Γράφει από τις Βρυξέλλες ο Κωνσταντίνος Παντελής
22/3/2016: άλλη μία ημερομηνία που γίνεται ορόσημο στο μακάβριο χρονολόγιο της τρομοκρατίας, όπως η 11/9/2001 ή η 13/11/2015. Άλλη μια μέρα που ο δυτικός κόσμος, αλλά και οι ελευθερίες στο σύνολό τους δέχονται επίθεση στην καρδιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην καρδιά της Ευρώπης. Άλλο ένα ισχυρό πλήγμα στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια ασφάλεια, που υπενθυμίζει χωρίς περιστολή ότι καμία διαμάχη και κανένας κίνδυνος δεν είναι τόσο μακριά που να μην είναι σε θέση να μας επηρεάσει άμεσα, να μας παρασύρει στη δίνη του. Κυρίως όμως, άλλη μια μέρα που κατακλύζεται και θα συνεχίσει να κυριαρχείται από ερωτήματα όπως το «γιατί;» και το «τώρα τί;».
Άλλοτε αβίαστα και σχεδόν αντανακλαστικά και άλλες φορές περισσότερο εμπεριστατωμένα θα δίνονται απαντήσεις και στα δύο ερωτήματα. Σκοπός του γράφοντος είναι να παραθέσει ορισμένες παραμέτρους που ενδεχομένως να δίνουν απαντήσεις σε αμφότερα ταερωτήματα.
Γιατί;
Η ερωτήση που αρχίζει πάντα με τη λέξη γιατί αναπόφευκτα τίθεται πάντα πρώτη σε ανάλογες περιπτώσεις. Έτσι και στις επιθέσεις στις Βρυξέλλες όλοι σοκαρισμένοι διερωτώνται πώς είναι δυνατόν να συνέβη κάτι τέτοιο στην καρδιά της Ευρώπης. Η ίδια έκπληξη που ζωγραφίστηκε στα ίδια πρόσωπα κατά τις επιθέσεις του Νοεμβρίου στο Παρίσι. Η ίδια έκπληξη που θα αποτυπώνεται σε κάθε ανάλογο πλήγμα ενάντια στην πλασματική ακλόνητη ασφάλεια του δυτικού κόσμου. Η απάντηση στο γιατί μπορεί να δοθεί είτε κοντόφθαλμα, χαρακτηρίζοντας τις τρομοκρατικές επιθέσεις ως εκδίκηση και ένδειξη σημείων ζωής του θρησκευτικού φονταμενταλισμού μετά από τη σύλληψη του Σαλάχ Αμπντεσλάμ, εγκεφάλου των επιθέσεων στο Παρίσι, την περασμένη Παρασκευή.
Η απάντηση στην ίδια ερώτηση μπορεί να δοθεί επίσης στις διαστάσεις που εκτείνονται βαθύτερα στο χρόνο: Στη ριζοσπαστικοποίηση μέρους του ισλαμικού πληθυσμού των ευρωπαίκών χωρών. Κι αυτό γιατί στην συντριπτική τους πλειοψηφία οι δράστες των τρομοκρατικών επιθέσεων στο Παρίσι και τις Βρυξέλλες είναι άνθρωποι που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στις χώρες αυτές. Μπορεί να στρατολογήθηκαν για διαφορετικούς λόγους και να μυήθηκαν στον βίαιο θρησκευτικό φονταμενταλισμό που εκπροσωπεί ο Isis ως καθαρά τρομοκρατική ομάδα, εντούτοις, δεν έπαυαν να απολαμβάνουν την ιδιότητα του πολίτη κράτους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και των όποιων δικαιωμάτων και υποχρεώσεων απορρέουν από αυτή. Το ζήτημα λοιπόν που τίθεται είναι πώς θα αντιμετωπίσουν τα ευρωπαϊκά κράτη επιμέρους αλλά και η Ένωση ως συμπαγές σύνολο τον κίνδυνο της ριζοσπαστικοποίησης εντός των κόλπων της.Και σίγουρα, ένα τέτοιο δομικό πρόβλημα που έχει τις ρίζες του βαθιά στις κοινωνικές και όχι μόνο δομές, απαιτεί στέρεα και συστηματική στρατηγική σε πολλαπλά επίπεδα.
