Γράφει ο Ceteris Paribus
Το 2017, που άρχισε με την «ενθρόνιση» του Ντόναλντ Τραμπ στο Λευκό Οίκο, τελειώνει με τον Αμερικανό πρόεδρο να είναι ο πολιτικός «απόλυτος σταρ» του Δεκεμβρίου. Η απόφασή του για αναγνώριση της Ιερουσαλήμ σαν πρωτεύουσας του ισραηλινού κράτους και πριν απ’ αυτό, μια σειρά πρωτοβουλιών του στη Μ. Ανατολή, έκαναν την πλειονότητα των αναλυτών ή και των επίσημων εκπροσώπων κρατικών συμφερόντων να κάνουν εν χορώ λόγο για «εμπρηστική» πολιτική.
Άλλοι, προχωρούν ένα βήμα παραπέρα… ψυχιατρικοποιώντας το «φαινόμενο Τραμπ»: είναι ένας «τρελός» που, για κακή τύχη του κόσμου αλλά και των ΗΠΑ, βρέθηκε στο Λευκό Οίκο. Δεν υπάρχει πιο επιπόλαιη σκέψη: Αν εννοούν ότι την πολιτική την κάνουν άνθρωποι, και όλοι οι άνθρωποι έχουν και την προσωπική τους ιδιοσυγκρασία, δεν πρόκειται προφανώς για κάποια φοβερή ανακάλυψη… Αν όμως εννοούν ότι η πολιτική μιας υπερδύναμης θα καθοριστεί από τις προσωπικές ιδιορρυθμίες οποιουδήποτε προέδρου, είναι απλώς αφελείς!
Τεκτονικές ανατροπές
Η πολιτική των ΗΠΑ υπό τον Τραμπ πράγματι δεν στηρίζεται στις πολυμερείς συμφωνίες και στην εξασφάλιση συναινέσεων αλλά στη μονομέρεια, δεν στηρίζεται στο διπλωματικό σαβουάρ βιβρ αλλά στις «εμπρηστικές» πρωτοβουλίες, δεν στηρίζεται σε συμμαχίες αλλά σε συμπεριφορά «μοναχικού λύκου», φαίνεται να είναι ασυνάρτητη και να μην εμπνέεται από κάποιο σχέδιο αλλά από μια «μπρουτάλ» διάθεση να φέρουν με το ζόρι τον κόσμο στα μέτρα τους. Όσοι δεν βλέπουν την εξήγηση πίσω από όλα αυτά, καταλήγουν αναπόφευκτα στην παιδαριωδία της «ψυχιατρικοποίησης». Αν όμως κοπιάσουμε λίγο για να δούμε την αιτία πίσω από όλα αυτά, τότε θα ανακαλύψουμε ότι είναι «λογικά», ότι έχουν όχι μόνο αφορμή αλλά και αιτία, ότι υπακούουν τελικά σε κάποιο σχέδιο.
Η αιτία λοιπόν πίσω από όλα αυτά είναι απλή: οι παγκόσμιες εξελίξεις αμφισβητούν τα αποτελέσματα του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και του Ψυχρού Πολέμου ταυτόχρονα! Μια ματιά στην κορυφή της κατάταξης των χωρών με βάση το ΑΕΠ, που είναι ισχυρή προσέγγιση της συνολικής οικονομικής ισχύος, μας λέει όλη την αλήθεια:
Κατάταξη χωρών με βάση το ΑΕΠ (σε τρισ. δολάρια)
Χώρα ΑΕΠ
ΗΠΑ 18,03
Κίνα 11
Ιαπωνία 4,38
Γερμανία 3,36
Ηνωμένο Βασίλειο 2,86
Γαλλία 2,42
Ινδία 2,09
Ιταλία 1,82
Βραζιλία 1,77
Καναδάς 1,55
Χωρίς «βαριά» θεωρία και με δεδομένο ότι οι ρυθμοί ανάπτυξης της Κίνας κυμαίνονται περί το 6% ετησίως ενώ των ΗΠΑ περί το 2% ετησίως, τα συμπεράσματα είναι απλά: Η Κίνα σε μία δεκαετία περίπου θα είναι πλανητάρχης της οικονομικής ισχύος. Δημογραφικά εύρωστη και με πλήρη ισχύ σε όλη την γκάμα των κρίσιμων οικονομικών δραστηριοτήτων (βιομηχανία, γεωργία, προηγμένη τεχνολογία), με ισχυρή ανάπτυξη στρατιωτικής τεχνολογίας αιχμής (από πυραυλικά συστήματα μέχρι αεροπλανοφόρα, αεροπλάνα και δορυφόρους), ισχυρή πυρηνική δύναμη κ.λπ., είναι έτοιμη να εκθρονίσει τις ΗΠΑ από την πρώτη θέση. Μόνο αφελείς θα πίστευαν ότι μια τέτοια εκθρόνιση θα περιοριστεί στον οικονομικό τομέα: όχι αυτόματα, αλλά αργά ή γρήγορα, θα διεκδικήσει την πρωτοκαθεδρία συνολικά, δηλαδή και πολιτικο-διπλωματικά και στρατιωτικά.
