Γράφει ο Ceteris Paribus
Λίγες μόνο μέρες με τον Ντόναλντ Τραμπ στο Λευκό Οίκο, ήταν αρκετές για να πάρουν «φωτιά» οι διεθνείς σχέσεις. Αν εξαιρέσουμε τα διατάγματα για την έγερση τείχους στα σύνορα με το Μεξικό και για την απαγόρευση εισόδου σε μουσουλμάνους από 7 χώρες, στις σχέσεις με την Κίνα και με την Ευρώπη, είμαστε ακόμη στο στάδιο των δηλώσεων. Ωστόσο, αυτές οι δηλώσεις είναι τόσο «πολεμικές» και τόσο πειστικές για την ειλικρίνεια των προθέσεων, ώστε έχουν οδηγήσει σε έναν «πόλεμο» απολύτως ενδεικτικό όσων πρόκειται να ακολουθήσουν. Οι δηλώσεις Κινέζων αξιωματούχων ότι η Κίνα πρέπει να είναι έτοιμη ακόμη και για πόλεμο με τις ΗΠΑ (!) είναι ενδεικτική…
Θα ήταν λάθος να πιστέψουμε ότι όλα αυτά δεν μας αγγίζουν, ότι αφορούν τόπους μακρινούς. Πέρα από όσα αφορούν τις εξελίξεις στη νοτιοανατολική Μεσόγειο (ΝΑΤΟ, σχέσεις με Τουρκία, Κυπριακό, ΑΟΖ), όπου η επίδραση των ΗΠΑ είναι άμεση, υπάρχει και μια άλλη «διαδρομή» μέσω της οποίας το «άγγιγμα» του Ντόναλντ Τραμπ φτάνει ως εμάς: πρόκειται για τις σχέσεις ΗΠΑ – Ευρώπης και, ακόμη πιο ιδιαίτερα, για τη στάση που θα τηρήσει τελικά το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) στο ζήτημα του ελληνικού προγράμματος προσαρμογής. Το θεμελιώδες ερώτημα εδώ είναι: σε ποια κατεύθυνση θα επηρεάσει τις αποφάσεις του ΔΝΤ η διοίκηση Τραμπ;
Συσχετισμοί στο ΔΝΤ και τον… ESM
Τις μέρες λίγο πριν την ορκωμοσία του νέου Αμερικανού προέδρου, δημοσιογράφοι των διεθνών μίντια που επιχειρούσαν να μιλήσουν με τα κεντρικά γραφεία του ΔΝΤ στη Ν. Υόρκη, δεν εύρισκαν κανένα στέλεχος πρόθυμο να σηκώσει το τηλέφωνο – «κλειστόν λόγω ορκωμοσίας», σχολίαζαν σκωπτικά. Αυτό μας δίνει ένα μέτρο της επιρροής των ΗΠΑ στο ΔΝΤ. Παρόλο που κατέχουν μόλις το 17% των δικαιωμάτων ψήφου (οι χώρες της ΕΕ κατέχουν το 33% και οι υπόλοιπες το υπόλοιπο 50%), η επιρροή τους είναι καταλυτική. Μέχρι σήμερα, η συμμετοχή του ΔΝΤ στη χρηματοδότηση των τριών ελληνικών προγραμμάτων, αλλά και των προγραμμάτων στις άλλες χώρες-μέλη που πέρασαν από μνημόνια, στηρίχτηκε στη συμμαχία ΗΠΑ – Ευρώπης, που εξασφάλιζε πλειοψηφία. Οι Αναπτυσσόμενες χώρες ήταν σε όλο αυτό το διάστημα επικριτικές για τη συμμετοχή του ΔΝΤ σε προγράμματα διάσωσης στην Ευρώπη, υπενθυμίζοντας ότι αποστολή του ήταν η παρέμβαση σε χώρες του Τρίτου Κόσμου.
Το σκηνικό αυτό, δηλαδή η συμμαχία ΗΠΑ – Ευρώπης σε συνδυασμό με τον σκεπτικισμό των Αναπτυσσόμενων, πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι θα ανατραπεί. Το ερώτημα είναι, πόσο ριζικά και πόσο γρήγορα. Και τα δύο αφορούν άμεσα την Ελλάδα, αφού η συνέχιση της συμμετοχής του ΔΝΤ ως χρηματοδότη στο ελληνικό πρόγραμμα αναδεικνύεται σε όρο καταλυτικής σημασίας για την ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης με όλα τα συμπαρομαρτούντα που επεκτείνονται πολύ πέραν της αξιολόγησης του τρέχοντος προγράμματος.
