Μία από τις πολλές δικαιολογίες που έχει δώσει ο Βλαντίμιρ Πούτιν για την εισβολή στη γειτονική του χώρα είναι ότι η Ουκρανία και η Ρωσία αποτελούν «ένα έθνος», το οποίο θα πρέπει να ενωθεί υπό την ευμενή ηγεμονία του. «Ακόμη πιστεύετε σε αυτά;» ρώτησε ο Πρόεδρος της Ουκρανίας, καθώς τα στρατεύματά του «σάρωναν» στο πέρασμά τους, αυτή την εβδομάδα, χιλιάδες Ρώσους εισβολείς από την επαρχία του Χάρκοβο. Ο θρίαμβος του Βολοντίμιρ Ζελένσκι ήταν δικαιολογημένος. Η αντεπίθεση στο Χάρκοβο, η οποία ξεκίνησε στις 5 Σεπτεμβρίου, σηματοδοτεί την πιο δραματική ρωσική ανατροπή από τότε που ο Πούτιν εγκατέλειψε την προσπάθειά του να καταλάβει το Κίεβο, την πρωτεύουσα της Ουκρανίας, στα τέλη Μαρτίου.
Η ιδιαίτερη σημασία της ανατροπής αυτής δεν έγκειται μόνο στην απελευθέρωση 6.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων μέσα σε λίγες μόνο ημέρες -περισσότερα τετραγωνικά χιλιόμετρα απ’όσα είχε κερδίσει η Ρωσία τους προηγούμενους πέντε μήνες. Ούτε έγκειται στο ότι η Ουκρανία κατέλαβε τα άρματα μάχης, τα όπλα και τα κιβώτια με πυρομαχικά που άφησαν πίσω τους οι Ρώσοι στρατιώτες, καθώς τράπηκαν σε άτακτη φυγή. Η Ουκρανία κατάφερε να ανακαταλάβει, επίσης, δύο κόμβους μεταφορών, το Ιζιούμ και το Κουπιάνσκ, – περιοχές ιδιαίτερα σημαντικές για τη Ρωσία, εάν επιθυμεί να κατακτήσει ολόκληρη την περιοχή του Ντονμπάς και να την ενσωματώσει στα εδάφη της. Τα σχέδια του Πούτιν να διοργανώσει ψεύτικα «δημοψηφίσματα» για την προσάρτηση κατεχόμενων τμημάτων της νότιας και της ανατολικής Ουκρανίας έχουν πλέον ανασταλεί, δεδομένου του ότι η Ουκρανία αντεπιτίθεται και στις δύο περιοχές. Οι προβλέψεις για την έκβαση πολέμων αποτελούν πάντα ρίσκο, τα γεγονότα, όμως, σήμερα φαίνεται να έχουν τελείως διαφορετική έκβαση από την αναμενόμενη. Οι περιοχές που έχει μέχρι στιγμής κατακτήσει η Ρωσία είναι υπό έλεγχο, η Ουκρανία, εντούτοις, σταδιακά -και μερικές φορές ξαφνικά- ανατρέπει την κατάσταση αυτή.
Η πρόοδος της Ουκρανίας στο πεδίο μάχης στηρίζεται σε δύο πυλώνες: στο υλικό και τους άνδρες. Σε ό,τι αφορά το υλικό, η Ουκρανία φαίνεται να έχει ένα συνεχώς αυξανόμενο πλεονέκτημα. Η Αμερική και άλλα φιλικά διακείμενα κράτη έχουν στείλει πυραύλους μεγάλης εμβέλειας και υψηλής ακρίβειας, ώστε να αλλάξουν τους «όρους του παιχνιδιού». Η Ουκρανία μπορεί να δει και να πλήξει σημαντικά τις αποθήκες πυρομαχικών του εχθρού της, τα κέντρα διοίκησης αλλά και εφοδιασμού του που βρίσκονται αρκετά μακριά από την πρώτη γραμμή – η Ρωσία, όμως, δεν μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο. Η υποτιθέμενη αεροπορική υπεροχή της Ρωσίας δεν ισχύει πια καθώς έχει ανατραπεί από την κινητή αεράμυνα. Και ενώ η Ρωσία εξαντλεί τα αποθέματά της σε όπλα, τα αποθέματα της Ουκρανίας αυξάνονται τόσο σε αφθονία όσο και σε ισχύ, καθώς ο εξοπλισμός του ΝΑΤΟ, ο οποίος διακρίνεται από την ανωτερότητά του, αντικαθιστά τον παλιό εξοπλισμό του Συμφώνου της Βαρσοβίας
Το πλεονέκτημα του ανθρώπινου δυναμικού της Ουκρανίας αυξάνεται επίσης. Η δύναμη εισβολής του Πούτιν, αρχικά, ανερχόταν σε 200.000 άνδρες, αλλά δεν ήταν ποτέ αρκετή, ώστε να μπορέσει να καταλάβει την Ουκρανία. (Υπέθετε, προφανώς, ότι η ουκρανική αντιπολίτευση θα κατέρρεε με προθυμία). Οι απώλειες της Ρωσίας ήταν τρομερές- σύμφωνα με εκτιμήσεις 70.000-80.000 στρατιώτες σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν. Παρά τις επιδρομές του Ρώσου προέδρου στις φυλακές (σ.σ. στρατολογεί κρατούμενους για να τους στείλει στον πόλεμο) και τα τεράστια χρηματικά ποσά που προσφέρει σε όσους προσφερθούν να πολεμήσουν στο μέτωπο, ο Πούτιν μετά δυσκολίας αντικαθιστά τις απώλειές του στρατού του.
