Γράφει ο Γιάννης Νικήτας
Με αφορμή την τραγωδία που έλαβε χώρα στην Αδριατική θάλασσα μέσα από τις παρακάτω γραμμές προσπαθούμε να φωτίσουμε άγνωστες πτυχές της Έρευνας και Διάσωσης και ειδικότερα πως αυτή λειτουργεί. Η έρευνα και διάσωση για αεροπορικά ατυχήματα διέπεται από το Παράρτημα 12 της Σύμβασης του Σικάγο του 1944 και τους Κανόνες και Συστάσεις του ICAO. Η ελληνική περιοχή ευθύνης για έρευνα και διάσωση σε περιπτώσεις αεροπορικών ατυχημάτων έχει καθορισθεί με περιοχική συμφωνία αεροναυτιλίας στο πλαίσιο Συνδιάσκεψης του ICAO το 1952 και συμπίπτει με το FIR Αθηνών.
Όσον αφορά την έρευνα και διάσωση σε περιπτώσεις ναυτικών ατυχημάτων, η Ελλάδα ασκεί τον συντονισμό των εν λόγω επιχειρήσεων εντός του FIR Αθηνών, από τότε που αυτό δημιουργήθηκε τη δεκαετία του ΄50. Η ανάληψη από την Ελλάδα αρμοδιοτήτων για ναυτική έρευνα και διάσωση εντός του FIR Αθηνών αντικατοπτρίζει τη γεωγραφική πραγματικότητα στην περιοχή, δεδομένων των διάσπαρτων ελληνικών νησιών στο Αιγαίο, που επιτρέπουν την πλέον άμεση, ταχεία και αποτελεσματική, από επιχειρησιακής άποψης, παροχή υπηρεσιών για την προστασία της ανθρώπινης ζωής στη θάλασσα.
Την περιοχή ευθύνης της για ναυτική έρευνα και διάσωση η Ελλάδα δήλωσε το 1975 και στον Διακυβερνητικό Ναυτιλιακό Συμβουλευτικό Οργανισμό (IMCO), προγενέστερο του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ). Επίσης, τόσο κατά την υπογραφή όσο και κατά την επικύρωση της Σύμβασης του Αμβούργου του 1979, που ρυθμίζει θέματα ναυτικής έρευνας και διάσωσης και υιοθετήθηκε στο πλαίσιο του ΙΜΟ, η Ελλάδα δήλωσε ότι η περιοχή ευθύνης της συμπίπτει με το FIR Αθηνών, δήλωση που συμπεριλήφθηκε και στον νόμο με τον οποίο ενσωματώθηκε στην ελληνική έννομη τάξη η εν λόγω Διεθνής Σύμβαση το 1989 (Ν. 1844/1989).
Σημειώνεται ότι η Σύμβαση του Αμβούργου προβλέπει ότι οι περιοχές ευθύνης των συμβαλλομένων μερών για την παροχή υπηρεσιών έρευνας και διάσωσης, σε περιπτώσεις ναυτικών ατυχημάτων, καθορίζονται με συμφωνία των ενδιαφερομένων παράκτιων κρατών. Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα έχει υπογράψει Συμφωνίες για συνεργασία σε θέματα ναυτικής έρευνας και διάσωσης τόσο με την Ιταλία (2000), όσο και με την Μάλτα (2008), στις οποίες ρητά ορίζεται ότι η εν λόγω ελληνική περιοχή ευθύνης συμπίπτει με το FIR Αθηνών, ενώ εκκρεμεί η υπογραφή αντιστοίχων Συμφωνιών και με τα άλλα γειτονικά κράτη.
Ήδη, όμως, το 1988, η Τουρκία είχε εκδώσει τον Κανονισμό 1988/13559 (όπως αυτός τροποποιήθηκε από τον Κανονισμό 2001/3275), με τον οποίο όρισε ως περιοχή ευθύνης της για παροχή υπηρεσιών έρευνας και διάσωσης, χωρίς να διευκρινίζει εάν πρόκειται για ναυτικά ή και για αεροπορικά ατυχήματα, περιοχή που, πέραν των FIRs Κωνσταντινούπολης και Άγκυρας, περιλαμβάνει τμήμα του FIR Αθηνών μέχρι το μέσο περίπου του Αιγαίου, εγκλωβίζοντας μεγάλο τμήμα της ελληνικής επικράτειας εντός τουρκικής περιοχής έρευνας και διάσωσης.
Η τουρκική αυτή ενέργεια εγκλωβισμού ελληνικών νησιών, ελληνικών χωρικών υδάτων και ελληνικού εναερίου χώρου στην τουρκική περιοχή έρευνας και διάσωσης σαφώς παραβιάζει την κυριαρχία και κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας.
