Γράφει ο Ceteris Paribus
Από τα τεκταινόμενα, τις «εξελίξεις» όπως συνηθίζουν να λένε οι δημοσιολογούντες, πρέπει να κρατάμε τη βαθύτερη ουσία τους, το «ζουμί» όπως λέγεται στην καθομιλουμένη. Ενόψει του αυριανού Eurogroup, λοιπόν, έχει ξεκαθαρίσει σε γενικές γραμμές τόσο το τι θα συμβεί όσο και -κυρίως αυτό!- το τι θα συμβεί.
Το βέβαιο είναι ότι τόσο η κ. Λαγκάρντ όσο και ο κ. Σόιμπλε, οι βασικοί πρωταγωνιστές, έχουν προδιαγράψει πως θα βγει «λευκός καπνός». Η μεν κ. Λαγκάρντ και μόνο με το γεγονός ότι θα συμμετάσχει στη συνεδρίαση (προφανώς, δεν συμμετέχει είτε για να πυροδοτήσει είτε έστω για να χρεωθεί και αυτή διά της παρουσίας της ένα αδιέξοδο), ο δε κ. Σόιμπλε διά των γνωστών -και ασυνήθιστα αισιόδοξων- δηλώσεών του ότι θα υπάρξει συμφωνία. Η κ. Λαγκάρντ προδιέγραψε και το πλαίσιο της συμφωνίας: το ζήτημα του χρέους παραπέμπεται για «συγκεκριμενοποίηση» στα μέσα του 2018, ύστερα από το τέλος του δεύτερου προγράμματος. Κατόπιν τούτου, έως τότε το ΔΝΤ θα συμμετάσχει στο πρόγραμμα χωρίς χρηματοδότηση.
Πώς λοιπόν να μην είναι εμφανώς ικανοποιημένος και αισιόδοξος ο κ. Σόιμπλε, όταν το ΔΝΤ «ευλογεί» την αναβολή του ζητήματος του χρέους μέχρι το τέλος του προγράμματος και βάζει την υπογραφή του σε μια συμφωνία στο Eurogroup σε αυτή τη βάση;
Το ΔΝΤ θα βάλει λεφτά σε ένα πρόγραμμα που… θα έχει τελειώσει;
Εδώ προκύπτει το πρώτο μείζον ερώτημα: τι νόημα έχει η «υπόσχεση» ότι το ΔΝΤ θα συμμετάσχει με χρηματοδότηση μετά το 2018, σε ένα πρόγραμμα που θα έχει τελειώσει;;;
Το ερώτημα αυτό επιδέχεται δύο απαντήσεων: α) το ΔΝΤ συμμετέχει μεταβατικά σαν σύμβουλος, για να αποχωρήσει στη συνέχεια από τα ελληνικά και γενικότερα από τα ευρωπαϊκά δρώμενα το 2018, β) το τρέχον τρίτο πρόγραμμα θα ακολουθήσει μετά το 2018 ένα… τέταρτο, στο οποίο το ΔΝΤ επιφυλάσσεται να εξετάσει το 2018 αν και με ποιους όρους θα συμμετάσχει.
Οι πιθανές απαντήσεις στο εύλογο αυτό ερώτημα κρύβουν, επομένως, κάποια σημαντική είδηση: είτε πως όλοι εκτιμούν ότι η Ελλάδα δεν θα καταφέρει ύστερα από το 2018 να καλύψει πλήρως τις χρηματοδοτικές ανάγκες της από τις αγορές (οπότε θα χρειαστεί και 4ο πρόγραμμα) είτε πως το ΔΝΤ μένει έχοντας προγραμματίσει να φύγει.
Σε αυτή τη δεύτερη περίπτωση, έχουμε ήδη εξηγήσει ότι ο συνδυασμός μεσοπρόθεσμα μέτρα για το χρέος και αποχώρηση του ΔΝΤ οδηγεί σε μακροχρόνιο υπερ-μνημόνιο με κλείδωμα πρωτογενών πλεονασμάτων μέχρι και το 2060, υπό την εποπτεία του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) που στο μεταξύ θα έχει μετεξελιχθεί σε «Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο».
