Μια πραγματική επανάσταση στον τομέα των συντάξεων και μάλιστα πανευρωπαϊκά προετοιμάζεται μεθοδικά από την Ευρωπαϊκή Ένωση και αναμένεται να λάβει τη μορφή Κανονισμού που θα εφαρμοστεί υποχρεωτικά σε όλα τα κράτη μέλη μέσα στο 2019.
Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, εντός του Ιανουαρίου 2018 θα πρέπει να υπάρξει έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το θέμα.
Πρόκειται για ένα πρωτοποριακό πανευρωπαϊκό ατομικό συνταξιοδοτικό πρόγραμμα PEPP, το οποίο στρέφει τους ασφαλισμένους προς τα συμπληρωματικά ατομικά ασφαλιστικά συμβόλαια, που θα έχουν ενιαία ισχύ σε όλες τις χώρες της Ένωσης.
Τι είναι το PEPP
Το Πανευρωπαϊκό Ατομικό Συνταξιοδοτικό Προϊόν (Pan-European Private Pension Product – PEPP) είναι ένα ιδιότυπο συνταξιοδοτικό πρόγραμμα. Εντάσσεται στον τρίτο πυλώνα ασφάλισης, εκεί δηλαδή όπου είναι τα εθελοντικά προγράμματα.
Η ιδιομορφία του έγκειται στην καθιέρωση κοινών παραμέτρων που έχει και θα εφαρμόζονται σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με τη λήξη του θα παρέχει ένα εφάπαξ ποσό ή σύνταξη στον ασφαλισμένο, ακολουθώντας μια τυποποίηση με κοινά χαρακτηριστικά σε όποιο κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αν πωλείται.
Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ουσιαστικά καλύπτει την όλο και αυξανόμενη κινητικότητα των πολιτών σε διάφορες χώρες της Ε.Ε. και την εργασία σε διαφορετικές χώρες. Διασφαλίζει την ισχύ και τη μεταφορά του προγράμματος σε οποιαδήποτε χώρα. Για παράδειγμα, κάποιος που έχει εργαστεί πέντε χρόνια στην Ελλάδα και έχει επιλέξει το PEPP μπορεί να μεταφέρει τον λογαριασμό του σε όποια χώρα της Ευρώπης επιλέξει να μετακινηθεί, είτε στον ίδιο πάροχο που το είχε αγοράσει είτε σε άλλη εταιρεία.
Πρόγραμμα αποταμίευσης
Το πρόγραμμα μπορούν να προσφέρουν όσοι φορείς ασχολούνται με προγράμματα ασφάλισης. Δηλαδή οι πάροχοι δεν περιορίζονται μόνο στις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες, αλλά επεκτείνονται σε συνταξιοδοτικά ταμεία, επιχειρήσεις επενδύσεων, διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων, τράπεζες κ.τ.λ.
Στην πρόταση προβλέπεται τα προϊόντα PEPP να αδειοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Συντάξεων (EIOPA), την ευρωπαϊκή αρχή δηλαδή που εποπτεύει τις ασφαλίσεις.
Πρόκειται για πρόγραμμα «μακροχρόνιας αποταμίευσης» στο οποίο είτε θα απαγορεύεται είτε θα είναι οικονομικά ασύμφορη η πρόωρη εξαγορά του κεφαλαίου. Είναι ένα προϊόν συμπληρωματικής σύνταξης, αγοράζεται εθελοντικά και έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να έχει ίδια βασικά χαρακτηριστικά σε όλα τα κράτη-μέλη.
Σύμφωνα με την πρόταση, τα κράτη-μέλη έχουν το περιθώριο να διαμορφώσουν τους άλλους όρους που σχετίζονται με τη φάση συσσώρευσης.
Στους όρους αυτούς μπορεί να περιλαμβάνονται:
- Τα όρια ηλικίας για την έναρξη της φάσης συσσώρευσης.
- Η ελάχιστη διάρκεια της φάσης συσσώρευσης.
- Το μέγιστο και το ελάχιστο ύψος των εισφορών και της συνέχισής τους.
- Οι όροι για την εξαγορά πριν από την ηλικία συνταξιοδότησης σε περίπτωση ιδιαίτερων δυσκολιών.
Επίσης αφήνει τον καθορισμό των περισσότερων όρων που σχετίζονται με τη φάση αποσυσσώρευσης στη διακριτική ευχέρεια των κρατών-μελών.
Συγκεκριμένα:
- Τον καθορισμό της ηλικίας συνταξιοδότησης.
- Την υποχρεωτική σύνδεση μεταξύ συμπλήρωσης της ηλικίας συνταξιοδότησης και έναρξης της φάσης αποσυσσώρευσης.
