Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος*
Και η τραγική αυτή απόληξη των πραγμάτων για την Ελλάδα αποτυπώθηκε στην συνθήκη της Λωζάνης, στην οποία η Ελλάδα προσήλθε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων από την θέση του ηττημένου στο Μικρασιατικό μέτωπο. Έτσι, το προαιώνιο όνειρο για την πραγμάτωση της μεγάλης ιδέας που μόλις είχε αγγίξει ο μεγάλος στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής Ελευθέριος Βενιζέλος, συνθλίβετο στη Λωζάνη ως θλιβερή απόληξη των ασπόνδυλων πολιτικών των βασιλικών κυβερνήσεων.
Η μεγάλη Ελλάδα των δυο ηπείρων και των πέντε θαλασσών τώρα στη Λωζάνη «κόντενε» κυριολεκτικά. Πληρώναμε πια το κοντόθορο και εθνικά απαράδεκτο «Μικρή και έντιμος Ελλάς». Και το κυριότερο όλων οι θυσίες στις οποίες είχε υποβληθεί ο ελληνικός λαός για να στηρίξει μέσα από την οικονομική του αφαίμαξη την ανασυγκρότηση του στρατού την δεκαετία 1910-1920 και τις νικηφόρες πολεμικές επιχειρήσεις, τώρα πήγαιναν χαμένες.
Τα εθνικά μας όρια επανήλθαν στην πρωτέρα κατάσταση, απωλέσαμε την ανατολική Θράκη, αλλά και τις νήσους ουσιαστικά Ίμβρο και Τένεδο. Η Ίμβρος και η Τένεδος με βάση τη συνθήκη διατήρησαν ένα καθεστώς αυτονομίας, αλλά ήταν ψευδεπίγραφο. Οι Τούρκοι πολύ σύντομα με κάθε τρόπο κατεδίωξαν τους ελληνικούς πληθυσμούς και ασκώντας έτσι καθεστώς ζόφου και τρόμου, τους εξανάγκασαν σε φυγή. Ελάχιστοι έλληνες έχουν παραμείνει στις νήσους, για να θυμίζουν την άλλοτε πολιτιστική άνθηση και οικονομική ανάπτυξη της ελληνικής παρουσίας. Ουσιαστικά η Τουρκία προβαίνοντας σε αλλεπάλληλες παραβιάσεις της συνθήκης της Λωζάνης, στην πράξη ενσωμάτωσε τα δυο αυτά νησιά στην επικράτειά της.
Μέσα από τις θλιβερές συνέπειες όμως της Συνθήκης της Λωζάνης για τον αέναο στόχο της εδαφικής μας ακεραίωσης, θα πρέπει να δούμε ότι τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι κατά πολύ χειρότερα και να υποστούμε συντριπτική διπλωματική ήττα. Ο γιγαντιαίος στην εξωτερική πολιτική όμως Ελ. Βενιζέλος, με το πελώριο κύρος του και την τεράστια διπλωματική του εμπειρία κατόρθωσε να αποτρέψει τα χειρότερα και να περισώσει για την Ελλάδα ότι ήταν δυνατόν, συμπεριφερόμενος όχι ως ηττημένος, αλλά ως εμπόλεμος.
Όμως στην διάρκεια του μεσοπολέμου, πέρα από τα οξύτατα εθνικά μας θέματα, αναφαίνεται και το πολιτειακό, που πολλές φορές θα αποτελέσει κεντρικό διαιρετικό σημείο της πολιτικής σκηνής της Ελλάδος. Η διάσταση δηλαδή για το αν ανώτατος άρχοντας της χώρας, θα είναι ο εκλεγόμενος πρόεδρος της δημοκρατίας ή ο κληρονομικός τω δικαιώματι βασιλιάς. Για τον λόγο αυτό θα λάβουν χώρα την περίοδο του μεσοπολέμου, δυο δημοψηφίσματα, που θα έχουν και αντίθετα αποτελέσματα για την τύχη της βασιλείας στην Ελλάδα.
Το πρώτο θα γίνει στις 13 Απριλίου του 1924 και αποφαίνεται με ποσοστό 70% την έκπτωσης της βασιλείας από την Ελλάδα. Πρώτος μάλιστα πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας θα αναλάβει ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης. Το δεύτερο δημοψήφισμα διενεργείται την επόμενη δεκαετία τον Νοέμβριο του 1935 και αποφαίνεται με ποσοστό 98%, την επάνοδο της βασιλείας και δη του βασιλέως Γεωργίου του Β΄.
Στην φωτογραφία η υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης από τον μεγάλο Ελευθέριο Βενιζέλο στις 24 Ιουλίου 1923, ο οποίος με αριστοτεχνικό διπλωματικό τρόπο, κατόρθωσε να διασφαλίσει ότι ήταν εφικτό για την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδος και βεβαίως να αποτρέψει τα χειρότερα. Συνεχίζεται…
*Ο συγγραφέας Πάνος Ν. Αβραμόπουλος είναι Α΄ Αναπληρωματικός Δημοτικός Σύμβουλος Αθηναίων.
