Από δυσοίωνες προβλέψεις για τις τιμές στην ενέργεια, που αναμένεται να παραμείνουν υψηλές όχι μόνο για το υπόλοιπο του 2022, αλλά και μέχρι το 2024 – 2025, συνοδεύεται το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την απεξάρτηση από τη Ρωσία και την επιτάχυνση των επενδύσεων σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ). Σύμφωνα με την ΕΕ, στην αγορά αναμένουν πως η ακρίβεια θα συνεχιστεί μέχρι και την περίοδο 2024 – 2025 «αν και σε λιγότερο βαθμό».
Οι τιμές του φυσικού αερίου προβλέπεται πως μέχρι το τέλος του επόμενου χειμώνα θα βρίσκονται στα 100 ευρώ ανά μεγαβατόρα (MWh), ενώ «θα διατηρηθούν σημαντικά υψηλότερες του μέσου όρου των τελευταίων ετών για το προβλεπτό μέλλον, με τις εκτιμήσεις για τις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας να κινούνται ανάλογα». Στην Κομισιόν επισημαίνουν πως τυχόν διακοπή της ροής ρωσικού αερίου προς την Ευρώπη μπορούν να οδηγήσουν προς τα πάνω τις τιμές του καυσίμου.
Φιλόδοξοι στόχοι
Οι ρυθμίσεις και οι αλλαγές που προβλέπονται μέσα στις δεκάδες σελίδες των κειμένων που παρουσίασε χθες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του σχεδίου REPowerEU επηρεάζουν σχεδόν το σύνολο της οικονομίας. Περιέχουν προβλέψεις όπως η διατίμηση στην τιμή του φυσικού αερίου ή του ηλεκτρικού ρεύματος στην περίπτωση που κλείσουν οι κάνουλες του ρωσικού αερίου, αλλά και στόχους που για πολλούς θα επιτευχθούν μόνο με ένα θαύμα. Η Κομισιόν αναμένεται να εκδώσει νέες κατευθύνσεις για σειρά θεμάτων που ξεκινούν από τα σχέδια διαχείρισης κρίσης (π.χ. με ποια κριτήρια θα τροφοδούνται με ρεύμα ή αέριο οι καταναλωτές).
Οι χθεσινές ανακοινώσεις συνοδεύονται και από τη δυνατότητα να λάβουν τα κράτη – μέλη πρόσθετα κονδύλια μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης (στην Ελλάδα αντιστοιχεί περίπου 1,5 δισ. ευρώ) για συγκεκριμένες επενδύσεις ή προγράμματα κατάρτισης που συνδέονται με την απεξάρτηση από τη Ρωσία και την πράσινη μετάβαση.
Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) έχουν την τιμητική τους. Το σχέδιο της Κομισιόν προβλέπει πρόσθετες επενδύσεις 210 δισ. ευρώ μέχρι το 2027 για απεξάρτηση από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων από τη Ρωσία που σήμερα κοστίζουν 100 δισ. ετησίως στους Ευρωπαίους. Τα 113 δισ. ευρώ αφορούν επενδύσεις στις ΑΠΕ και στην ανάπτυξη βασικών υποδομών για το υδρογόνο (μέχρι το 2030), 56 δισ. σε επενδύσεις ενεργειακής αποδοτικότητας και σε αντλίες θερμότητας, 41 δισ. ευρώ για το «πρασίνισμα» της βαριάς βιομηχανίας στην ΕΕ, 37 δισ. για παραγωγή βιομεθανίου και 29 δισ. για την αναβάθμιση των δικτύων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας.
Η αναβάθμιση των τελευταίων, μαζί με την επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης, θεωρούνται κομβικής σημασίας για την ανάπτυξη των ΑΠΕ με την Κομισιόν να βάζει πολύ ψηλά τον πήχη με στόχο εγκατεστημένη ισχύ 1.236 GW μέχρι το 2030 ώστε το μερίδιο της πράσινης ενέργειας να φτάσει το 45%. Σήμερα χρειάζονται μέχρι και 9 χρόνια για την αδειοδότηση ενός αιολικού πάρκου και 4,5 ενός φωτοβολταϊκού.
Οι κατευθύνσεις που παρουσιάστηκαν χθες για την αδειοδότηση περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, την πρόβλεψη για ειδικές περιοχές (“go-to” areas) όπου θα εγκαθίστανται ΑΠΕ με αστραπιαίες διαδικασίες αδειοδότησης (ενός χρόνου), ενώ σύντομα θα εκδοθούν από την Κομισιόν οδηγίες και παρατηρήσεις για κάθε κράτος – μέλος ξεχωριστά. Τα τελευταία είναι υποχρεωμένα να ενσωματώσουν άμεσα τις σχετικές προβλέψεις αλλά και τη νέα οδηγία για τις ΑΠΕ. Τα κράτη – μέλη καλούνται να προχωρήσουν και σε μέτρα για την ανάπτυξη της αγοράς των διμερών συμβολαίων (PPAs) στην πράσινη ενέργεια.