Η δε συμπερίληψη τμήματος του FIR Αθηνών στην τουρκική περιοχή ευθύνης, πέραν του ότι στερείται επιχειρησιακής αποτελεσματικότητας, παραβιάζει ελληνικές αρμοδιότητες εκχωρημένες από τον ICAO.
Επίσης, έρχεται σε αντίθεση με την γενική διεθνή πρακτική, αλλά και τις συστάσεις του ΙΜΟ και ICAO, που περιλαμβάνονται στο Διεθνές Εγχειρίδιο Αεροναυτικής και Ναυτικής Έρευνας και Διάσωσης (International Aeronautical and Maritime Search and Rescue Manual – IAMSAR Manual), που προκρίνουν την υιοθέτηση ταυτόσημων περιοχών για την παροχή υπηρεσιών έρευνας και διάσωσης σε ναυτικά και αεροπορικά ατυχήματα. Ομοίως, το παράρτημα 12 της Σύμβασης του Σικάγο συνιστά να συμπίπτουν οι περιοχές έρευνας και διάσωσης με τα όρια των FIRs. Καθίσταται σαφές από τα ανωτέρω ότι οι όποιες εν προκειμένω τουρκικές αιτιάσεις εξυπηρετούν συγκεκριμένες πολιτικές σκοπιμότητες που δεν έχουν καμία σχέση με τις ανθρωπιστικής φύσεως επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης.
Σε κάθε περίπτωση, σημειώνεται ότι στην πράξη, η Ελλάδα, μέσω του αρμοδίου ελληνικού Ενιαίου Κέντρου Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης (Joint Rescue Coordination Center – JRCC) στον Πειραιά, συντονίζει αποτελεσματικά όλες τις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης, παρέχοντας εν προκειμένω υπηρεσίες σε όλα τα κινδυνεύοντα πλοία και αεροπλάνα εντός της ελληνικής περιοχής ευθύνης.
Η έρευνα και διάσωση στη θάλασσα περιλαμβάνει ιδίως:
α. τον συντονισμό του έργου έρευνας και διάσωσης στο θαλάσσιο χώρο ευθύνης της χώρας
β. τη συνεργασία με τα Γενικά Επιτελεία Ναυτικού και Αεροπορίας καθώς και άλλους φορείς, υπηρεσίες και ιδιώτες που υποχρεούνται ή προσφέρονται να συνδράμουν σε περίπτωση ατυχήματος στον θαλάσσιο ευθύνης της χώρας
γ. τη συνεργασία με κέντρα συντονισμού έρευνας και διάσωσης άλλων χωρών
δ. την οργάνωση, υποστήριξη και λειτουργία των ηλεκτρονικών και τηλεπικοινωνιακών μέσων καθώς και συστημάτων θαλάσσιας κυκλοφορίας που σχετίζονται με το έργο της έρευνας και διάσωσης και της επιτήρησης του θαλάσσιου χώρου ευθύνης της χώρας.
Ενιαίο Κέντρο Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης (Ε.Κ.Σ.Ε.Δ.)
Από το 1987, λειτουργεί στο Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας το Ενιαίο Κέντρο Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης (Ε.Κ.Σ.Ε.Δ.), το οποίο αποτελεί διάδοχη μορφή του Θαλάμου Επιχειρήσεων και είναι στελεχωμένο με εξειδικευμένο προσωπικό του Λιμενικού Σώματος και της Πολεμικής Αεροπορίας.
Με βάση τις αρμοδιότητες του το Ε.Κ.Σ.Ε.Δ.
◦συντονίζει τις ενέργειες Έρευνας και Διάσωσης, σε περιπτώσεις ναυτικών και αεροπορικών ατυχημάτων, εντός και πλησίον των ορίων της περιοχής ευθύνης της χώρας μας.
◦Επιλαμβάνεται αρχικά σε περιστατικά εκτός περιοχής ευθύνης του, όταν είναι ο πρώτος αποδέκτης των σημάτων κινδύνου και μέχρι την ανάληψη της ευθύνης χειρισμού από το αρμόδιο ΚΣΕΔ.
◦Παρακολουθεί και επεμβαίνει συνεργαζόμενο με τα αρμόδια ΚΣΕΔ της αλλοδαπής, σε περιπτώσεις ατυχημάτων Ελληνικών ή Ελληνόκτητων πλοίων που συμβαίνουν εκτός των ορίων ευθύνης του.
◦Συντονίζει τις ενέργειες για τη μεταφορά ασθενών ή τραυματιών από πλοία και συνδράμει το έργο του ΕΚΑΒ σε περιπτώσεις μεταφοράς ασθενών από νησιά, εφόσον πραγματοποιηθεί δια θαλάσσης.
