν από ισχυρά αναπτυξιακά αντίδοτα, από δραστικά μέτρα αμέσου εφαρμογής, όπως ο ίδιος ο Πρωθυπουργός δήλωσε.
Ανταποκρινόμενος στην έκκληση του Αντώνη Σαμαρά «να είμαστε ανοιχτόμυαλοι και ευρηματικοί» θα προσπαθήσω να συμβάλλω στον προβληματισμό όλων μας για τα μέτρα που μπορούν να μας βγάλουν από το αδιέξοδο. Βεβαίως, σε ένα άρθρο δε μπορώ να παρουσιάσω μια ολοκληρωμένη μελέτη. Μπορώ, όμως, να παρουσιάσω δύο ιδέες που θεωρώ ρηξικέλευθες και αποτελεσματικές.
Η Φορολογική Σεισάχθεια
Το φορολογικό μας σύστημα έχει καταρρεύσει. Ο μηχανισμός είναι αποδιαρθρωμένος, αναποτελεσματικός και κυριαρχείται από κομματισμό και διαφθορά. Η φορολογική νομοθεσία είναι δαιδαλώδης, αλληλοσυγκρουόμενη, αντιαναπτυξιακή και -πρωτίστως- άδικη. Υπάρχουν φόροι με μεγαλύτερο κόστος συλλογής από τα έσοδα που αποφέρουν. Τα χρέη συσσωρεύονται και οι συνεχείς ρυθμίσεις αδυνατούν να λύσουν το πρόβλημα, ακριβώς επειδή έχουν σχεδιασθεί «μέσα στο κουτί». Η πλειοψηφία επαγγελματιών και επιχειρήσεων δεν διαθέτει φορολογική ενημερότητα γεγονός που εμποδίζει τη νόμιμη οικονομική δραστηριότητα και γιγαντώνει τη παραοικονομία. Πλέον, η φοροδιαφυγή έχει καταστεί κανόνας και όχι εξαίρεση. Το σύστημα αυτό δεν βελτιώνεται, δεν εξωραΐζεται, μόνο καταργείται.
Η λύση είναι μια γενναία Φορολογική Σεισάχθεια! Μια φορολογική επανεκκίνηση από μηδενική βάση με την εισαγωγή ενός λιτού και δίκαιου φορολογικού συστήματος. Αναλυτικώς προτείνω:
α. Χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές ώστε να μην υπάρχει κίνητρο φοροδιαφυγής. Ο Φ.Π.Α. δεν πρέπει, σε πρώτη φάση, να υπερβαίνει το 15% ενώ οι άμεσοι φόροι πρέπει να ξεκινούν από 25% με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα κλιμακώσεως προς τα κάτω και ρήτρα αποδόσεως: όσο μεγαλώνουν τα φορολογικά έσοδα τόσο θα μειώνονται οι συντελεστές μέχρι και το 10%.
β. Πλήρη αναγνώριση όλων των δαπανών των φορολογουμένων και έκπτωσή τους από το εισόδημα κατά 100%. Ότι δαπανώ εγώ είναι εισόδημα για αυτόν που εισπράττει! Το κράτος έχει κίνητρο να αυξηθεί η κατανάλωση και για να αυξηθεί η απόδοση του Φ.Π.Α. καθώς και να ενισχυθεί η οικονομική δραστηριότητα. Όμως, πρωτίστως, το μέτρο αυτό καταπολεμά την φοροδιαφυγή αφού δίνει κίνητρο λήψεως αποδείξεων για κάθε δαπάνη. Η παρακολούθηση είναι απολύτως εφικτή μέσω μιας κάρτας καταγραφής των συναλλαγών μας.
γ. Φορολογείται μόνο το εισόδημα. Τα ακίνητα που δεν αποφέρουν εισόδημα επιβαρύνονται μόνο με ένα τέλος υπέρ δήμων. Για λόγους επανεκκινήσεως της αγοράς ακινήτων, το εισόδημα από ακίνητα -για μια 5ετία έως 10ετία- φορολογείται αυτοτελώς. Επίσης, για 3 έως 5 έτη, τα κλειστά ακίνητα πρέπει να καταβάλλουν υψηλό τέλος ώστε να δημιουργείται κίνητρο για την χρήση τους. Οι μεταβιβάσεις ακινήτων φορολογούνται με πολύ χαμηλό συντελεστή ώστε να είναι εύκολη η εμπορευματοποίησή τους. Πλήρης φορολογική ουδετερότητα για εταιρείες κεφαλαιακών συμμετοχών ώστε να υπάρχουν κίνητρα επενδύσεων στην πραγματική οικονομία.