Τα δύο ενδεχόμενα μπορούν επίσης να συμπτυχθούν σε ένα: ένα τέταρτο πρόγραμμα ύστερα από το 2018 στο οποίο να συμμετάσχει και το ΔΝΤ «πακέτο» με μεσοπρόθεσμα μέτρα για το χρέος, ώστε να γίνει πιο «φυσιολογικά» και με μεγαλύτερη άνεση χρόνου η μετάβαση από την εποπτεία του ΔΝΤ στην εποπτεία του ESM…
Όσον αφορά αυτά τα δύο ενδεχόμενα, υπάρχει μια ανατριχιαστική λεπτομέρεια: αν υπάρξει τέταρτο πρόγραμμα ύστερα από το 2018, πιθανότατα θα χρηματοδοτηθεί από τα υπόλοιπα του τρίτου προγράμματος που δεν θα χρειαστεί να εκταμιευτούν – προς το παρόν, αυτά τα υπόλοιπα ξεπερνούν τα 20 δισ. ευρώ.
Σε τέτοιες υποψίες ή σκέψεις εμβάλλει όχι μόνο η «περίεργη υπόσχεση» περί συμμετοχής του ΔΝΤ χρηματοδοτικά από το 2018 σε ένα πρόγραμμα που θα έχει… τελειώσει, αλλά και το είδος της λύσης που αναμένεται στο αυριανό Eurogroup: εκταμίευση της δόσης και πέραν τούτου ουδέν. Το μόνο που κυμαίνεται ακόμη είναι το ύψος της δόσης, αν δηλαδή αυτή θα καλύψει μόνο τις ανάγκες καταβολής των χρεολυσίων του καλοκαιριού ή θα δίνει τη δυνατότητα να υπάρξει και επιστροφή οφειλών του Δημοσίου προς τους ιδιώτες.
Αντί αναπτυξιακής βοήθειας… τρίτη αξιολόγηση!
Η στάση των δανειστών αποκαλύπτει ότι δεν θεωρούν πως η Ελλάδα τελείωσε με τις «μεγάλες εκκρεμότητες». Ο χρόνος που αγοράζουν οι δανειστές μέχρι και το 2018 αφορά μεταξύ άλλων και την τακτοποίηση αυτών των μεγάλων εκκρεμοτήτων, οι οποίες δεν εδράζονται πλέον στο δημοσιονομικό σκέλος αλλά σε δύο άλλους τομείς: τις τράπεζες και τις προϋποθέσεις της ανάπτυξης. Στις τράπεζες εκκρεμεί η δραστική μείωση των NPLs (μη εξυπηρετούμενα δάνεια), πρότζεκτ που είναι μπροστά. Οι δανειστές θέλουν να πετύχει αυτό το πρότζεκτ χωρίς να χρειαστεί νέα ανακεφαλαίωση με χρήματα του δημόσιου τομέα (δηλαδή της τρέχουσας χρηματοδοτικής σύμβασης). Με το ζήτημα αυτό ανοιχτό, μεταξύ άλλων δεν μπορεί να γίνει κανένας σοβαρός υπολογισμός των ελληνικών χρηματοδοτικών αναγκών, του ύψους των υπολοίπων του τρέχοντος προγράμματος που δεν θα χρειαστεί να εκταμιευτούν κ.λπ.