Για την αποτελεσματικότερη λειτουργία και εκπλήρωση του σκοπού του το ΕΚΣΕΔ επεκτάθηκε, εκσυγχρονίστηκε και εξοπλίστηκε με σύγχρονα τηλεπικοινωνιακά και επιχειρησιακά μέσα.
Στη μέχρι σήμερα λειτουργία του το Ε.Κ.Σ.Ε.Δ. έχει επιτελέσει ένα πολυσήμαντο και αναγνωρισμένο από όλους τους ναυτιλιακούς φορείς έργο και έχει στο ενεργητικό του πολλές και επιτυχημένες επιχειρήσεις διάσωσης στο χώρο ευθύνης του.
Στην καλύτερη και αποτελεσματικότερη άσκηση του έργου της Έρευνας και Διάσωσης στην περιοχή ευθύνης της χώρας μας συμβάλλει αποφασιστικά και η ενίσχυση των επιχειρησιακών μέσων του Λιμενικού Σώματος μεταξύ άλλων, με τέσσερα ελικόπτερα παντός καιρού και δέκα ναυαγοσωστικά σκάφη.
Ελληνικό Κέντρο Ελέγχου Αποστολών (Ε.Κ.Ε.Α.) / Greek Mission Control Centre (GRMCC) του Συστήματος COSPAS – SARSAT
Το 1979 οι χώρες Καναδάς, ΗΠΑ, Γαλλία και Ρωσία αποφάσισαν να δημιουργήσουν ένα σύστημα δορυφόρων που σχεδιάστηκε με σκοπό τον εντοπισμό-προσδιορισμό της θέσης ενός ραδιοφάρου που εκπέμπει στην συχνότητα κινδύνου και την παροχή αυτών των πληροφοριών προς τα αντίστοιχα εθνικά Κέντρα Έρευνας-Διάσωσης (Rescue Coordination Centers – RCCs). Το εν λόγω σύστημα υπό την ονομασία Cospas-Sarsat (C/S), (Cosmicheskaya Systyema Poiska Avariynich Sudov – Search and Rescue Satellite-Aided Tracking) άρχισε να λειτουργεί επιχειρησιακά το 1985 υπό την αιγίδα του διακρατικού Οργανισμού με την ίδια ως άνω ονομασία.
Στον παραπάνω οργανισμό η Ελλάδα αποφάσισε να συμμετέχει ως μέλος το 1992 με την ιδιότητα του Κράτους – Χρήστη (User State), λαμβάνοντας σήματα κινδύνου από ραδιοφάρους, αρχικά μέσω του Γαλλικού Σταθμού (FMCC) ενώ από το 1997 συνέχισε να λαμβάνει τα σήματα κινδύνου από τον Ιταλικό Σταθμό (ITMCC) ως SPOC (Sar Point Of Contact).
Τον Μάιο 2006 άλλαξε το καθεστώς συμμετοχής της χώρας μας στο σύστημα C/S [από User State σε Ground Segment Provider (Παροχέας Υπηρεσιών Εδάφους)].
Από τις 02 Ιανουαρίου 2008 το Ελληνικό Κέντρο Ελέγχου Αποστολών (ΕΚΕΑ) / Greek Mission Control Centre (GRMCC) λειτουργεί ως επίσημος Παροχέας Υπηρεσιών Εδάφους (Ground Segment Provider) στον Οργανισμό C/S.
Η δημιουργία και λειτουργία του Κέντρου Ελέγχου Αποστολών λήψης και διανομής δορυφορικών σημάτων κινδύνου του συστήματος COSPAS-SARSAT στον Ελλαδικό χώρο διασφαλίζει την αυτονομία της χώρας μας σε ότι αφορά την λήψη των συναγερμών κινδύνου, που προέρχονται από ραδιοφάρους πλοίων, αεροσκαφών (Α/Φ) και προσώπων και κατά συνέπεια την ταχύτερη ενεργοποίηση των υπηρεσιών Έρευνας και Διάσωσης εντός της περιοχής ευθύνης της (SRR). Για την επιτυχή εκτέλεση της αποστολής Έρευνας και Διάσωσης είναι αναπτυγμένα σε επιλεγμένα σημεία της χώρας, κλιμάκια τα οποία βρίσκονται σε εικοσιτετράωρη ετοιμότητα, 365 μέρες το χρόνο. Στις επιχειρήσεις Έρευνας και Διάσωσης εκτός από τα διαθέσιμα ελικόπτερα της ΠΑ, συμμετέχουν και αεροσκάφη C-130, C-27J, CL-215 και CL-415.