Η Ουκρανία, στον αντίποδα, έχει τη δυνατότητα να επιστρατεύσει όλο τον ανδρικό της πληθυσμό. Έχουν ηθικό ακμαιότατο και, εν μέρει χάρη του ΝΑΤΟ, είναι πολύ καλά εξοπλισμένοι και όλο και καλύτερα εκπαιδευμένοι. Παράλληλα, με τη Ρωσία παραπαίει, θα αποκτήσουν και ακόμη περισσότερη αυτοπεποίθηση. Οι Ουκρανοί πολεμούν για τα σπίτια τους και τους συμπολίτες τους. Τα στρατεύματα της Ρωσίας, ωστόσο, πολεμούν για ένα σωρό ψέματα: για το ότι η Ουκρανία διοικείται από «ναζί», ότι αποτελεί απειλή για τη Ρωσία και για το ότι ο λαός της θέλει να «απελευθερωθεί» από τη Ρωσία. Ο Πούτιν θα μπορούσε, θεωρητικά, να διατάξει γενική κινητοποίηση και να αναγκάσει πολύ περισσότερους νέους Ρώσους να πολεμήσουν – γνωρίζει, όμως, ότι αυτό δεν θα ήταν ιδιαίτερα επιθυμητό, γι’ αυτό και δεν το έχει κάνει μέχρι τώρα. Ακόμη, όμως, κι αν το έκανε, θα χρειάζονταν πολλοί μήνες για να στρατολογήσει, να εκπαιδεύσει, να εξοπλίσει και να αναπτύξει τις διστακτικές και τρομοκρατημένες ενισχύσεις.
Η νίκη της Ουκρανία δεν είναι ακόμη δεδομένη, είναι, όμως, αρκετά πιθανή. Η πλήρης εκδίωξη της Ρωσίας από την Ουκρανία θα είναι δύσκολη υπόθεση. Σημαίνει ότι θα την απωθήσουμε από εδάφη όπου έχει κατοχυρώσει τη θέση της και όπου είναι καλύτερα οργανωμένη από ό,τι είναι στο Χάρκοβο. Ενδεχόμενη κατάρρευση των ρωσικών δυνάμεων δεν μπορεί να αποκλειστεί, αλλά δεν είναι ακόμη πιθανή.
Η Δύση θα πρέπει, επομένως, να ενισχύσει την επιτυχία της. Η Ουκρανία έχει αποδείξει ότι μπορεί να χρησιμοποιήσει δυτικά όπλα για να ανακτήσει εδάφη· η Δύση θα πρέπει να στείλει καλύτερα όπλα, όπως πυρομαχικά atacms μεγαλύτερου βεληνεκούς για τους ιδιαίτερα αποτελεσματικούς εκτοξευτές himars, όπλα, δηλαδή, τα οποία προηγουμένως δίσταζε να προμηθεύσει. Για να αποφευχθεί η κλιμάκωση, τα προηγμένα όπλα του ΝΑΤΟ δεν θα πρέπει να εκτοξεύονται στη Ρωσία – η Ουκρανία είναι πιο πιθανό να συμμορφωθεί παρά να αποξενώσει τον προμηθευτή όπλων της. Θα χρειαστεί, επίσης, μια αξιόπιστη ροή πολεμοφοδίων για ενδεχόμενες μελλοντικές επιθέσεις και παροχή τεθωρακισμένων οχημάτων για τη γρήγορη μετακίνηση των δυνάμεων. Η Δύση θα πρέπει, επίσης, να σκεφτεί τι θα χρειαστεί η Ουκρανία το επόμενο έτος -και να ενισχύσει την εκπαίδευση των ουκρανικών στρατευμάτων στο εξωτερικό.
