Ο πόλεμος κατά των Χούθι είναι μέρος ενός κλιμακούμενου αγώνα για τις θάλασσες
Σε όλο τον κόσμο μια καταιγίδα δημιουργείται στους ωκεανούς μετά από δεκαετίες ηρεμίας. Στην Ερυθρά Θάλασσα οι ένοπλοι αντάρτες Χούθι έχουν εξαπολύσει δεκάδες επιθέσεις σε πλοία με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους, μειώνοντας τη μεταφορά εμπορευματοκιβωτίων μέσω της διώρυγας του Σουέζ κατά 90%. Στις 12 Ιανουαρίου η Αμερική και η Βρετανία απάντησαν με περισσότερες από 60 θαλάσσιες και αεροπορικές επιθέσεις σε στόχους των Χούθι στην Υεμένη, σε μια προσπάθεια να αποκαταστήσουν την ομαλή διέλευση, με αποτέλεσμα να διευρυνθεί το πεδίο της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή. Ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν απείλησε με περαιτέρω στρατιωτική δράση τονίζοντας ότι η Αμερική δεν θα επιτρέψει σε “εχθρικούς παράγοντες να θέσουν σε κίνδυνο την ελευθερία της ναυσιπλοΐας σε μία από τις πιο κρίσιμες εμπορικές οδούς στον κόσμο”.
Η κλιμάκωση στην Ερυθρά Θάλασσα αντικατοπτρίζεται από το ναυτιλιακό χάος που επικρατεί και αλλού. Η Μαύρη Θάλασσα γεμίζει με νάρκες και σακατεμένα πολεμικά πλοία- φέτος η Ουκρανία ελπίζει να εκδιώξει το ρωσικό ναυτικό από την Κριμαία, βάση του από την εποχή της Μεγάλης Αικατερίνης. Η Βαλτική και η Βόρεια Θάλασσα αντιμετωπίζουν έναν σκιώδη πόλεμο δολιοφθορών αγωγών και καλωδίων. Και η Ασία γνωρίζει τη μεγαλύτερη αύξηση της ναυτικής ισχύος από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς η Κίνα προσπαθεί να εξαναγκάσει την Ταϊβάν σε ενοποίηση και η Αμερική επιδιώκει την αποτροπή μιας κινεζικής εισβολής. Μετά τις εκλογές στην Ταϊβάν στις 13 Ιανουαρίου, οι εντάσεις εκεί θα μπορούσαν να αυξηθούν ραγδαία.
Τα γεγονότα αυτά δεν είναι τυχαία, αλλά σημάδι μιας βαθιάς αλλαγής που συντελείται στους ωκεανούς του πλανήτη. Η παγκόσμια οικονομία παραμένει παγκοσμιοποιημένη. Περίπου το 80% του εμπορίου σε όγκο και το 50% σε αξία ταξιδεύει με ένα στόλο 105.000 πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, δεξαμενόπλοιων και φορτηγών πλοίων που διασχίζουν τους ωκεανούς μέρα και νύχτα, και θεωρούνται δεδομένα για τους ανθρώπους των οποίων ο μισθός εξαρτάται από αυτά. Ωστόσο, ο ανταγωνισμός των υπερδυνάμεων και η αποσύνθεση των παγκόσμιων κανόνων και κανονισμών σημαίνουν ότι οι γεωπολιτικές εντάσεις βαθαίνουν. Η αναπόφευκτη αν και υποτιμημένη συνέπεια είναι ότι οι ωκεανοί, για πρώτη φορά μετά τον ψυχρό πόλεμο, αποτελούν μια αμφισβητούμενη ζώνη.
