Γράφει ο Γιάννης Τσουκαλάς*
Είναι ευρέως γνωστό ότι το φινλανδικό μοντέλο εκπαίδευσης αποτελεί το πιο επιτυχημένο της Ευρώπης, καθώς και ένα από τα πιο αξιόλογα σε παγκόσμια κλίμακα.
Ειδικότερα, η Φινλανδία, με πληθυσμό μόλις 5,5 εκατομμυρίων κατοίκων, κατέχει χάρη στο εκπαιδευτικό της σύστημα την πρώτη θέση στην ευρωπαϊκή κατάταξη ξεπερνώντας χώρες οικονομικά πιο ισχυρές, όπως η Γερμανία. Στη διεθνή κλίμακα, με βάση πρόσφατες έρευνες, η Φινλανδία καταλαμβάνει την πέμπτη θέση παραμερίζοντας μεγαθήρια, όπως η Ρωσία και οι ΗΠΑ. Τις τέσσερις πρώτες θέσεις κατέχουν (με φθίνουσα σειρά) οι εξής χώρες και περιοχές: η Νότια Κορέα, η Ιαπωνία, η Σιγκαπούρη και η ειδική διοικητική περιοχή στην κινεζική επικράτεια, το Χονγκ Κονγκ.
Είναι, όμως, σκόπιμο να αναφερθεί πως η Φινλανδία τα τελευταία χρόνια έχει ‘‘χάσει έδαφος’’ στον τομέα της εκπαίδευσης. Οι έρευνες του 2012 είχαν καταδείξει ότι εκείνη ήταν αναμφισβήτητα η πρωταθλήτρια χώρα, αλλά με την πάροδο των χρόνων παραχώρησε τη θέση της στις ασιατικές χώρες.
Τί είναι, όμως, αυτό που κάνει το φινλανδικό σύστημα εκπαίδευσης τόσο αποτελεσματικό και ανταγωνιστικό; Θα μπορούσε να επηρεαστεί θετικά η χώρα μας από το παράδειγμά της;
Αρχικά, θα πρέπει να αναφερθεί ότι τα συστήματα των δύο χωρών διαφέρουν ριζικά. Η δευτεροβάθμια εκπαίδευση, η οποία και μας απασχολεί στο παρόν άρθρο, στη Φινλανδία ξεκινά από την ηλικία των δεκαέξι ετών και καταλήγει σε αυτή των δεκαεννέα. Αντιθέτως, στην Ελλάδα διαρκεί από τα δεκατρία ως τα δεκαοχτώ έτη.
Αξιοπρόσεχτο είναι το γεγονός ότι στη Φινλανδία τα σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης επιλέγουν τους μαθητές που θα φοιτήσουν σε αυτά με κριτήριο τις πιστοποιήσεις και τους βαθμούς που συγκέντρωσαν μέσα από ένα κοινό εθνικό σύστημα εφαρμογής. Ο σκοπός της γενικής ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στη Φινλανδία είναι να προετοιμάσει τους μαθητές για την τελική εξέταση εγγραφής στα πανεπιστημιακά ιδρύματα, τη λεγόμενη ‘’matriculation examination’’. Είναι το αντίστοιχο του δικού μας συστήματος μετάβασης από τη δευτεροβάθμια στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μέσω του θεσμού των πανελλαδικών εξετάσεων.
Θα πρέπει να τονιστεί ότι οι Φινλανδοί μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης μπορούν να επιλέξουν αν θα υποβληθούν σε μια επαγγελματική κατάρτιση, (που τους δίνει την ευκαιρία για τεχνικά επαγγέλματα) στο πνεύμα των δικών μας ΕΠΑΛ ή αν θα εισαχθούν σε κάποιο ανώτερο ακαδημαϊκό εκπαιδευτικό ίδρυμα το οποίο θα τους εξασφαλίσει κάποιους σημαντικούς τίτλους σε τομείς όπως το δίκαιο, η ιατρική, η επιστήμη, η εκπαίδευση και οι ανθρωπιστικές επιστήμες. Παρ’ όλα αυτά, το σύστημα δεν είναι άκαμπτο και υπάρχει μεγάλη κινητικότητα. Κάποιος, δηλαδή που έχει λάβει επαγγελματική κατάρτιση μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να γίνει πτυχιούχος ανώτερου ακαδημαϊκού εκπαιδευτικού ιδρύματος και το αντίστροφο.
Οι παράγοντες που καθιστούν, όμως, το φινλανδικό σύστημα τόσο ξεχωριστό και ουσιαστικό ποικίλουν. Σε μια χώρα, που οι άνθρωποί της δεν καταλαβαίνουν ποια η σημασία του ιδιωτικού σχολείου, η εκπαίδευση είναι για όλους δωρεάν. Οι μαθητές δικαιούνται δωρεάν υγειονομική περίθαλψη, καθώς και ένα δωρεάν γεύμα την ημέρα. Η κατάρτιση των εκπαιδευτικών, οι οποίοι χαίρουν αμέτρητου σεβασμού από ολόκληρη την κοινότητα, είναι πολύ υψηλού επιπέδου και θα μπορούσε να συγκριθεί με αυτήν των δικών μας πανεπιστημιακών καθηγητών. Αξιοσημείωτο είναι ότι την κατάρτιση των εκπαιδευτικών φροντίζει εξ ολοκλήρου η κυβέρνηση.
Όσον αφορά στο πιο πρακτικό κομμάτι, τα διαλείμματα μεταξύ των μαθημάτων, είναι αρκετά μεγάλα και σε συχνότητα και σε διάρκεια. Βαρύνουσας σημασίας είναι, επίσης, το γεγονός ότι στις τάξεις στις οποίες διδάσκονται μαθήματα επιστημών μπορούν να φοιτήσουν μέχρι δεκαέξι άτομα και όχι παραπάνω, καθιστώντας με αυτόν τον τρόπο την εκπαιδευτική διαδικασία πιο αποτελεσματική και ουσιώδη.
Η Ελλάδα, λοιπόν, που συνεχώς κάνει βήματα πίσω στον τομέα της εκπαίδευσης έχει πολλά οφέλη να προσκομίσει και πολλά στοιχεία να μιμηθεί από τη Φινλανδία, μια χώρα που προστατεύει τους μαθητές από την αποτυχία, τους γεμίζει αυτοπεποίθηση και εν τέλει δημιουργεί ολοκληρωμένες προσωπικότητες.
*O Γιάννης Τσουκαλάς είναι Φοιτητής του Ιστορικού Αρχαιολογικου (ΕΚΠΑ) και μέλος της μελέτης για την δευτεροβάθμια εκπαίδευση στο ΚΕΑΣΜ Αθηνών.
