Νέα έρευνα δείχνει ότι το νερό της βροχής στις περισσότερες περιοχές της Γης περιέχει επίπεδα χημικών ουσιών που «ξεπερνούν κατά πολύ» τα επίπεδα ασφαλείας.
Αυτές οι συνθετικές ουσίες που ονομάζονται PFAS χρησιμοποιούνται σε αντικολλητικά τηγάνια, πυροσβεστικό αφρό και αδιάβροχα ρούχα. Τα «παντοτινά χημικά» (forever chemicals) όπως ονομάζονται, παραμένουν για χρόνια στο περιβάλλον. Η επικράτησή τους είναι πλέον τέτοια, που οι επιστήμονες λένε ότι δεν μπορούμε να τα αποφύγουμε. Σύμφωνα με τους ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης, είναι «ζωτικής σημασίας» να περιοριστεί άμεσα η χρήση αυτών των ουσιών.
Οι επιστήμονες φοβούνται ότι τα PFAS μπορεί να ενέχουν κινδύνους για την υγεία, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου, αν και μέχρι στιγμής η έρευνα δεν έχει καταλήξει σε ασφαλές συμπέρασμα. Τα τελευταία χρόνια ανησυχούν όλο και περισσότερο για τον πολλαπλασιασμό των PFAS.
Υπάρχουν περίπου 4.500 από αυτές τις ουσίες με βάση το φθόριο και βρίσκονται σχεδόν σε κάθε κατοικία στη Γη, σε εκατοντάδες καθημερινά προϊόντα, όπως συσκευασίες τροφίμων, αντικολλητικά μαγειρικά σκεύη, εξοπλισμό βροχής, κόλλες, χαρτί και χρώματα. Οι επιστήμονες έχουν προειδοποιήσει για την παρουσία αυτών των μακράς διάρκειας ουσιών στο πόσιμο νερό.
Νωρίτερα φέτος, μια έρευνα του BBC εντόπισε PFAS σε δείγματα νερού στην Αγγλία σε επίπεδα που υπερέβαιναν τα ευρωπαϊκά επίπεδα ασφαλείας, αλλά δεν υπερέβαιναν το επίπεδο ασφαλείας που ισχύει στην Αγγλία και την Ουαλία.
Η νέα μελέτη, η οποία εξετάζει τέσσερις συγκεκριμένες χημικές ουσίες της κατηγορίας αυτής, διαπίστωσε ότι τα επίπεδα μιας τέτοιας ουσίας στο νερό της βροχής σε όλο τον κόσμο, συχνά «υπερβαίνουν κατά πολύ» τα συμβουλευτικά επίπεδα για το πόσιμο νερό στις ΗΠΑ. Το έδαφος σε όλο τον κόσμο είναι παρομοίως μολυσμένο, σύμφωνα με τα στοιχεία.
Τα ευρήματα της μελέτης οδηγούν τους συγγραφείς στο συμπέρασμα ότι έχει ξεπεραστεί ένα πλανητικό όριο – με άλλα λόγια, δεν υπάρχει ασφαλής χώρος στη Γη όπου δεν εντοπίζονται αυτές οι ουσίες.
«Δεν λέω ότι θα πεθάνουμε όλοι από αυτές τις επιπτώσεις. Αλλά βρισκόμαστε πλέον σε ένα σημείο όπου δεν μπορείς να ζήσεις οπουδήποτε στον πλανήτη και να είσαι σίγουρος ότι το περιβάλλον είναι ασφαλές», δήλωσε ο καθηγητής Ίαν Κάζινς, επικεφαλής συγγραφέας στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης.
Ενώ αυτό αποτελεί αναμφίβολα λόγο ανησυχίας, υπάρχουν ορισμένες προϋποθέσεις. Πολλά από αυτά τα ισχύοντα επίπεδα ασφαλείας είναι συμβουλευτικά, που σημαίνει ότι δεν είναι νομικά εφαρμόσιμα. Άλλοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η ανάληψη δράσης για τις χημικές αυτές ουσίες θα πρέπει να περιμένει μέχρι να αποδειχθούν με μεγαλύτερη σαφήνεια οι κίνδυνοι για την υγεία.