Ωστόσο, η θέση του παγκόσμιου ηγεμόνα κερδήθηκε από τις ΗΠΑ μέσα από έναν Παγκόσμιο Πόλεμο – έστω και αν σε αυτόν μάτωσαν πολύ λιγότεροι σε σχέση με τις ευρωπαϊκές μεγάλες δυνάμεις. Τώρα, ό,τι κερδήθηκε στον πόλεμο, αμφισβητείται στην ειρήνη…
Επιπλέον, οι εξελίξεις αμφισβητούν επίσης τη νίκη του δυτικού στρατοπέδου στον Ψυχρό Πόλεμο ενάντια στην «Ανατολή». Στο ζήτημα αυτό, τα στοιχεία λένε ότι η Ανατολή (Κίνα, Ινδία, Ρωσία) ισχυροποιείται και ανέρχεται σε βάρος της Δύσης. Η Ιταλία είναι στο G-7, αλλά έχει ήδη υποσκελιστεί από την Ινδία και υποβιβαστεί στην 8η θέση της παγκόσμιας κατάταξης οικονομικής ισχύος. Πολύ σύντομα θα υποσκελίσει και τη Γαλλία, το Ην. Βασίλειο και μεσοπρόθεσμα και τη Γερμανία! Η Δύση παρακμάζει δημογραφικά, αλλά και πολιτικά. Ήδη, αντί να υπερασπίζεται και να επιδεικνύει με υπερηφάνεια τις παραδόσεις της αστικής δημοκρατίας όπως πριν αλλά και μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, αρχίζει να δείχνει συμπτώματα «κρίσης ζηλοτυπίας» για τον αυταρχικό συγκεντρωτισμό των δυνάμεων της Ανατολής, που τους επιτρέπουν να παίρνουν και να εφαρμόζουν γρήγορα αποφάσεις χωρίς να φοβούνται το πολιτικό κόστος.
Τεράστιοι πόροι κάθε μορφής επενδύθηκαν στο να κερδηθεί ο Ψυχρός Πόλεμος. Τώρα, αυτή η νίκη αμφισβητείται μέσα από δύο μεγάλες διαψεύσεις: Η Ρωσία, που κατέρρευσε μετά την ήττα στον Ψυχρό Πόλεμο, τώρα ανασυγκροτείται. Και η Κίνα, ιδιόμορφος σύμμαχος των ΗΠΑ στον ανταγωνισμό με την ΕΣΣΔ στον Ψυχρό Πόλεμο, αντί να καταρρεύσει επίσης, ακολουθεί μια φρενήρη πορεία προς την παγκόσμια ηγεμονία υπό την μπαγκέτα ενός αυταρχικού μονοκομματικού καθεστώτος.
Υπάρχει και μια τρίτη μεγάλη διάψευση: Ότι η «παγκοσμιοποίηση», οι πολυμερείς συμφωνίες και συναινέσεις, θα ήταν το πλαίσιο για τη διαιώνιση της αμερικανικής κυριαρχίας. Τώρα, γίνεται αντιληπτό ότι οι στρατιωτικοί, πολιτικο-διπλωματικοί και οικονομικοί πόροι που πρέπει να δαπανηθούν γι’ αυτό το σκοπό, απλώς ευνοούν την «αδάπανη», δηλαδή χωρίς κόστος, αναρρίχηση της Κίνας στην πρωτοκαθεδρία, αλλά και την αδάπανη συντήρηση της θέσης κάποιων συμμάχων.
«Δεν έχουμε χρόνο – δεν έχουμε υπομονή»
Όποιος διαμορφωτής στρατηγικής στις ΗΠΑ αγνοούσε αυτή την πραγματικότητα, θα ήταν «για τα μπάζα»! Και στην πραγματικότητα, κανένας δεν την αγνοεί. Απλώς, όπως πάντα σε ανάλογες περιπτώσεις, υπάρχουν δύο γραμμές μέσα στην αμερικανική ελίτ, οι οποίες μάλιστα συγκρούονται τόσο σκληρά, ώστε να παράγονται εικόνες «εμφυλίου» μέσα στο αμερικανικό «βαθύ κράτος». Ο Τραμπ εκπροσωπεί μια γραμμή, μια θεώρηση, μια στρατηγική, της οποίας οι βασικές παραδοχές είναι οι εξής: Οι ΗΠΑ δεν θα συμβιβαστούν με την παρακμή, δεν θα ζήσουν ήσυχα μερικά ακόμη χρόνια αυταπάτης ότι διατηρούν την παγκόσμια ηγεμονία μέχρι «ξαφνικά» να αποδειχτεί ότι την έχασαν για πάντα, δεν θα παραμείνουν για μερικά χρόνια ακόμη ο παρακμάζων ηγέτης μιας παρακμάζουσας Δύσης. Δεν θα κλάψουμε για τα άγχη των εβδομο-όγδοων της παρακμάζουσας Δύσης, ας χρηματοδοτήσουν μόνοι την ασφάλειά τους.
