Πριν από εκατό περίπου ημέρες ο Βλαντιμίρ Πούτιν ξεκίνησε την εισβολή του στην Ουκρανία προειδοποιώντας για πυρηνικό πλήγμα. Έχοντας εκθειάσει το πυρηνικό οπλοστάσιο της Ρωσίας και υποσχόμενος την καθυπόταξη της Ουκρανίας, απείλησε τις χώρες που θα έμπαιναν στον πειρασμό να παρέμβουν με συνέπειες «όπως δεν έχετε δει ποτέ σε ολόκληρη την ιστορία σας». Από τότε η ρωσική τηλεόραση κεντρίζει τους τηλεθεατές με «ψιλή κουβεντούλα» σχετικά με τον Αρμαγεδδώνα.
Με τον τρόπο αυτό, ακόμα κι αν δεν χρησιμοποιήσει ποτέ πυρηνική βόμβα στην Ουκρανία, ο κ. Πούτιν έχει ήδη ανατρέψει το πυρηνικό status quo. Μετά τις απειλές του, το ΝΑΤΟ περιόρισε την υποστήριξη που ήταν έτοιμο να προσφέρει, με δύο συνέπειες που είναι ακόμη πιο ανησυχητικές επειδή «πνίγηκαν» από τους εκκωφαντικούς ήχους της συμβατικής εκστρατείας της Ρωσίας. Η μια είναι ότι τα ευάλωτα κράτη που βλέπουν τον κόσμο μέσα από τα μάτια της Ουκρανίας θα αισθανθούν ότι η καλύτερη άμυνα ενάντια σε έναν επιτιθέμενο με πυρηνικά όπλα είναι να έχουν δικά τους πυρηνικά. Η άλλη είναι ότι άλλα κράτη με πυρηνικά όπλα θα πιστέψουν ότι μπορούν να κερδίσουν αντιγράφοντας τις τακτικές του κ. Πούτιν. Αν ναι, κάποιος κάπου σίγουρα θα μετατρέψει την απειλή του σε πραγματικότητα. Αυτή δεν πρέπει να μείνει σαν καταστροφική κληρονομιά αυτού του πολέμου.
Ο πυρηνικός κίνδυνος μεγάλωνε ακόμη και πριν από την εισβολή. Η Βόρεια Κορέα έχει δεκάδες κεφαλές. Το Ιράν, είπε ο ΟΗΕ αυτή την εβδομάδα, έχει αρκετό εμπλουτισμένο ουράνιο για την πρώτη του βόμβα. Αν και η νέα συνθήκη START (Strategic Arms Reduction Treaty) θα περιορίσει τους διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πυραύλους της Ρωσίας και της Αμερικής μέχρι το 2026, δεν καλύπτει όπλα όπως πυρηνικές τορπίλες. Το Πακιστάν προσθέτει στο οπλοστάσιό του, με μεγάλη ταχύτητα. Η Κίνα εκσυγχρονίζει τις πυρηνικές της δυνάμεις και, σύμφωνα με το Πεντάγωνο, τις επεκτείνει.
Όλη αυτή η διάδοση αντανακλά την αποδυνάμωση της ηθικής αποστροφής που περιορίζει τη χρήση πυρηνικών όπλων. Καθώς οι αναμνήσεις από τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι σβήνουν, οι άνθρωποι αδυνατούν να κατανοήσουν πώς η έκρηξη ενός μικρού όπλου στο πεδίο της μάχης, όπως αυτό που ο κ. Πούτιν ίσως εκτοξεύσει, θα μπορούσε να κλιμακωθεί σε αμοιβαίο αφανισμό ολόκληρων πόλεων. Η Αμερική και η Σοβιετική Ένωση μόλις και μετά βίας αντιμετώπισαν τη διμερή πυρηνική αντιπαράθεση τους. Δεν υπάρχει επαρκής φόβος μπροστά στην προοπτική πολλών πυρηνικών δυνάμεων να παλεύουν να διατηρήσουν την ειρήνη.