Τα φωτοβολταϊκά
Προβλέπονται φιλόδοξοι στόχοι για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στις στέγες με στόχο να υπάρχουν από 31 Δεκεμβρίου 2027 σε όλα τα δημόσια και επαγγελματικά κτίρια με επιφάνεια οροφής άνω των 250 τετραγωνικών μέτρων (τ.μ.) και από 31 Δεκεμβρίου 2029 σε όλες τις νεόδμητες κατοικίες. Στόχος της Κομισιόν είναι να εγκαθίστανται από φέτος μέχρι το 2030 περίπου 45 GW νέων φωτοβολταϊκών ετησίως ενώ το 2020 είχαν εγκατασταθεί 18 GW.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί πως πρέπει να λειτουργεί μια ενεργειακή κοινότητα σε κάθε πόλη με πληθυσμό άνω των 10.000 κατοίκων μέχρι το 2025 και προτείνει διάφορα σχήματα για την ταχύτερη στροφή νοικοκυριών και επιχειρήσεων προς την πράσινη ενέργεια. Μεταξύ αυτών προτείνονται εθνικά προγράμματα για ταχύτατη εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στις στέγες, με παράλληλη επιδότηση δράσεων εξοικονόμηση (π.χ. μόνωση της στέγης και συστημάτων αποθήκευσης. Προτείνεται επίσης η αξιοποίηση των εθνικών οδών και των σιδηροδρομικών αξόνων για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων. Αναφέρεται το παράδειγμα της Ολλανδίας όπου φωτοβολταϊκά θα τοποθετηθούν στις μπάρες ασφαλείας των δρόμων με την παραγόμενη ενέργεια να καλύπτει τις ανάγκες 250.000 νοικοκυριών.
Οι επενδύσεις σε διασυνδέσεις
Από την ανάλυση κινδύνου που έκανε ο φορέας των ευρωπαϊκών διαχειριστών δικτύων φυσικού αερίου (ENTSOG) προκύπτει πως σε περίπτωση πλήρους διακοπής της παροχής ρωσικού αερίου «η μεγαλύτερη πρόκληση θα είναι η κάλυψη της ζήτησης στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, καθώς και στο βόρειο τμήμα της Γερμανίας». Ήδη εξετάζονται διάφορες λύσεις με βάση την «άσκηση» του ENTSOG. Η ίδια έκθεση επισημαίνει πως κρίσιμα έργα υποδομών φυσικού αερίου και διασυνδέσεων ολοκληρώνονται φέτος όπως ο διασυνδετήριος αγωγός Ελλάδας – Βουλγαρίας (IGB) με δυναμικότητα 3 δισ. κυβικών μέτρων (bcm) ετησίως, η αναβάθμιση του βουλγαρικού δικτύου. Το τερματικό (FSRU) της Αλεξανδρούπολης, δυναμικότητας 5,5 bcm ετησίως, και ο διασυνδετήριος αγωγός Βουλγαρίας – Σερβίας (IBS), με δυναμικότητα 1,8 bcm το χρόνο, αναμένεται να ολοκληρωθούν στο δεύτερο εξάμηνο του 2023. Εντός του 2023 προβλέπεται η ολοκλήρωση του τερματικού της Κύπρου (2 bcm ετησίως). Προτείνεται, μάλιστα, η αναβάθμιση της χωρητικότητας του IGB.
Για τον αγωγό ΤΑΡ, που μεταφέρει αζέρικο αέριο, διέρχεται από τη Βόρεια Ελλάδα και καταλήγει στην Ιταλία μέσω Αλβανίας, επισημαίνεται πως θα μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Όμως θα απαιτηθεί επιτάχυνση των επενδύσεων (σταθμοί συμπίεσης, κ.λπ.) στο ιταλικό σύστημα μεταφοράς. Μια τέτοια αναβάθμιση θα στηρίξει μελλοντικές πρόσθετες ποσότητες τόσο από τον ΤΑΡ, όσο και από τον EastMed και τη Βόρεια Αφρική.
Νέα κονδύλια από το Ταμείο Ανάκαμψης
Το σχέδιο προβλέπει την κατάρτιση εθνικών σχεδίων REPower EU που θα χρηματοδοτηθούν από πρόσθετα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης. Τα πρόσθετα κεφάλαια θα προέλθουν τόσο από αδιάθετα δάνεια του Ταμείου (ύψους 225 δισ. ευρώ) όσο και από νέα κονδύλια που έχουν συγκεντρωθεί από δημοπρασίες δικαιωμάτων εκπομπών και φτάνουν τα 20 δισ. ευρώ. Στην χώρα μας αντιστοιχούν πρόσθετα κονδύλια 1,5 δισ. ευρώ, χωρίς να περιλαμβάνονται τα δάνεια. Τα νέα κεφάλαια θα κατευθυνθούν προς συγκεκριμένες επενδύσεις ενεργειακής εξοικονόμησης, βιομεθανίου και υδρογόνου, κατάρτιση εργαζομένων σε πράσινες τεχνολογίες, μονάδες παραγωγής τεχνολογιών που συνδέονται με την ενεργειακή μετάβαση, αλλά και επείγοντα έργα υποδομής για απεξάρτηση από τη Ρωσία. Τα κράτη – μέλη καλούνται να καταθέσουν τις προτάσεις τους μέχρι 30 Ιουνίου.
Μέτρα εξοικονόμησης
Μεγάλη έκταση καταλαμβάνουν οι πρωτοβουλίες για εξοικονόμηση ενέργειας που ξεκινούν από προτάσεις για μείωση των ορίων ταχύτητας σε εθνικές οδούς και αστικούς δρόμους και φτάνουν μέχρι την παροχή κινήτρων για τη χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς και τα δωρεάν ποδήλατα από τους δήμους. Προτείνεται η χρήση κάθε εργαλείου, ακόμα και μείωση του ΦΠΑ σε προϊόντα ή εφαρμογές που εξοικονομούν ενέργεια, προκειμένου να αντιμετωπιστεί τυχόν διακοπή της παροχής αερίου από τη Ρωσία.