Η αναζήτηση ευκαιριών και τάξης στη θάλασσα έχει μακρά ιστορία. Τον 17ο αιώνα ένας Ολλανδός νομικός, ο Grotius, όρισε την αρχή της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας την οποία επέβαλε η Βρετανία τον 19ο αιώνα μέσω του Βασιλικού Ναυτικού και ενός δικτύου λιμανιών και οχυρών. Οι ανοιχτοί ωκεανοί κατοχυρώθηκαν μετά το 1945 και, από τη δεκαετία του 1990, ο ναυτιλιακός κόσμος αντανακλούσε την άνοδο της παγκοσμιοποίησης και της αμερικανικής ισχύος. Αυτό έδωσε έμφαση στην υπερ-αποτελεσματικότητα και την ακραία συγκέντρωση. Σήμερα το 62% των εμπορευματοκιβωτίων μεταφέρεται από πέντε ασιατικές και ευρωπαϊκές εταιρείες, το 93% των πλοίων κατασκευάζεται από την Κίνα, την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα και το 86% των πλοίων διαλύεται στο Μπαγκλαντές, την Ινδία ή το Πακιστάν. Ο ειδικός ρόλος του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ ήταν ο σχεδόν μονοπωλιακός πάροχος ασφάλειας, χρησιμοποιώντας πάνω από 280 πολεμικά πλοία και 340.000 ναύτες.
Αυτό το τεράστιο και περίπλοκο σύστημα αντιμετωπίζει δύο προκλήσεις. Η μία είναι η τεταμένη γεωπολιτική κατάσταση. Η ναυτική ανάπτυξη της Κίνας σημαίνει ότι η πρωτοκαθεδρία του αμερικανικού Ναυτικού στον Ειρηνικό αμφισβητείται για πρώτη φορά από το 1945. Πλέον, υπάρχουν όμως και άλλοι παράγοντες. Οι Χούθι, που υποστηρίζονται από το Ιράν το οποίο και τους χρηματοδοτεί, έχουν αποδειχθεί ανθεκτικοί στις επιθέσεις της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, γεγονός που δείχνει ότι δεν θα υποταχθούν γρήγορα από τα αμερικανικά και βρετανικά πλήγματα. Εκτός από τους Χούθι, ο δικτάτορας της Αιθιοπίας μιας περίκλειστης χώρας, μισθώνει ναυτική βάση στην Ερυθρά Θάλασσα στη γειτονική Σομαλιλάνδη. Το Δίκαιο της Θάλασσας κλονίζεται στην πράξη. Η Κίνα αγνοεί τις αποφάσεις των δικαστηρίων με τις οποίες διαφωνεί. Και η χρήση κυρώσεων από τη Δύση έχει προκαλέσει έκρηξη λαθρεμπορίου: το 10% του συνόλου των δεξαμενόπλοιων είναι μέρος ενός άναρχου “σκοτεινού στόλου” που λειτουργεί εκτός της επικρατούσας νομοθεσίας και χρηματοδότησης. Το ποσοστό είναι διπλάσιο από ό,τι πριν από 18 μήνες.
Οι άνεμοι στη γεωπολιτική σκηνή ενισχύονται από την τεχνολογική και κλιματική αλλαγή. Η Κίνα έχει επενδύσει σε αντιπλοϊκούς πυραύλους, ωθώντας τα πλοία του αμερικανικού Ναυτικού σε μεγαλύτερη απόσταση από τις ακτές. Η διάδοση των όπλων σημαίνει ότι παραστρατιωτικές οργανώσεις όπως οι Χούθι διαθέτουν πλέον πυραύλους κρουζ, δυνατότητα που έως πρόσφατα είχαν μόνο τα κράτη. Η οικονομία της γνώσης -και η κυριαρχία της Wall Street και της Silicon Valley- εξαρτώνται από 600 υποθαλάσσια καλώδια μεταφοράς δεδομένων, τα οποία είναι ευάλωτα σε σαμποτάζ. Οι κλιματικές αλλαγές αλλάζουν τη γεωγραφία και τα κίνητρα. Η διώρυγα του Παναμά έχει έλλειψη νερού – οι εμπορικοί δρόμοι επεκτείνονται στην Αρκτική καθώς οι πάγοι λιώνει- και η έκρηξη της πράσινης ενέργειας πυροδοτεί έναν αγώνα για την εκμετάλλευση των θαλάσσιων βυθών.
