‘Yφεση θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ένας μηχανισμός διαλογής του καπιταλισμού. Οι αδύναμες επιχειρήσεις συρρικνώνονται ή αποτυγχάνουν και οι ισχυρότερες επεκτείνονται. Αλλά το 2020 η διαδικασία της δημιουργικής καταστροφής δεν πραγματοποιήθηκε με τον τυπικό τρόπο. Επειδή η ύφεση ήταν το αποτέλεσμα μιας κρίσης υγείας και όχι, μιας οικονομικής κρίσης ή ένας φόβος πληθωρισμού, υπήρχαν ορισμένοι νικητές αλλά και χαμένοι εταιρειών: σκεφτείτε την έκρηξη του streaming ή την καταστροφή στις εταιρείες ναυσιπλοΐας και κυρίως εκείνες των κρουαζιέρων.
Εν τω μεταξύ, τεράστια κρατικές ενισχύσεις στήριξαν εταιρείες σε όλο τον κόσμο, καλύπτοντας το μέγεθος της εταιρικής καταστροφής με τις υγιείς επιχειρήσεις να μπορούν να αυξήσουν τις επενδύσεις, δίνοντάς τους ένα διαρκές πλεονέκτημα. Ο κόσμος έρχεται αντιμέτωπος με ένα νέο κλίμα στο οποίο κυριαρχούν τρεις αρχές της σύγχρονης επιχείρησης – η υπεροχή των μετόχων, η παγκοσμιοποίηση και η οριοθετημένη διακυβέρνηση.
Οι πτωτικές τάσεις τείνουν να είναι σπάνιες και γρήγορες: από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, η Αμερική βρέθηκε σε ύφεση μόνο στο 14% από τότε. Κατά τη διάρκεια των τριών προηγούμενων μειώσεων, οι τιμές μετοχών των αμερικανικών εταιρειών στο κορυφαίο τεταρτημόριο καθενός από τους δέκα τομείς αυξήθηκαν κατά 6% κατά μέσο όρο, ενώ εκείνες στο κάτω τεταρτημόριο μειώθηκαν κατά 44%.
Αυτή τη φορά όμως λόγο covid-19 υπήρξαν προφανείς νικητές. Οι προοπτικές της Silicon Valley έχουν αυξηθεί καθώς οι χρήστες έχουν στραφεί σε ψηφιακές υπηρεσίες. Η China Inc είχε ένα ακόμη μεγάλο άλμα προς τα εμπρός. Η εγχώρια οικονομία της, έχει ξεπεράσει πολλές άλλες χώρες και ένα κύμα αρχικών δημόσιων προσφορών, συμπεριλαμβανομένης της Nongfu Spring, ενός κολοσσού εμφιαλωμένου νερού, γεγονός που έχει αναδείξει τη δύναμη και το βάθος των κινεζικών εταιρειών. Το μερίδιό τους, στην παγκόσμια χρηματιστηριακή αξία (συμπεριλαμβανομένου του Χονγκ Κονγκ) είναι τώρα 17%, από 15% πριν από την πανδημία και 13% πριν από μια δεκαετία.
Νικητές και ηττημένοι
Μερικές ιστορίες επιτυχίας ήταν πραγματικά απροσδόκητες. Η οικογένεια Poonawalla στην Ινδία, η οποία μέχρι πρόσφατα ήταν γνωστή για τις κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις αλλά και για τις επιχειρήσεις εμβολίων, έχει δει την περιουσία τους να αυξάνεται κατά 62% στα 14 δισ. Δολάρια, σύμφωνα με το Bloomberg. Η βιομηχανία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων έχει περάσει χρόνια συγχωνεύοντας σε μια πιο αποτελεσματική δομή: η προσπάθεια έχει αποδώσει, με τη Maersk, τη μεγαλύτερη εταιρεία, να προβλέπει σταθερά κέρδη το 2020 παρά την ύφεση του εμπορίου. Η SoftBank, ένας ιαπωνικός όμιλος που είναι γνωστός για τα στοιχήματα βαριάς τεχνολογίας και τα τεράστια χρέη του, έχει μετατρέψει μια κρίση σε ευκαιρία ανακοινώνοντας πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων 80 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Οι εταιρείες εξόρυξης χρυσού, που θεωρούνται νεκρά χρήματα, έχουν επιστρέψει στη μόδα, επειδή ορισμένοι επενδυτές πιστεύουν ότι το τεράστιο κίνητρο της κυβέρνησης θα οδηγήσει σε μια περίοδο πληθωρισμού στον οποίο ο χρυσός θα είναι ένα από τα λίγα περιουσιακά στοιχεία που μπορούν να διατηρούν την αξία του.