Η δυναμική στον πόλεμο μπορεί να αυτοσυντηρείται. Εάν οι Ουκρανοί στις κατεχόμενες πόλεις πιστεύουν ότι οι εισβολείς «ήρθαν για να μείνουν», ενδεχομένως να συναινέσουν ή ακόμη και να συνεργαστούν. Αν πιστεύουν, όμως, ότι οι Ρώσοι θα φύγουν σε λίγους μήνες, έχουν ακριβώς το αντίθετο κίνητρο: οι αντιστασιακοί θα αναμένουν να ταχθούν με το μέρος των νικητών και οι προδότες να κλειστούν στη φυλακή. Έτσι, όσο περισσότερη «κλεμμένη» γη χάνει η Ρωσία, τόσο πιο δύσκολο θα της είναι να «κρατήσει» και τα υπόλοιπα εδάφη της.
Ένας λόγος παραπάνω η Ευρώπη να αντισταθεί στον ενεργειακό εκβιασμό του Πούτιν. Από τότε που διέκοψε τις προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου, οι κυβερνήσεις των ευρωπαϊκών κρατών έχουν υποσχεθεί να «βάλουν βαθιά το χέρι στην τσέπη» για να μην «παγώσουν» οι πολίτες τους κατά τη διάρκεια του φετινού χειμώνα, ακόμη και όταν ψάχνουν σε όλο τον κόσμο για εναλλακτικές πηγές ενέργειας. Μπορεί τα κράτη να διαφωνούν σε λεπτομέρειες περί άσκησης πολιτικής, αλλά το κυριότερο είναι να διατηρηθεί η συνολική αλληλεγγύη τους παρά τις δυσκολίες.
Εν τω μεταξύ, ο Πούτιν υφίσταται ήδη τα πρώτα «χτυπήματα στην αύρα του αήττητου». Έχει καταφέρει να καταπνίξει τις περισσότερες διαφωνίες που έχουν προκύψει, ωστόσο οι ανησυχίες του έχουν αρχίσει να βγαίνουν στην επιφάνεια. Οι φωνές των «γερακιών» επικρίνουν τον πόλεμο. Ο Ραμζάν Καντίροφ, φοβερός Τσετσένος πολέμαρχος του οποίου οι άνδρες έχουν πολεμήσει και τρομοκρατήσει τους Ουκρανούς, χαρακτήρισε «τρομερή» την κατάσταση που επικρατεί στα εδάφη. Εθνικιστής στη ρωσική τηλεόραση υποστήριξε, με διακριτικό τρόπο, ότι δεν είχαν δοθεί οι κατάλληλες συμβουλές στον πρόεδρο Πούτιν. Oρισμένοι γενναίοι πολιτικοί στη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη ζήτησαν ακόμη και την παραίτηση του ισχυρού άνδρα του Κρεμλίνου.
Οι αυταπάτες ενός «γέροντα»
Η οικονομία της Ρωσίας άντεξε τις κυρώσεις καλύτερα από ό,τι περιμέναμε, έχε, όμως, ξεκινήσει παρουσιάζει σταθερότητα και οι τιμές ενέργειας, που ωφέλησαν τη Ρωσία ,έχουν αρχίσει να σημειώνουν πτώση. Η Δύση θα πρέπει να δημιουργήσει ρήξη ανάμεσα στο καθεστώς και τον λαό της Ρωσίας. Οι αρχηγοί δυτικών κρατών θα πρέπει να τονίσουν ότι η διαμάχη αυτή αφορά τον Πούτιν, όχι τους υπηκόους του. Οι δυτικές χώρες θα πρέπει να υποδεχθούν με χαρά τους Ρώσους αποστάτες, ιδίως τους πιο μορφωμένους. Αντίθετα, στους Ρώσους που υπηρετούν το καθεστώς θα πρέπει να μην χορηγείται βίζα. Με λίγη τύχη, η ελίτ της Ρωσίας θα κουραστεί, εν τέλει, από την απομόνωση, όπως ακριβώς και οι δυνάμεις ασφαλείας της θα κουραστούν από το να συμμετέχουν σ’έναν πόλεμο που δεν μπορεί να κερδηθεί από έναν τύραννο με ψευδαισθήσεις ιστορικού μεγαλείου. Η Ρωσία μπορεί να τερματίσει αυτή τη σύγκρουση οποιαδήποτε στιγμή θελήσει. Η ειρήνη, ωστόσο, δεν θα είναι με τους όρους που ο Πούτιν είχε αρχικά οραματιστεί.