- Την ελάχιστη περίοδο ένταξης σε ένα καθεστώς PEPP.
- Τη μέγιστη ηλικία πριν από τη συμπλήρωση της ηλικίας συνταξιοδότησης για δυνατότητα ένταξης σε καθεστώς PEPP.
Το πρόγραμμα δεν είναι προϊόν επαγγελματικής ασφάλισης, καθώς το σχέδιο του Κανονισμού δεν αναφέρει πουθενά πως συνδέεται με την επαγγελματική ιδιότητα του ενδιαφερομένου. Μπορεί να ενταχθεί οποιοσδήποτε επιθυμεί, είτε εργάζεται είτε όχι.
«Αντίδοτο» για τη μείωση των συντάξεων
Στόχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι η ενίσχυση των συνταξιοδοτικών προγραμμάτων της Ευρώπης, ενώ ταυτοχρόνως δίδεται διέξοδος -μέσω του τρίτου πυλώνα- στο πρόβλημα της συνεχούς μείωσης των συντάξεων, αλλά και ώθηση στους θεσμικούς επενδυτές για συλλογικές επενδύσεις, μέσω της συσσώρευσης συνταξιοδοτικών εισφορών. Σύμφωνα με ευρωπαϊκή μελέτη, η υιοθέτηση της πρότασης θα έχει ως αποτέλεσμα αύξηση των επενδύσεων σε 2,1 τρισ. ευρώ ως το 2030, έναντι 1,4 τρισ. ευρώ χωρίς το συγκεκριμένο πρόγραμμα.
Στόχο έχει τη δημιουργία μιας μεγάλης αγοράς συντάξεων του τρίτου πυλώνα που θα δώσει ώθηση στους θεσμικούς επενδυτές για συλλογικές επενδύσεις μέσω της συσσώρευσης συνταξιοδοτικών εισφορών. Σύμφωνα με ευρωπαïκή μελέτη η υιοθέτησή του θα είχε ως αποτέλεσμα αύξηση των επενδύσεων σε 2,1 τρισ. ευρώ ως το 2030, έναντι 1,4 τρισ. ευρώ χωρίς το PEPP (αύξηση περίπου 700 εκατ. ευρώ).
Η ελληνική εφαρμογή
Στη χώρα μας το συγκεκριμένο πρόγραμμα εκτιμάται ότι θα δώσει λύσεις στην πλήρη κατάρρευση που έχει υποστεί ο δεύτερος πυλώνας της επικουρικής ασφάλισης.
Ενδεικτική των περιθωρίων ανάπτυξης των ατομικών προγραμμάτων στην Ελλάδα, ως συμπληρωματική λύση στην κύρια σύνταξη, μετά την κατάρρευση των επικουρικών ταμείων, είναι η τεράστια κινητικότητα που παρατηρείται την περίοδο αυτή στην αγορά των ασφαλιστικών εταιρειών που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας.
Οι εξαγορές μεταξύ των εταιρειών, η είσοδος νέων παικτών στην ελληνική αγορά και ο διαγκωνισμός για το μερίδιο της πίτας καταδεικνύουν τα όσα αναμένεται να συμβούν τα επόμενα χρόνια στον χώρο των συνταξιοδοτικών προγραμμάτων ασφάλισης.
Ανεξάρτητο από την εθνική σύνταξη
«Η συζήτηση – επιστημονική, πολιτική, κοινωνική – για το κοινωνικο-ασφαλιστικό σύστημα κατά τη μεταμνημονιακή περίοδο έχει ήδη ξεκινήσει» σημειώνει ο κ. Σάββας Ρομπόλης, ομότιμος καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου, και προσθέτει: «Σε αυτήν, προτείνεται η διατήρηση της εθνικής και της ανταποδοτικής σύνταξης, όπως έχει διαμορφωθεί με τις μνημονιακές πολιτικές της περιόδου 2010-2021, και επιπλέον διατυπώνεται η πρόταση της πλήρους αναμόρφωσης της επικουρικής ασφάλισης, προκειμένου να καταλήξει σταδιακά σε ένα περισσότερο ευέλικτο σύστημα και με δυνατότητα επιλογών:
- α) μιας επικουρικής ασφάλισης για όλους και με κίνητρο συμμετοχής,
- β) κεφαλαιοποίησης των εισφορών των νέων ασφαλισμένων, ώστε οι εισφορές να αποκτήσουν χαρακτήρα αποταμίευσης, και
- γ) ενοποίησης των εισφορών της επικουρικής και της εφάπαξ παροχής σε μία ενιαία εισφορά, με καταγραφή στον ατομικό λογαριασμό κάθε ασφαλισμένου».