δ. Αυστηρές ποινές για όσους συλληφθούν να φοροδιαφεύγουν. Τα πρόστιμα πρέπει να είναι υψηλά και η τρίτη φορά να οδηγεί σε πλήρη απαγόρευση επαγγελματικής ή επιχειρηματικής δραστηριότητος. Όποιος καταδικασθεί 3 φορές για φοροδιαφυγή θα μπορεί να εργασθεί μόνον ως μισθωτός και όχι στο δημόσιο. Επί 6 μήνες από την έναρξη εφαρμογής του νέου συστήματος, οι ποινές θα είναι ενδεικτικές: θα επιβάλλονται αλλά δεν θα εκτελούνται ώστε όλοι να έχουν χρόνο εξοικειώσεως με το νέο σύστημα.
ε. Από την ημέρα ενάρξεως του νέου συστήματος, άπαντες διαθέτουν φορολογική ενημερότητα και μπορούν να εργασθούν, ακόμη και αν έχουν τελεσίδικη καταδίκη. Κανένα χρέος δεν χαρίζεται. Το φορολογικό παρελθόν απομονώνεται και περνάει στην αρμοδιότητα ειδικής υπηρεσίας. Εντός 5ετίας, κάθε φάκελος ελέγχεται -ανωνύμως- από δύο διαφορετικούς ιδιώτες ελεγκτές και εκκαθαρίζεται. Οι υποχρεώσεις που προκύπτουν καταβάλλονται σε μακροχρόνιες δόσεις ή μετρητοίς με μεγάλες εκπτώσεις.
Η Επανεκκίνηση της Οικονομίας
Το νέο φορολογικό σύστημα παρέχει ένα αρκούντως ελεύθερο και αναπτυξιακό πλαίσιο, το οποίο αργά ή γρήγορα θα προσελκύσει και άμεσες ξένες επενδύσεις. Όμως, η ελληνική και διεθνής εμπειρία έχουν καταδείξει ότι η οικονομική απογείωση επέρχεται όταν κινηθεί μεσαία και μικρή οικονομική δραστηριότητα, όταν η ανάπτυξη διαχυθεί και αυξηθεί ισομερώς η κατανάλωση.
Ας μην κάνουμε το λάθος του Δ.Ν.Τ. και της τρόϊκας: η Ελλάδα δεν είναι τριτοκοσμική υποανάπτυκτη χώρα, έχει πληθώρα αναξιοποίητων υποδομών, μερικώς εκπαιδευμένο αλλά πολύ ικανό ανθρώπινο δυναμικό και αργούσα παραγωγική δυναμικότητα σε όρους εργοστασιακών εγκαταστάσεων. Η μηχανή της οικονομίας είναι εδώ, δεν χρειάζεται να εισαχθεί, μένει μόνο να πάρει μπροστά και να δουλέψει! Είναι προφανές τι λείπει: τα καύσιμα, δηλαδή η χρηματοδότηση του κεφαλαίου κινήσεως.
Το παραδοσιακό εμπορικό τραπεζικό σύστημα δεν μπορεί να χρηματοδοτήσει την επανεκκίνηση των επιχειρήσεων. Παρά την ανακεφαλαίωση, είναι πολύ αδύναμο. Το σοκ της κρίσεως ήταν πολύ ισχυρό και θα αργήσει να επανακτηθεί η κουλτούρα των χορηγήσεων. Οι περισσότερες επιχειρήσεις (άνω του 40% όσων έχουν τραπεζικό δανεισμό, δηλαδή σχεδόν όλων) έχουν μη εξυπηρετούμενα δάνεια και αυτά επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο την κατάσταση των τραπεζών. Για να εξυγιάνουν τους ισολογισμούς τους πρέπει να απαλλαγούν από τα δάνεια αυτά.
Η λύση θα δοθεί μέσω ενός by-pass: Απαιτείται η δημιουργία ενός παραλλήλου, ευέλικτου, τραπεζικού συστήματος επενδυτικών τραπεζών και κεφαλαίων επιχειρηματικών συμμετοχών (private equity & venture capital funds) το οποίο θα διαθέτει τεχνογνωσία αναδιαρθρώσεων (distress management & finance) και θα αναλάβει να υποστηρίξει την ταχεία αναδιάρθρωση και επαναλειτουργία των προβληματικών επιχειρήσεων. Επίσης, μια αναπτυξιακή τράπεζα (ήδη γίνονται σχετικές συζητήσεις με τη γερμανική κυβέρνηση για την παροχή τεχνογνωσίας), θα αναλάβει την μακροχρόνια χρηματοδότηση της ανάπτυξης καθώς και την ενεργό διαχείριση των βιομηχανικών περιοχών, οι οποίες αδρανούν ως τμήμα της περιουσίας της Τραπέζης Πειραιώς.
