Ρεπορτάζ: Γιάννης Καραμαγκάλης
H ανακοίνωση του δημοψηφίσματος από τον Πρωθυπουργό, εκτός από έκπληξη, προκάλεσε και έντονη συζήτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και όχι μόνο. Συζητήσεις για το ευρωπαϊκό μέλλον της χώρας, για την επιστροφή σε ένα εθνικό νόμισμα και για την έκβαση του δημοψηφίσματος μονοπωλούν το ενδιαφέρον, ενώ δεν είναι λίγοι εκείνοι που αντιπαρατίθενται -και μάλιστα σε έντονους τόνους- για το εάν τελικά μία έξοδος από το ευρώ θα σημάνει αυτόματα και την έξοδο της χώρας από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το Debate επί του συγκεκριμένου ζητήματος είναι καυτό, ωστόσο ελάχιστοι είναι εκείνοι που γνωρίζουν πραγματικά την νομικοπολιτική πραγματικότητα και το εάν τα δύο γεγονότα είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους σε πολιτικό και νομικό πεδίο. Για τον λόγο αυτό ρωτήσαμε 4 καθηγητές με βαθιά γνώστη στις πολιτικές και το δίκαιο της Ε.Ε την γνώμη τους για το επίμαχο ζήτημα.
Τελικά μία έξοδος από το ευρώ σημαίνει και έξοδο από της Ε.Ε; Οι ειδικοι απαντούν:
Π.Ιωακειμίδης – Ομότιμος Καθηγητής Ευρωπαϊκών Πολιτικών, ΕΚΠΑ.
«Η άποψη μου είναι ότι η ενδεχόμενη έξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη θα οδηγήσει αργά η γρήγορα και σε έξοδο της χώρας και από την ίδια την Ευρωπαική Ένωση( ΕΕ) . Και τούτο γιατί θα αναγκασθεί μετά την έξοδο να λάβει μέτρα τα οποία θα είναι εντελώς ασυμβίβαστα με «το ενωσιακό κεκτημένο» όπως π.χ. στους τομείς της εσωτερικής αγοράς, του ανταγωνισμού, της γεωργικής πολιτική αλλά και άλλων πολιτικών περιλαμβανομένης και της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας ( ΚΕΠΠΑ) καθώς θα αναζητήσει άλλες γεωπολιτικές συμμαχίες που δεν θα συνάδουν με την ΚΕΠΠΑ.»
Δρ. Φιλίππα Χατζησταύρου – Ερευνήτρια στο ΕΛΙΑΜΕΠ, Εξ. συνεργάτης στο ΕΚΠΑ
«Η απάντηση είναι κατηγορηματικά όχι. Η αντίληψη ότι η Ε.Ε είναι μια ενοποιημένη νομική δομή που έρχεται να προστεθεί στην εθνική έννομη τάξη δεν ανταποκρίνεται στη σύνθετη πραγματικότητα της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Η ΕΕ αποτελεί ένα πολυδιάστατο χώρο όπου έχουν αναπτυχθεί πλέον αρκετές τομεακές συνεργασίες (ΟΝΕ, οικονομική διακυβέρνηση, Χώρος ελευθερίας, δικαιοσύνης και ασφάλειας, Σένγκεν κτλ.) με διαφοροποιημένη εμπλοκή των θεσμών και με διαφοροποιημένη συμμετοχή των κρατών μελών.
Η ΟΝΕ είναι μια τομεακή συνεργασία η οποία απαριθμεί 19 συμμετέχοντα κράτη απαρτίζοντα την ζώνη του ευρώ. Η ευρωζώνη δεν είναι ένα γκρουπ avant garde, αλλά ούτε και μια σταθερή ομάδα μελών αφού λειτουργεί, όπως άλλωστε και άλλες τομεακές συνεργασίες, υπό την λογική του opt out – opt in. Αυτό σημαίνει ότι πρόκειται για μια ευέλικτη συμφωνία όπου συμμετέχουν όσοι το επιθυμούν και πληρούν τις προϋποθέσεις που τίθενται για την λειτουργία της. Οι ευρωπαϊκές Συνθήκες δεν έχουν προβλέψει την περίπτωση ΄αναγκαστικού΄ opt out κράτους μέλους της ευρωζώνης από την τομεακή συνεργασία της ΟΝΕ. Η Συνθήκη της Λισσαβόνας υπεγράφη το 2007, πριν ξεσπάσει η κρίση. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει να ταυτίζει κανείς, λανθασμένα, την υπο-ιδιότητα κράτους μέλους της ευρωζώνης με την ολοκληρωμένη νομική και πολιτική ιδιότητα κράτους μέλους της ΕΕ. Σχετικά με την πλήρη ιδιότητα κράτους μέλους της Ε.Ε, η Συνθήκη ορίζει ότι υπάρχει δικαίωμα αποχώρησης και μόνο. Δεν υπάρχει δυνατότητα εκδίωξης. Εν κατακλείδι, λοιπόν, η απώλεια της ιδιότητας μέλους της ευρωζώνης για την Ελλάδα δε συνεπάγεται αυτόματα και απώλεια αυτής του μέλους της Ε.Ε, όπως δεν συνεπάγεται επίσης και έξοδο από τις πολιτικές δημοσιονομικής προσαρμογής αφού η Ελλάδα ανήκει στην μεγάλη πλειοψηφία των κρατών μελών της ΕΕ – η οποία ξεπερνά κατά πολύ τα 19 κράτη μέλη της ευρωζώνης – που έχει υιοθετήσει το σύνολο των συμφωνιών σκληρού μακρο-οικονομικού συντονισμού και εποπτείας.»