Αντί για την παρακμή, ανασυγκρότηση με βάση τις εθνικές προτεραιότητες. Τέρμα η σπατάλη πόρων (πολιτικο-διπλωματικών αλλά κυρίως στρατιωτικών και οικονομικών) για να χρηματοδοτούνται τέτοιες αυταπάτες. Τέρμα οι μόνιμες συμμαχίες στο όνομα μόνιμων συστημάτων αξιών» – σύμμαχος είναι όποιος κατά περίπτωση είναι διατεθειμένος να «πληρώσει» γι’ αυτό, εξασφαλίζοντας απτά και άμεσα οφέλη για τα αμερικανικά συμφέροντα.
Τέλος (σε αυτή την πολύ περιεκτική περιγραφή), δεν έχουμε χρόνο για να σπαταλήσουμε: Πρέπει σε ελάχιστα χρόνια η εθνική ανασυγκρότηση να αποδώσει, να καταφέρουμε να φρενάρουμε την Κίνα, να ανακόψουμε την πορεία προς το «μοιραίο». Ο ωφέλιμος χρόνος μας δεν είναι τα 10 χρόνια που η Κίνα θα στεφθεί και «επισήμως» πρώτη παγκόσμια δύναμη, αλλά η επόμενη πενταετία, στη διάρκεια της οποίας πρέπει να μπουν οι βάσεις για την αντεπίθεση.
Εντελώς φυσιολογικά, το «δεν έχουμε χρόνο» μεταφράζεται άμεσα στο «δεν έχουμε υπομονή» και δεν μας περισσεύει η «λεπτότητα». Δεν έχουμε υπομονή για μακροχρόνια διπλωματικά μαγειρέματα, για μακροχρόνια διαχείριση ζητημάτων που λιμνάζουν για δεκαετίες, για σεβασμό στις «δουλείες» και τις «αδράνειες» συμμάχων, μισο-συμμάχων ή και αντιπάλων. Θέλουμε γρήγορα ανακλαστικά και γρήγορα αποτελέσματα.
Ο Τραμπ είπε στο Κατάρ: Αποφασίστε αν είστε μαζί μας ή όχι, και αποφασίστε τώρα, αλλιώς θα σας καταστρέψουμε! Είπε στη Σαουδική Αραβία: ξεκαθαρίστε τώρα με το διπλό παιχνίδι ενός μεγάλου μέρους της βασιλικής – επιχειρηματικής ελίτ, γιατί ο χρόνος πιέζει. Και τώρα, με την απόφαση για την Ιερουσαλήμ, λέει εμφατικά στην παλαιστινιακή ηγεσία, εμμέσως όμως και στο Ισραήλ: Αν πρόκειται να γίνει κάτι με μια συμφωνία που θα λύνει ριζικά το ζήτημα, πρέπει να γίνει σύντομα γιατί έχουμε επείγουσες «δουλειές» σε εξέλιξη, αλλιώς θα πάμε με τον φυσικό μας σύμμαχο μέχρι τέλους (η απειλή προς τους Παλαιστίνιους) και… γαία πυρί μιχθήτω (η έμμεση απειλή προς το Ισραήλ).
Μπορεί κανείς να κριτικάρει αυτή τη στρατηγική σαν αδιέξοδη, σαν «ομοιοπαθητική της παρακμής», σαν αυτοκαταστροφική κ.λπ. Μπορεί να είναι τέτοια, αλλά είναι μια στρατηγική «με αιτία και αφορμή», όχι μια «ασυναρτησία» ούτε μια προσωπική ιδιορρυθμία του Τραμπ… Η άνοδος της Ανατολής και η στρατηγική απάντησης των ΗΠΑ θα καθορίσουν τις εξελίξεις το 2018 και πολύ πέρα απ’ αυτό.
Ιδού μια μικρή απόδειξη:
«Έθνος χωρίς σύνορα δεν είναι έθνος (…) Έθνος το οποίο δεν μπορεί να προστατεύσει την ευημερία στο εσωτερικό του, δεν μπορεί να προστατεύσει τα συμφέροντά του στο εξωτερικό(…) Έθνος το οποίο δεν είναι έτοιμο να κερδίσει έναν πόλεμο, είναι έθνος που δεν μπορεί να αποτρέψει έναν πόλεμο (…) Έθνος το οποίο δεν είναι περήφανο για την ιστορία του, δεν μπορεί να είναι σίγουρο για το μέλλον του». (Από το κείμενο για τη Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας των McMaster & Trump)
Υ.Γ. Από αυτή την άποψη, ο Αλέξης Τσίπρας αποδεικνύεται εξαιρετικά «γρήγορος» ως προς τις ανταποκρίσεις του «παίκτης»! Ποιος να το περίμενε…