Πολλές έρευνες έχουν διεξαχθεί σχετικά με τους κινδύνους για την υγεία που ενέχουν τα PFAS και οι επιστήμονες λένε ότι η έκθεση σε υψηλά επίπεδα μπορεί να συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ορισμένων μορφών καρκίνου, προβλημάτων γονιμότητας και αναπτυξιακών καθυστερήσεων στα παιδιά. Ωστόσο, οι εν λόγω συσχετίσεις δεν αποδεικνύουν αιτία και αποτέλεσμα και άλλες μελέτες δεν έχουν βρει καμία σχέση μεταξύ των PFAS και των ασθενειών.
Η αφαίρεση των χημικών ουσιών από το πόσιμο νερό στις εγκαταστάσεις επεξεργασίας είναι δυνατή, αλλά δαπανηρή.
Καθώς οι επιστήμονες αποκτούν περισσότερες γνώσεις σχετικά με τα PFAS τα τελευταία 20 χρόνια, οι συστάσεις ασφαλείας μειώνονται συνεχώς. Το ίδιο συνέβη και όσον αφορά την παρουσία αυτών των χημικών ουσιών στο έδαφος. Το 2018, το υπουργείο υποδομών της Ολλανδίας έθεσε νέα όρια για τις συγκεντρώσεις PFAS στο έδαφος και στα υλικά εκσκαφής. Αυτό όμως προκάλεσε τη διακοπή του 70% των οικοδομικών έργων που περιλάμβαναν την αφαίρεση χώματος ή τη χρήση υλικών εκσκαφής. Μετά από διαμαρτυρίες, η κυβέρνηση χαλάρωσε τις κατευθυντήριες γραμμές.
Σύμφωνα με τη νέα μελέτη, αυτού του είδους η χαλάρωση των επιπέδων ασφαλείας είναι πιθανό να συμβεί και με τη μόλυνση του νερού.
«Αν εφαρμόζαμε αυτές τις κατευθυντήριες γραμμές παντού, δεν θα μπορούσαμε να χτίσουμε πουθενά», δήλωσε ο Κάζινς.
«Νομίζω ότι θα κάνουν το ίδιο πράγμα με τις συμβουλές για το πόσιμο νερό στις ΗΠΑ, επειδή δεν είναι πρακτικό να εφαρμοστούν. Δεν είναι επειδή υπάρχει κάποιο πρόβλημα με την αξιολόγηση του κινδύνου. Είναι απλά αδύνατο, από οικονομικής άποψης, να εφαρμοστεί οποιαδήποτε από αυτές τις κατευθυντήριες γραμμές», πρόσθεσε.
Η βασική πρόκληση με αυτές τις χημικές ουσίες είναι η ανθεκτικότητά τους και όχι η τοξικότητά τους, τονίζουν οι συγγραφείς της μελέτης. Ενώ ορισμένα επιβλαβή PFAS καταργήθηκαν σταδιακά από τους κατασκευαστές πριν από δύο δεκαετίες, παραμένουν στο νερό, τον αέρα και το έδαφος. Ένας τρόπος με τον οποίο τα PFAS ανακυκλώνονται στο περιβάλλον είναι με τη μορφή μικροσκοπικών σωματιδίων που μεταφέρονται με τον θαλάσσιο ψεκασμό στον αέρα και στη συνέχεια επιστρέφουν στην ξηρά. Αυτή η αδυναμία διάσπασης στο περιβάλλον σημαίνει ότι τα PFAS βρίσκονται πλέον ακόμη και σε απομακρυσμένες περιοχές της Ανταρκτικής.
Ενώ υπάρχουν πρωτοβουλίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τον περιορισμό της χρήσης αυτών των χημικών ουσιών και την εξεύρεση πιο φιλικών προς το περιβάλλον υλικών, υπάρχουν επίσης ελπίδες ότι η βιομηχανία θα απομακρυνθεί γρήγορα από τη χρήση των PFAS.
«Χρειαζόμαστε ανθεκτικές χημικές ουσίες, θέλουμε τα προϊόντα μας να διαρκούν για μεγάλο χρονικό διάστημα όσο τα χρησιμοποιούμε», δήλωσε ο Κάζινς.
Η έρευνα δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Environmental Science & Technology».
ΠΗΓΗ: BBC
