Γράφει ο Γιώργος Ευγενίδης
Η Ευρώπη, όπως την ξέραμε, θα αλλάξει. Προφανώς, δεν κομίζω Γλαύκα εις Αθήνας όταν λέω κάτι τέτοιο, αλλά μετά και το Brexit, δεν μπορεί να μείνει ίδια. Είναι πολύ νωρίς να αποτιμήσει κανείς τις συνέπειες στην πλήρη τους έκταση ή να προβλέψει ποια θα είναι η πολιτική δυναμική που θα δημιουργηθεί για την Ένωση. Το μόνο βέβαιο είναι όμως πως βιώνουμε μια περίοδο, κατά την οποία βλέπουμε την ιστορία να γράφεται.
H Ευρώπη βρισκεται μετά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος σε ένα σταυροδρόμι, το οποίο δύσκολα θα απέφευγε ούτως ή άλλως κάποια στιγμή στο εγγύς μέλλον: να επιλέξει αν θα προχωρήσει με βαθύτερη ενοποίηση σε πολλά επίπεδα ή να προτιμήσει μια μορφή «χαλαρής» ένωσης, με μεγαλύτερη έμφαση στις οικονομικές συμφωνίες και επαναφορά του έθνους-κράτους ως κυρίαρχης πολιτικής δομής του ευρωσυστήματος. Άλλωστε, οι λαϊκιστικές φωνές που προβάλλουν απ’ άκρη σ’ άκρη της Ευρώπης είναι πλέον ένας αθροιστικός κίνδυνος και ένας μετρήσιμος αντίπαλος, γι’ αυτούς που θέλουν να προχωρήσουν το project της ενοποίησης περαιτέρω. Συνεπώς, η Ένωση και οι πεπεισμένοι υποστηρικτές της έχουν πολλή δουλειά να κάνουν, προκειμένου να πείσουν πάλι τους πολίτες πως η συμμετοχή της χώρας τους στο κοινό ευρωπαϊκό project παράγει μετρήσιμα και απτά αποτελέσματα και γι’ αυτούς και δεν συνεπάγεται μόνο κόστος και απώλεια εθνικής κυριαρχίας.
Tο αποτέλεσμα στη Βρετανία και ειδικότερα η ανάλυσή του ως προς τα geographics and demographics μας λέει πολλά για τα βασικά προβλήματα της ΕΕ που προκύπτουν από την ανισοβαρή πολιτική ενοποίηση σε σχέση με την οικονομική. Και θα είναι λάθος να θεωρήσουμε πως πρόκειται απλά για μια ιδιοτροπία των Άγγλων και όχι για μια ευρύτερη τάση. Πολίτες, οι οποίοι βρίσκονται κατά τεκμήριο πιο μακριά από τα αστικά κέντρα και σε περιοχές, οι οποίες μπορεί να δοκιμάζεται η οικονομική ή κοινωνική τους συνοχή, στρέφονται όλο και περισσότερο προς το μοντέλο του έθνους-κράτους, γιατί εκτιμούν πως η ευρωπαϊκή ιδέα δεν τους φέρνει τίποτα απτό. Και αυτό είναι ένα μεγάλο πρόβλημα, το οποίο θα υπήρχε, ακόμα και αν το Remain κέρδιζε με 3-4 μονάδες.
Όπως και να έχει όμως, είτε με καθοριστικές αποφάσεις, όπως το Brexit, είτε με ανάδειξη κομμάτων με αντισυστημικό χαρακτήρα ή ακόμα και την προώθηση λαϊκιστών πολιτικών, όλο και περισσότεροι πολίτες αμφισβητούν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα πρωτίστως ως προς τις πρακτικές και τις επιδιώξεις του, αλλά ακόμα και ως προς την ίδια την αναγκαιότητα της ύπαρξής του. Επομένως, όλο το επόμενο διάστημα η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει πολλή δουλειά να κάνει. Γιατί δεν πρόκειται πλέον για «μια σειρά από ατυχή γεγονότα» (κατά τη γνωστή σειρά βιβλίων), αλλά για μια όλο και περισσότερο ισχυροποιούμενη τάση. Το πουλόβερ ή θα μανταριστεί επαρκώς ή θα συνεχίσει να ξηλώνεται και κάποια στιγμή απλά δεν θα διορθώνεται πλέον.
Y.Γ. Στην περίπτωση των exit polls και των δημοσκοπήσεων πρέπει να γίνει πανευρωπαϊκά μια συνολική αναθεώρηση. Πέφτουν διαρκώς έξω, καθώς αδυνατούν να προσαρμοστούν μεθοδολογικά στις συνθήκες της εποχής. Αν δεν υπάρξει μια αναθεώρηση της όλης προσέγγισης, η τρωθείσα αξιοπιστία των μετρήσεων δεν πρόκειται να ανακτηθεί εύκολα.