Στο σημείο αυτό, πρέπει να μιλήσουμε για τα δικαιώματα ψήφου σε ένα άλλο οργανισμό: τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM), άλλως το «ευρωπαϊκό ΔΝΤ». Όπου η Γερμανία κατέχει το 28%, ποσοστό που της δίνει τη δυνατότητα να θέτει βέτο στις αποφάσεις που δεν είναι της αρεσκείας της, αφού έχει συμφωνηθεί ότι για τη λήψη απόφασης πρέπει να συγκεντρώνεται πλειοψηφία 80%. Αυτό σημαίνει πως δεν υπάρχει ούτε αριθμητικά συσχετισμός στην Ευρώπη που να υποχρεώσει τη Γερμανία να προχωρήσει -και μάλιστα πριν τις γερμανικές εκλογές- σε άλλο ελληνικό πρόγραμμα με τον ESM.
Υπάρχει συμφωνία Σόιμπλε – Λαγκάρντ;
Ύστερα από τις διεργασίες που έλαβαν χώρα στο πλαίσιο του Διεθνούς Οικονομικού Φόρουμ στο Νταβός, θρυλείται ότι επήλθε συμφωνία μεταξύ της διευθύντριας του ΔΝΤ κ. Κριστίν Λαγκάρντ και του Γερμανού υπουργού Οικονομικών κ. Σόιμπλε σχετικά με το ελληνικό πρόγραμμα.
Το περιεχόμενο της συμφωνίας, που αποσκοπεί στο να «σωθεί η παρτίδα» και να αποφευχθεί η εκδήλωση μιας ελληνικής «θρυαλλίδας» σε μια τόσο ευαίσθητη συγκυρία στις διεθνείς σχέσεις, λέγεται -βάσει διαρροών στον Τύπο- ότι είναι το εξής: υποχώρηση της ελληνικής κυβέρνησης στα ζητήματα των ομαδικών απολύσεων, της μείωσης του αφορολόγητου και της πλήρους απελευθέρωσης της αγοράς ενέργειας (όχι όμως και της νέας μείωσης των συντάξεων) και νομοθέτηση από τώρα των μέτρων για την περίοδο ύστερα από το 2018 αλλά με ρήτρα «αντίστροφου κόφτη»: θα νομοθετηθούν αλλά δεν θα υλοποιηθούν αν στα τέλη του 2018 εκτιμηθεί ότι δεν είναι απαραίτητα για την επίτευξη των στόχων.
Σημαντικός αστερίσκος: η πλήρης απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας είναι ένα ζήτημα όπου το αμερικανικό ενδιαφέρον είναι μονίμως εμφατικό. Θεωρείται λοιπόν «τυράκι» για να ακούσει με ευμένεια μια τέτοια πρόταση ο Τραμπ – που ξέρει από «μπίζνες»…
Το «τυράκι» για την ελληνική κυβέρνηση είναι η μη νομοθέτηση μέτρων για νέες περικοπές στις συντάξεις (που θα της δώσει τη δυνατότητα να ισχυριστεί ότι ύστερα από σκληρή μάχη έσωσε τις συντάξεις από νέες περικοπές), ο «αντίστροφος κόφτης» (που θα της δώσει τη δυνατότητα να ισχυριστεί ότι τα μέτρα, αν και νομοθετημένα, δεν θα χρειαστεί να εφαρμοστούν), η ένταξη των ελληνικών ομολόγων στο QE της ΕΚΤ και η επανάληψη της γενικόλογης δέσμευσης ότι θα συζητηθούν μεσοπρόθεσμα μέτρα για το χρέος στη λήξη του προγράμματος το 2018 – αν απαιτηθούν (που θα δώσει τη δυνατότητα στην κυβέρνηση να ισχυριστεί ότι επανέρχονται οι διεθνείς εγγυήσεις για την Ελλάδα και άρα «ανοίγει ο δρόμος για την ανάπτυξη», την έξοδο στις αγορές και το «τέλος των μνημονίων»)…
Φράξια Λαγκάρντ εναντίον φράξιας Τόμσεν;