Όσον αφορά το ζήτημα της ανάπτυξης, του υπολογισμού σε πολύ μακροπρόθεσμη βάση των ρυθμών ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας (ώστε να μπορούν στη βάση αυτή να υπολογιστούν και τα πρωτογενή πλεονάσματα και εν τέλει το είδος των μεσοπρόθεσμων μέτρων για το χρέος), της πιθανής ενίσχυσης των ρυθμών ανάπτυξης με κάποιου είδους ευρωπαϊκή «αναπτυξιακή βοήθεια», όλων αυτών προηγείται μια άλλη «αναπτυξιακή επιχείρηση»: Η… τρίτη αξιολόγηση του τρέχοντος προγράμματος, με βασικό… μενού ζητήματα που σχετίζονται με την άρση των περιορισμών για τις επενδύσεις: ιδιωτικοποιήσεις (εκπλήρωση των υπαρχόντων και ακόμη πιο φιλόδοξοι στόχοι), ταχύτερη εκδίκαση υποθέσεων που αφορούν στις επενδύσεις, αναδιοργάνωση της δημόσιας διοίκησης ώστε να γίνει φιλική προς τις επενδύσεις (από αδειοδότηση επιχειρήσεων έως έρευνα και ανάπτυξη), προσαρμογή του φορολογικού πλαισίου στη διευκόλυνση των επενδύσεων.
Πριν συζητηθεί οποιαδήποτε ουσιαστική «αναπτυξιακή βοήθεια», η ελληνική κυβέρνηση θα πιεστεί να «προκαταβάλει» μια δέσμη ρυθμίσεων με κριτήριο να είναι «φιλικές προς τις επενδύσεις». Μεταξύ αυτών, η μείωση των φορολογικών βαρών στα κέρδη.
Μέχρι να φτάσουμε να γίνει η τελική «σούμα» το 2018 με το τέλος του προγράμματος, οι δανειστές θα πιέσουν ασφυκτικά ώστε να «καθαρίσει το έδαφος» από αυτές τις δύο βασικές «εκκρεμότητες». Ώστε με τη λήξη του προγράμματος να μπουν όλα στο τραπέζι, με τα θεμελιώδη δεδομένα ξεκάθαρα…
Γαλλική πρόταση: το άλλοθι για την αναβολή ως το 2018
Για να συμβούν όλα τα… μυθικά που θα «ανάγκαζαν» τον Αλέξη Τσίπρα να φορέσει γραβάτα, πρέπει να «εκκαθαριστούν» οι εκκρεμότητες με τα NPLs των τραπεζών, να ανοίξει ο δρόμος για την άρση των capital controls (έχουμε γράψει σε ανύποπτο χρόνο για το «μυστήριο» ότι κανείς δεν μιλάει γι’ αυτή την προφανή προϋπόθεση), να υπάρξει η δέσμη των αναπτυξιακών μέτρων (στα οποία το ΔΝΤ θα προσθέσει μερικές ακόμη… ενοχλητικές παραμέτρους…), να μειωθούν οι ληξιπρόθεσμες οφειλές της κυβέρνησης προς τους ιδιώτες, όλα αυτά να δώσουν ένα καλό επιτόκιο στη δοκιμαστική έξοδο του ελληνικού Δημοσίου στις αγορές – και ύστερα να γίνει λόγος για όλα τα υπόλοιπα ουσιαστικά. Όλα τα υπόλοιπα είναι για εσωτερική κατανάλωση!
Ακριβώς λοιπόν επειδή έτσι έχουν τα πράγματα, το υποτιθέμενο «γαλλικό κλειδί» για υπέρβαση του περί του χρέους αδιεξόδου δεν είναι τίποτε άλλο παρά ο εύσχημος τρόπος να αναβληθούν τα ουσιαστικά για το 2018. Μέχρι τότε, η κυβέρνηση θα… τηγανίζεται στο καυτό λάδι των μεγάλων εκκρεμοτήτων. Οι δανειστές αγοράζουν με πλήρη άνεση χρόνο, ενώ η κυβέρνηση κερδίζει «δηλητηριασμένο χρόνο», στη διάρκεια του οποίου θα… υποφέρει.
Προς το παρόν, θα υπάρξει η ανακούφιση για τη δόση και ύστερα θα ακολουθήσουν τα «μπάνια του λαού». Από τον Σεπτέμβριο η φωτιά κάτω από το τηγάνι με το λάδι θα αρχίσει να δυναμώνει…
Αλλά γι’ αυτά, έχουμε χρόνο για να μιλήσουμε σε επόμενο άρθρο.