Σε τρίτο στάδιο, η απάντηση στην ερώτηση “γιατί;” μπορεί να αποδοθεί πέρα από κάθε χρονικό πλαίσιο.Απλά με μία δύσκολη, πλην ρεαλιστική παραδοχή ότι η τρομοκρατία είναι μια απειλή που δεν γνωρίζει χωροχρονικά σύνορα.Πρόκειται για μια αέναη απειλή που αμφισβητεί κάθε τι πάγιο και σκοπό έχει να δημιουργήσει φόβο, πανικό και αμφισβήτηση για οποιοδήποτε κεκτημένο.Σκοπός κάθε ευνομούμενης και δημοκρατικής πολιτείας είναι η τρομοκρατία να μην πετύχει ποτέ τον στόχο της.
Και τώρα τί;
Το ίδιο και τώρα, αμέσως μετά από τα τρομοκρατικά χτυπήματα στις Βρυξέλλες, πρωταρχικός σκοπός είναι να επιστρέψει το συντομότερο δυαντόν η κανονικότητα στην καθημερινή ζωή με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Βεβαίως, η πρώτη αντίδραση πολλών στην ερώτηση «και τώτα τί;» εμπεριέχει γερές δόσεις τυφλού ρεβανσισμού, απρόσκοπτες ενέργειες που δήθεν θα πλήξουν μια για πάντα τον «εχθρό», σαν αυτός να είναι μια συμπαγής οντότητα που δεν είναι ούτε δύσκολο, ούτε πολύπλοκο να αφανιστεί. «Να διαλύσουμε το Ισλαμικό Κράτος» θα πουν πολλοί χωρίς δεύτερη σκέψη, αδιαφορώντας τόσο για τα πρακτικά εμπόδια μιας δήθεν παγκόσμιας εναντίον τους εκστρατείας (διεθνές δίκαιο, κωλυσιεργία και αδράνεια διεθνούς κοινότητας, πολυπλοκότητα γεωπολιτικών συνθηκών στη Μ. Ανατολή, απήχηση Ισλαμικού Κράτους σε Λιβύη-Υεμένη κ.ά.) όσο και για τον φαύλο κύκλο που δημιουργεί μια τέτοια αντίληψη στην ουσία του προβλήματος: την ωμή διαιώνιση του κύκλου βίας. Και βέβαια πολλοί επίσης θα αντιδράσουν σε αυτή την παραδοχή λέγοντας πως αν δεν παρθούν αποφασιστικά – και με τη λέξη αποφασιστικά εννοούν συνήθως χρήση βίας ευρείας κλίμακας – μέσα, δεν προβλέπεται να επιλύεται σύντομα η μονίμως επικρεμάμενη απειλή της τζιχαντικής τρομοκρατίας στην Ευρώπη.
Με άλλες κουβέντες, ένα ευρύ φάσμα απόψεων, προερχόμενες τόσο από απλούς ανθρώπους όσο και από γνώστες του αντικειμένου και πολιτικούς, υπαγορεύει την επιβολή ενός νέου μοντέλου “πολέμου κατά της τρομοκρατίας”.Μπορεί όμως η περισσότερη βία να αποδόσει καρπούς, στο εγγύς μέλλον, πολλώ δε μάλλον μακροπορόθεσμα; Η απάντηση είναι μάλλον αρνητική.
Αντίθετα, αυτό που πραγματικά χρειάζεται είναι περισσότερο μια απάντηση τύπου “γύρισε και το άλλο μάγουλο” που ανακύπτει στην καρδιά του προβλήματος και μετέρχεται περισσότερο ειρηνικές και αποτελεσματικες πολιτικές, παρά μια λογική “οφθαλμόν αντί οφθαλμού”.
Ο πυρήνας της υποστήριξης προς την ισλαμική τρομοκρατία, προέρχεται από ανθρώπους που πιστεύουν ότι τα δικά τους προβλήματα είναι το αποτέλεσμα της προκατάληψης και της παραμέλησης από τις ανεπτυγμένες χώρες της ΕΕ, καθώς και από τις ΗΠΑ.