Συνεπώς, η αναστάτωση επικρατεί στις ανοικτές θάλασσες. Μία από τις συνέπειες θα είναι οι παροδικές δυσλειτουργίες στο εμπόριο. Το θαλάσσιο εμπόριο αξίζει περίπου το 16% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Το ναυτιλιακό σύστημα είναι μεταβλητό, αλλά μόνο μέχρι ενός σημείου. Οι τιμές του πετρελαίου αυξήθηκαν με την είδηση των αμερικανικών και βρετανικών επιθέσεων και αν η αναταραχή επεκταθεί στο Στενό του Ορμούζ, μέσω του οποίου διακινείται μεγάλο μέρος του πετρελαίου και του φυσικού αερίου στον κόσμο, ή αν το Ιράν εμπλακεί άμεσα, θα μπορούσαν να αυξηθούν πολύ περισσότερο. Και όταν οι αγορές είναι ασφυκτικές ή υπάρχουν σύγχρονοι κλυδωνισμοί, η ποινή μπορεί να είναι υψηλή.
Παρόλα αυτά, είναι εύκολο να εντοπίσει κανείς πού θα μπορούσε να ξεσπάσει σύγκρουση. Επιθέσεις από, το Ιράν ή τη Ρωσία για παράδειγμα, σε αγωγούς, διαδρομές υγροποιημένου φυσικού αερίου ή καλώδια δεδομένων θα μπορούσαν να είναι καταστροφικές. Οι διαμάχες για τα στρατηγικής σημασίας νησιά θα μπορούσαν να προκαλέσουν αντιπαράθεση στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και στον Ινδικό Ωκεανό. Και τα εμπάργκο σε οικονομίες πιο εξελιγμένες από αυτές της Ρωσίας ή του Ιράν θα μπορούσαν να προκαλέσουν τεράστια ζημιά. Μια προσομοίωση του Bloomberg δείχνει ότι ένας αποκλεισμός της Ταϊβάν και τα δυτικά αντίμετρα θα μείωναν το παγκόσμιο ΑΕΠ κατά 5%. Όλα αυτά δείχνουν την ανάγκη αντιμετώπισης των εχθρικών κρατών, αλλά και των παραστρατιωτικών οργανώσεων. Ωστόσο, δεν υπάρχει εύκολη επιστροφή στα ήρεμα νερά της δεκαετίας του 1990.
Νεκρική ηρεμία
Χρειάζεται μια διαφορετική αντίδραση. Οι δυτικές χώρες πρέπει να διπλασιάσουν τις προσπάθειές τους να διατηρήσουν το τεχνολογικό τους πλεονέκτημα, για παράδειγμα στα υποβρύχια και τα αυτόνομα σκάφη. Η κυβερνητική και ιδιωτική συνεργασία για την παρακολούθηση των ευάλωτων θαλάσσιων υποδομών, όπως οι αγωγοί, είναι ζωτικής σημασίας, όπως και τα θαλάσσια και δορυφορικά εφεδρικά συστήματα για τα καλώδια μεταφοράς δεδομένων. Και οι συμμαχίες πρέπει να διευρυνθούν ώστε να διατεθούν περισσότεροι πόροι για την περιφρούρηση των θαλασσών.
Η Αμερική ανασυγκροτεί τις ασιατικές ναυτικές συμμαχίες της και η αναδυόμενη αντίδραση στους Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα θα μπορούσε τελικά να αποτελέσει πρότυπο. Ενώ η Αμερική και η Βρετανία εξαπέλυσαν τα τελευταία πλήγματα κατά των Χούθι, τέσσερις άλλες χώρες παρείχαν στρατιωτική υποστήριξη και ένα πολύ μεγαλύτερο πλήθος στόλων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων των ασιατικών κρατών, δραστηριοποιούνται τώρα στην Ερυθρά Θάλασσα. Λόγω του διακυβεύματος, η διατήρηση μιας θαλάσσιας τάξης είναι ο χαμηλότερος κοινός παρονομαστής της διεθνούς συνεργασίας. Είναι κάτι που ακόμη και οι απομονωτιστές θα πρέπει να προσυπογράψουν. Χωρίς αυτήν, η παγκόσμια οικονομία θα βυθιζόταν.
Πηγή : Economist