Αν όντως υπάρχει μια τέτοια συμφωνία, η κ. Λαγκάρντ θα πρέπει να την παρουσιάσει στο ΔΝΤ, να την υποστηρίξει αποτελεσματικά και να ζητήσει την υπερψήφισή της. Εδώ όμως αρχίζουν οι περιπλοκές. Κατ’ αρχάς, πρέπει το «τυράκι» της ενέργειας να αποδειχτεί επαρκές για να δώσει την «ευλογία» του σε μια τέτοια συμφωνία ο Ντόναλντ Τραμπ. Υπενθυμίζουμε ότι προεκλογικά ο κ. Τραμπ είχε δηλώσει ότι κακώς το ΔΝΤ ενεπλάκη σε προγράμματα διάσωσης στην Ευρώπη, κάνοντας αναφορά και στην Ελλάδα με τα εξής λόγια: «αυτό είναι υπόθεση της Γερμανίας ή, αν αυτή δεν θέλει, της Ρωσίας»! Πιστεύουμε ότι έχει πλέον αποδειχτεί επαρκώς ότι ο νέος Αμερικανός πρόεδρος όσα έλεγε προεκλογικά τα εννοούσε…
Υπάρχει όμως ένα υπέρτερο ζήτημα, που ξεπερνά την Ελλάδα και την «απελευθέρωση» της αγοράς ενέργειας: οι στόχοι της διοίκησης Τραμπ σε σχέση με την Ε.Ε. και την Ευρωζώνη. Οι πρόσφατες δηλώσεις του νέου Αμερικανού πρεσβευτή των ΗΠΑ στις Βρυξέλλες («η Ευρωζώνη θα διαλυθεί σε 1,5 χρόνο» κ.λπ.), ο -διά δηλώσεων προς το παρόν- «εμπορικός πόλεμος» που έχει ξεσπάσει ανάμεσα σε ΗΠΑ και Βερολίνο, το γεγονός ότι ο Τραμπ συναντήθηκε άμα τη αναλήψει των καθηκόντων του με την κ. Τερέζα Μέι και έχει χαιρετίσει σε όλους τους τόνους το Brexit, οι δηλώσεις του ίδιου του κ. Τραμπ ότι η Ε.Ε. φτιάχτηκε για να ανταγωνιστεί εμπορικά τις ΗΠΑ, όλα «δείχνουν» αντίθετα από μια κατεύθυνση εξομάλυνσης.
Πέραν τούτου, η κ. Λαγκάρντ, εκπρόσωπος των δυνάμεων της «παγκοσμιοποίησης» που πλέον… υποφέρουν από τις πολιτικές Τραμπ, αντιμετωπίζει τη σκληρή φράξια του γνωστού μας κ. Τόμσεν, ο οποίος θεωρεί ότι χωρίς κούρεμα, το ελληνικό χρέος είναι μη βιώσιμο – μια θέση-«καρφί» στα μάτια του Σόιμπλε. Η άποψη αυτή του κ. Τόμσεν έχει πλέον τη «βούλα» της έκθεσης του Ταμείου για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους, το περιεχόμενο της οποίας διέρρευσε στο διεθνής και στον ελληνικό Τύπο. Η έκθεση υποστηρίζει ότι το ελληνικό χρέος δεν είναι βιώσιμο ούτε με πλεονάσματα 3,5% για 10 χρόνια!
Με αυτά τα δεδομένα, η πιθανότητα να γίνει αποδεκτό από τον Τραμπ και το ΔΝΤ ένα deal στη βάση της θρυλούμενης συμφωνίας Λαγκάρντ – Σόιμπλε φαίνεται μάλλον μικρή. Η κ. Λαγκάρντ θα κάνει την «καλή της προσπάθεια» («εκπροσωπώντας» και τον αγωνιούντα κ. Σόιμπλε) να σώσει μία από τις λεπτές ισορροπίες της «παγκοσμιοποίησης», αλλά με τα δεδομένα να είναι εναντίον της. Όσο για τον Ντόναλντ Τραμπ, έχει τώρα την ευκαιρία να δρομολογήσει τη διαδικασία που θα κάνει την πρόβλεψη του πρεσβευτή του στις Βρυξέλλες περί διάλυσης της Ευρωζώνης σε ενάμιση χρόνο «αυτοεπιβεβαιούμενη προφητεία»…
Υ.Γ. Φυσικά, μιλούμε για πιθανότητες βάσει των διαθέσιμων στοιχείων, κι όχι για βεβαιότητα. Αυτές οι πιθανότητες όμως είναι τόσο ισχυρές, ώστε όλοι οι «παίκτες» να ετοιμάζουν το Plan B τους… Και έχουμε την αίσθηση πως όσα επιμένει να δηλώνει ο κ. Νίκος Ξυδάκης για τη δραχμή, πέραν των προφανών επικοινωνιακών σκοπιμοτήτων, να μην είναι άσχετα με όσα γράφονται στις παραπάνω γραμμές…