Οι υπό-προνομιούχοι νέοι από τις πρώην χώρες του Μαγκρέμπ που για καιρό παραμελούνται σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεταναστών τόσο στις Βρυξέλλες όσο και στο Παρίσι αλλά και αλλού στην Ευρώπη, αποτελούν, όπως προαναφέρθηκε επιγραμματικά, φυσικούς στόχους ριζοσπαστικοποίησης.Και για τον ίδιο λόγο, άνθρωποι σε όλη τη Μέση Ανατολή, οι οποίοι πίστευαν ότι η Αραβική Άνοιξη πριν από πέντε χρόνια, θα σημάνει μια νέα εποχή δυτικής υποστήριξης και αύξηση της κοινωνικής και της οικονομικής τους ανάπτυξης είναι παρόμοια απογοητευμένοι και αγανακτισμένοι.
Σε αυτή τη βάση, η απάντηση της Ευρώπης στις τελευταίες αιματηρές επιθέσεις θα πρέπει να περιλαμβάνει την προετοιμασία μιας φιλόδοξης νέας στρατηγικής για την αντιμετώπιση των κινδύνων της τρομοκρατίας.Αυτό ενδεχομένως να σημαίνει και άνοιγμα των ταμείων της ΕΕ για αντιμετώπιση της οικονομικής αδυναμίας του αραβικού κόσμου.
Σημαίνει, επίσης, μια πολύ πιο αποφασιστική προσέγγιση στα προβλήματα της στέγασης, της εκπαίδευσης και πάνω απ ‘όλα των θέσεων εργασίας για τους μετανάστες, και σε μεγάλο βαθμό για τις Αραβικές κοινότητες.Μια σύντομη βόλτα στην πλέον αρνητικά διάσημη συνοικία του Molenbeek θα πρέπει να είναι αρκετή για να πείσει τον επισκέπτη γιατί είναι χαρακτηρισμένη ως πρόσφορο έδαφος για δημιουργία τρομοκρατικών πυρήνων – μια περιοχή πυκνοκατοικημένη και βρώμικη, που έρχεται σε παταγώδη αντίθεση με τις ευημερούσες γειτονιές της πόλης.
Το να πολεμάς τη φωτιά με τη φωτιά δεν είναι επομένως η ενδεδειγμένη απάντηση.Σαφώς και οι φανατικοί και φονταμενταλιστές επικεφαλής του Daesh, όπως είναι πιο γνωστό το Ισλαμικό Κράτος, είναι αδίστακτοι και δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν τις θετικές προεκτάσεις μια βαθύτερης ρεφορσμιστικής ευρωπαϊκής στρατηγικής.Δεν υπάρχει και κανένας πρακτικός τρόπος όμως, με τον οποίο μπορούν, επί του παρόντος, να διωχθούν για τον θάνατο τόσων αθώων στις Βρυξέλλες, αλλά και νωρίτερα στο Παρίσι, στην Τουρκία και στη Μέση Ανατολή.
Η πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση σε αυτό το κύμα της τρομοκρατίας είναι η ενασχόληση με τις βαθύτερες αιτίες του. Αυτό σηματοδοτεί την ανάγκη να εξαλειφθούν σκληρά προβλήματα από τη ραχοκοκκαλιά της Ευρώπης. Η στροφή από την παραμέληση των γειτόνων μας, τόσο γύρω από τη Μεσόγειο όσο και στα ευρωπαϊκά αστικά κέντρα, θα πρέπει να καταστούν προτεραιότητες για τη βοήθεια και την ανάπτυξη της Ευρώπης.
Αυτό βεβαίως δεν συνεπάγεται πως δεν θα πρέπει να γίνονται ταυτόχρονες προσπάθειες εκ μέρους της διεθνούς κοινότητας, να ομαλοποιηθεί η κατάσταση στη Συρία και το Ιράκ, αν όχι στην ευρύτερη Μέση Ανατολή που πλήττεται από τα καταστρεπτικά αποτελέσματα της λεγόμενης “Αραβικής Άνοιξης”, την επαναφορά των πολιτικών διεργασιών στα κράτη αυτά και την συντονισμένη καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους και των βαθύτερων ερεισμάτων της απήχησης και της δύναμής του, που είναι ο φόβος και η τρομοκρατία.