Τι γίνεται με τους ηττημένους; Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2020 πάνω από το 40% των κορυφαίων 3.000 εισηγμένων εταιρειών της Αμερικής σημείωσαν απώλειες, σε σύγκριση με λίγο πάνω από το ένα τρίτο του 2009. Το 2021 οι κυβερνήσεις θα μειώσουν τη νέα βοήθεια και θα απομακρυνθούν από το να διατηρήσουν τις μεμονωμένες επιχειρήσεις ζωντανές και να διασφαλίσουν ότι οι εργαζόμενοι θα έχουν βοήθεια εάν χάσουν τη δουλειά τους. Το χάσμα μεταξύ των εταιρειών θα διευρυνθεί κυρίως επειδή οι ισχυρότερες θα διατηρήσουν τις επενδύσεις καθώς άλλες θα τις μειώσουν. Μέχρι τα μέσα του 2020, οι κεφαλαιουχικές δαπάνες στις δέκα αμερικανικές εταιρείες με τις υψηλότερες δαπάνες ήταν ακόμη 3% υψηλότερες από ό, τι ένα χρόνο νωρίτερα, αλλά είχαν μειωθεί κατά 82% στις μικρότερες 1.000 εταιρείες.
Οι εταιρικοί νικητές από την πτώση του 2020-21 θα τείνουν να είναι μεγάλες εταιρείες που επωφελούνται από την τεχνολογική έκρηξη και έχουν έκθεση σε οικονομίες με καλύτερη απόδοση, ιδίως στην Ασία και την Αμερική. Ωστόσο, αντιμετωπίζουν ένα δύσκολο περιβάλλον μετά την πανδημία καθώς οι κανόνες του παιχνιδιού μεταξύ επιχειρήσεων και κοινωνίας επαναδιατυπώνονται
Οι εταιρείες θα πιέζονται να δώσουν λιγότερη προσοχή στους μετόχους και περισσότερο στους εργαζόμενους. Ο ρυθμός των παγκόσμιων εξαγορών σχεδόν μειώθηκε κατά το ήμισυ στα μέσα του 2020 και δεν θα ανακάμψει πλήρως ακόμη και όταν τα κέρδη ανακάμψουν. Η στασιμότητα της παγκοσμιοποίησης σημαίνει ότι περισσότερες πολυεθνικές θα πρέπει να λειτουργούν ως ομοσπονδίες εθνικών επιχειρήσεων και δεν θα είναι σε θέση να αποκομίσουν τα πλήρη οφέλη απόδοσης από τη λειτουργία ως ενιαίου παγκόσμιου ολοκληρωμένου οργανισμού. Και καθώς ο έλεγχος της κυβέρνησης θα επεκτείνεται παντού, τα επίπεδα ρύθμισης και οι φόροι θα αυξηθούν αναπόφευκτα. Για τις κορυφαίες 3.000 παγκόσμιες εταιρείες, ο μέσος πραγματικός φορολογικός συντελεστής που καταβλήθηκε μειώθηκε από 33% πριν από δύο δεκαετίες σε μόλις 22% τώρα. Στο τέλος αυτής της ύφεσης, ο κόσμος των επιχειρήσεων θα έχει ανασυγκροτηθεί – και έτσι θα ισχύουν και οι κανόνες του καπιταλισμού.
Patrick Foulis: συντάκτης επιχειρηματικών υποθέσεων, The Economist