Η εισβολή στην Ουκρανία εντείνει αυτήν την αρρωστημένη ατμόσφαιρα. Ακόμα κι αν ο κ. Πούτιν μπλοφάρει, οι απειλές του φθείρουν τις εγγυήσεις ασφαλείας που δίνονται σε μη πυρηνικά κράτη. Το 1994 η Ουκρανία παρέδωσε τα πρώην σοβιετικά πυρηνικά όπλα που είχε στο έδαφός της με αντάλλαγμα τις δεσμεύσεις από τη Ρωσία, την Αμερική και τη Βρετανία ότι δεν θα δεχόταν επίθεση. Με την κατάληψη της Κριμαίας και την υποστήριξη των αυτονομιστών στις περιοχές του Ντονμπάς το 2014, η Ρωσία αθέτησε κατάφωρα αυτή την υπόσχεση. Η Αμερική και η Βρετανία, που έμεινα σχεδόν αμέτοχες, επίσης αθέτησαν τις υποσχέσεις τους.
Αυτό δίνει στα ευάλωτα κράτη έναν επιπλέον λόγο να ξεκινήσουν να φτιάχνουν πυρηνικά όπλα. Το Ιράν μπορεί να κρίνει ότι, ενώ η αποκήρυξη της βόμβας δεν θα κερδίσει τίποτα γι’ αυτό σε βάθος χρόνου, εάν είχε πυρηνικά όπλα τώρα θα του δημιουργούσε λιγότερα προβλήματα από ό,τι θα του δημιουργούσε στο παρελθόν. Εάν το Ιράν έκανε πυρηνική δοκιμή, πώς θα απαντούσαν η Σαουδική Αραβία και η Τουρκία; Η Νότια Κορέα και η Ιαπωνία, που έχουν και οι δύο την τεχνογνωσία να οπλιστούν, θα εμπιστευτούν λιγότερο τις δεσμεύσεις της Δύσης για την προστασία τους σε έναν πιο επικίνδυνο κόσμο.
Η στρατηγική πυρηνικών απειλών του κ. Πούτιν είναι ακόμη πιο διαβρωτική. Τις δεκαετίες μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, οι πυρηνικές δυνάμεις είχαν την ιδέα να αναπτύξουν ατομικά όπλα στο πεδίο της μάχης. Όμως, τον τελευταίο μισό αιώνα, τέτοιες προειδοποιήσεις απευθύνθηκαν μόνο εναντίον χωρών, όπως το Ιράκ και η Βόρεια Κορέα, που απειλούσαν οι ίδιες να χρησιμοποιήσουν όπλα μαζικής καταστροφής. Ο περίπτωση του κ. Πούτιν είναι διαφορετική επειδή επικαλείται την πυρηνική απειλή για να βοηθήσει τις δυνάμεις εισβολής του να κερδίσουν έναν συμβατικό πόλεμο.
Και φαίνεται ότι λειτούργησε. Είναι αλήθεια ότι η υποστήριξη του ΝΑΤΟ προς την Ουκρανία ήταν πιο ισχυρή από ό,τι αναμενόταν. Αλλά η συμμαχία δίστασε να στείλει «επιθετικά» όπλα, όπως αεροσκάφη. Αν και ο πρόεδρος της Αμερικής, Τζο Μπάιντεν, έχει στείλει τεράστιες ποσότητες όπλων, αυτή την εβδομάδα αρνήθηκε να παράσχει πυραύλους ικανούς να χτυπήσουν βαθιά μέσα στο ρωσικό έδαφος. Άλλοι στο ΝΑΤΟ φαίνεται να πιστεύουν ότι η Ουκρανία πρέπει να συμβιβαστεί με τη Ρωσία, επειδή η ήττα του κ. Πούτιν θα μπορούσε να τον οδηγήσει σε αδιέξοδο, με τρομερές συνέπειες.
Αυτή η λογική δημιουργεί ένα επικίνδυνο προηγούμενο. Η Κίνα θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει παρόμοιους όρους εάν επιτεθεί στην Ταϊβάν, βασιζόμενη στο επιχείρημα ότι το νησί είναι ήδη κινεζικό έδαφος. Περισσότερες χώρες θα μπορούσαν να συγκεντρώσουν περισσότερα τακτικά πυρηνικά όπλα. Αυτό θα αψηφούσε τη Συνθήκη για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων, βάσει της οποίας δεσμεύονται να συνεργαστούν για τον αφοπλισμό.