Χαράλαμπος Τσαρδανίδης, Διευθυντής στο Iνστιτούτο Διεθνών Σχέσεων, Επισκ. Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου
«Μια έξοδος από το Ευρώ θα οδηγήσει εκ των πραγμάτων και σε έξοδο από την ΕΕ. Δεν υπάρχει βέβαια διαδικασία εξόδου από το Ευρώ. Όμως, εκ των πραγμάτων λόγω του ότι δεν θα υπάρχει ρευστότητα σε ευρώ, η κυβέρνηση θα αναγκαστεί να υιοθετήσει το στάδιο του παράλληλου νομίσματος και μετά απ΄μερικούς μήνες στην υιοθέτηση ενός άλλου εθνικού νομίσματος. Μια τέτοια εξέλιξη θα έρχεται σε αντίθεση με βασικές αρχές συμμετοχής στην ΕΕ, όπως την ελεύθερη κυκλοφορία, κεφαλαίων, προσώπων , εγκατάστασης και εργαζομένων και θα αναγκαστεί να φύγει από την Ε.Ε ή να παραμείνει με βασικές εξαιρέσεις από τις Συνθήκες. Θα πρέπει, όμως, αυτές να της δοθούν, μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις, πράγμα εξαιρετικά αμφίβολο με το υφιστάμενο πολιτικό κλίμα και με την αρνητική στάση των περισσοτέρων κρατών μελών της ΕΕ έναντι της Ελλάδας σήμερα.»
Αντώνης Μεταξάς, Λέκτορας Ευρωπαϊκού Δικαίου, ΕΚΠΑ
«Επί του ερωτήματός σας, ας μου επιτραπεί καταρχάς μια προσωπική παρατήρηση: Ως επιστήμονα που έχει αφιερώσει σημαντικό κομμάτι της πορείας του στην κριτική κατανόηση και μελέτη του ενωσιακού φαινομένου και της ενοποιητικής διαδικασίας μου προξενεί βαθύτατη μελαγχολία το να καλούμαι να αναλύσω τα νομικά δεδομένα μιας πιθανής αποχώρησης της χώρας μας από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό το κοινό μας οικοδόμημα που παρά τις δομικές του ατέλειες, τις θεσμικές και δημοκρατικές του ελλείψεις συνιστά τον κοινό μας χώρο, τον οποίο η Ελλάδα πνευματικά και πολιτιστικά καθόρισε.
Η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ) προβλέπει στο άρθρο 50 συγκεκριμένη διαδικασία οικειοθελούς αποχώρησης ενός κράτους μέλους από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η δυνατότητα αποβολής κράτους μέλους από την ΕΕ δεν προβλέπεται, το αρ. 7 ΣΕΕ προβλέπει απλώς την δυνατότητα αναστολής ορισμένων εκ των δικαιωμάτων κράτους μέλους σε περίπτωση σοβαρής παραβίασης των υποχρεώσεών του. Καθότι η ιδιότητα μέλους της Ευρωζώνης προϋποθέτει την ιδιότητα κράτους μέλους της ΕΕ, είναι προφανές ότι η ολοκλήρωση της διαδικασίας αποχώρησης από την ΕΕ προφανώς οδηγεί και σε αυτόματη αποχώρηση από την Ευρωζώνη. Αντιθέτως δεν προβλέπεται και συνεπώς δεν ρυθμίζεται κανονιστικά στις Συνθήκες η δυνατότητα αποχώρησης ή αποβολής από το ευρώ. Αυτό το κανονιστικό κενό ας μην παραπλανά εντούτοις: Η αποχώρηση από το ευρώ μπορεί να προκύψει ως επιβελημένη αναγκαιότητα για την ίδια την χώρα αν διακοπεί η παροχή ρευστότητας από την ΕΚΤ για μη ανεκτό οικονομικά χρονικό διάστημα. Δεν είναι τυχαίο συνεπώς και το γεγονός ότι και η ίδια η ΕΚΤ έχει χαρακτηρίσει ως «νομικά αδιανόητη» την αποχώρηση από την Ευρωζώνη χωρίς την ταυτόχρονη αποχώρηση από την ίδια την Ε.Ε.»