Ένα τέτοιο σύστημα μπορεί να δημιουργηθεί το πολύ εντός 6 μηνών. Τεχνογνωσία υπάρχει, την διαθέτουν τα στελέχη της Ε.Τ.Ε.Β.Α., η οποία -εγκληματικώς- απορροφήθηκε από την Εθνική για να δημιουργηθούν χρηματιστηριακές υπεραξίες…
Κεφάλαια επίσης υπάρχουν στη διεθνή αγορά, αλλά πρέπει να μοχλευθούν από ελληνικά. Κανείς ξένος δεν αναλαμβάνει τον κίνδυνο σε μια χώρα που δεν επενδύει στον εαυτό της. Η εθνική συμμετοχή μπορεί να προέλθει από δύο πηγές:
α. Από τα κεφάλαια του Ε.Σ.Π.Α., τα οποία εκτός του αργοκίνητου, υψηλού κόστους και χαμηλής αποδόσεως μηχανισμού, θα κατανεμηθούν -εκ φύσεως- σε πολλές μη αποδοτικές πολύ μικρού μεγέθους και μη βιώσιμες επενδύσεις, οι οποίες θα αξιολογηθούν με κριτήρια αναπτυξιακού νόμου, δηλαδή χωρίς την εγγύηση της ιδιωτικοοικονομικής επιχειρηματικής αντιλήψεως.
β. Από τα κεφάλαια που υπάρχουν σε πολλές συνεταιριστικές τράπεζες, οι οποίες δεν έχουν την τεχνογνωσία ή/και το νομικό πλαίσιο αξιοποιήσεώς των.
Το ύψος του Ε.Σ.Π.Α. ήταν περίπου 19 δισεκατομμύρια ευρώ. Υποτίθεται ότι λήγει φέτος, αλλά οι καθυστερήσεις πρέπει να υπερβαίνουν το 50% του φυσικού αντικειμένου. Εκτιμώ ότι ένα ποσόν της τάξεως των 5 έως 7 δισεκατομμυρίων είναι αμέσως διαθέσιμο, αρκεί να παρουσιασθεί ένα αξιόπιστο και συνεκτικό σχέδιο στο Συμβούλιο Υπουργών Οικονομικών και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τα χρήματα αυτά, μοχλευόμενα μέσω ανοικτών πλειοδοτικών διαδικασιών μπορούν να αποφέρουν τουλάχιστον άλλα τόσα ξένα κεφάλαια και ομάδες εξειδικευμένων στελεχών που θα αναλάβουν την διαχείρισή τους. Σε μικρό χρονικό διάστημα, ένας τεράστιος όγκος κεφαλαίων θα αναζωογονήσει την παραγωγική δραστηριότητα. Μεγάλο μέρος των κεφαλαίων αυτών θα ενισχύσει την ανακεφαλαίωση των τραπεζών, αγοράζοντας -ασφαλώς με σημαντική έκπτωση- τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια των επιχειρήσεων.
Στις συνεταιριστικές τράπεζες δεν υπάρχουν τόσο πολύ υψηλά κεφάλαια. Όμως, δυνητικώς, αποτελούν μηχανισμούς ταχείας συλλογής καταθέσεων, λόγω του ευρύτατου δικτύου που διαθέτουν στις τοπικές κοινωνίες. Παραλλήλως, έχουν άριστη γνώση των τοπικών επιχειρήσεων και -με την κατάλληλη καθοδήγηση- μπορούν να προσφέρουν σημαντική πληροφόρηση για πιθανές επενδυτικές ευκαιρίες. Ένα ομόλογο, που θα καλυφθεί από τις τράπεζες αυτές, μπορεί να συμβάλλει στη συγκέντρωση των απαιτουμένων κεφαλαίων υπό τον όρο ότι θα τους προσφερθούν οι αποδόσεις που θα λάβουν και οι ξένοι κεφαλαιούχοι. Στην ελληνική επαρχία υπάρχουν ακόμη κεφάλαια που επιθυμούν σταθερές μακροχρόνιες αποδόσεις.
Δεν είναι δύσκολο με μια διεισδυτική ανάλυση να προβλέψουμε την θετική επίπτωση που θα έχει στο Α.Ε.Π. η υλοποίηση μιας τέτοιας προτάσεως, αλλά δεν είναι εδώ ο κατάλληλος χώρος για να την κάνουμε. Το βέβαιο είναι ότι η πρότασή μου απαντά στην ανάγκη εξευρέσεως κεφαλαίων αμέσου επανεκκινήσεως της οικονομίας. Είμαι σίγουρος ότι υπάρχουν και άλλες, συμπληρωματικές και εναλλακτικές. Ας δημοσιοποιηθούν όλες ώστε να τεθούν υπ’ όψιν των αρμοδίων υπουργών. Δική τους δουλειά είναι να τις αξιολογήσουν και να επιλέξουν τις καλύτερες, στο πνεύμα των δηλώσεων του Πρωθυπουργού. Δική τους δουλειά είναι να πείσουν την τρόϊκα για την ανάγκη υιοθετήσεως λύσεων «έξω από το κουτί». Ας πιέσουμε το πολιτικό μας σύστημα και με θετικό τρόπο. Ας συμβάλλουμε όλοι στην προσπάθεια της ανόρθωσης, είναι εθνική ανάγκη, είναι ανάγκη επιβιώσεως!
* Ο Ιπποκράτης Χατζηαγγελίδης είναι χρηματοπιστωτικός σύμβουλος επιχειρήσεων και ιδρυτικό μέλος των ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΩΝ.