Η ζημιά που έκανε ο κ. Πούτιν θα είναι δύσκολο να αποκατασταθεί. Η Συνθήκη για την Απαγόρευση των Πυρηνικών Όπλων, η οποία τέθηκε σε ισχύ πέρυσι και υποστηρίζεται από 86 κράτη, ζητά την κατάργησή τους. Ωστόσο, οι χώρες με πυρηνικά όπλα φοβούνται ότι θα μείνουν πιο ευάλωτες, ακόμα κι αν ο συλλογικός αφοπλισμός μπορεί να ευσταθεί λογικά.
Αξίζει να επιδιώκουμε τον έλεγχο των πυρηνικών οπλοστασίων, με σχολαστική επαλήθευση. Η Ρωσία μπορεί να είναι επιφυλακτική, αλλά είναι φτωχή. Τα πυρηνικά στοιχίζουν και χρειάζεται να ξαναχτίσει τις συμβατικές της δυνάμεις. Η Αμερική θα μπορούσε να αποσύρει τους χερσαίους πυραύλους της χωρίς να θέτει σε κίνδυνο την ασφάλειά της με αντάλλαγμα ρωσικές περικοπές. Και οι δύο πλευρές θα μπορούσαν να συμφωνήσουν σε τεχνικά μέτρα, όπως το να μην χτυπήσουν υποδομές διοίκησης, ελέγχου και επικοινωνιών πυρηνικών δυνάμεων σε μια συμβατική σύγκρουση. Τελικά, ο στόχος θα πρέπει να είναι ο προσεταιρισμός της Κίνας.
Αυτές οι συνομιλίες θα είναι ευκολότερες εάν αποτύχουν οι πυρηνικές τακτικές του κ. Πούτιν – ξεκινώντας από τη διασφάλιση ότι δεν θα χτυπήσει την Ουκρανία. Ο κ. Μπάιντεν έγραψε αυτή την εβδομάδα ότι η Αμερική δεν έχει εντοπίσει τέτοιου είδους προετοιμασίες. Ωστόσο, χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία, το Ισραήλ και η Τουρκία που έχουν πρόσβαση στο Κρεμλίνο θα πρέπει να προειδοποιούν τον κ. Πούτιν ότι θα αντιμετωπίσει την οργή τους εάν, Θεός φυλάξοι, στα αλήθεια χρησιμοποιήσει πυρηνικό όπλο.
Η προστασία της Ουκρανίας από μια πυρηνική επίθεση είναι απαραίτητη, αλλά δεν αρκεί. Ο κόσμος πρέπει επίσης να βεβαιωθεί ότι ο κ. Πούτιν δεν θα επωφεληθεί από την επιθετικότητά του σήμερα, όπως επωφελήθηκε το 2014. Εάν, για άλλη μια φορά, πιστέψει ότι η τακτική του λειτούργησε, θα εκστομίσει περισσότερες πυρηνικές απειλές στο μέλλον. Εάν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το ΝΑΤΟ μπορεί να εκφοβιστεί, θα είναι πιο δύσκολο να πειστεί ότι πρέπει να υποχωρήσει. Άλλοι θα διδαχθούν από το παράδειγμά του. Ως εκ τούτου, η Ουκρανία χρειάζεται προηγμένα όπλα, οικονομική βοήθεια και κυρώσεις στη Ρωσία προκειμένου να αναγκάσει τον στρατό του Πούτιν σε υποχώρηση.
Οι χώρες που βλέπουν αυτή την σύρραξη σαν έναν απλό ευρωπαϊκό καβγά που θα περάσει, παραμελούν τη δική τους ασφάλεια. Και όσοι, στο όνομα της ειρήνης, υποστηρίζουν ότι η Ουκρανία χρειάζεται μια εκεχειρία με τη Ρωσία αυτή τη στιγμή, για να αποφύγει να βαλτώσει σε έναν πόλεμο, που δεν μπορεί να κερδίσει, με έναν εχθρό που έχει ήδη χάσει την ορμή του, δεν θα μπορούσαν να κάνουν μεγαλύτερο λάθος. Εάν ο Πούτιν πιστέψει ότι το ΝΑΤΟ δεν δείχνει αποφασιστικότητα, η Ρωσία θα παραμείνει επικίνδυνη. Αν πειστεί ότι οι πυρηνικές του απειλές έκαναν τη διαφορά μεταξύ της ήττας και ενός αδιεξόδου που σώζει τα προσχήματα, η Ρωσία θα γίνει πιο επικίνδυνη από ποτέ.
