Γράφει ο Σπύρος Μπόικος
Δεν είναι πολύ εύκολο να γράψει κανείς μετά τα γεγονότα των τελευταίων ημερών στη Γαλλία. Κι όμως, μάλλον είναι μέρος της ευρωπαϊκής παράδοσης, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό, να διαχειριζόμαστε τα θέματα μας στη δημόσια σφαίρα, μέσω της δημόσιας συζήτησης και του Τύπου.
Αυτή η ήπειρος, στην οποία τους τελευταίους δυόμιση αιώνες έχουν διατυπωθεί κάποιες από τις σημαντικότερες και πλέον ελπιδοφόρες ιδέες για την πορεία της ανθρωπότητας, φαίνεται να βυθίζεται πάλι στα ίδια σκοτάδια που την κύκλωσαν τόσες φορές στην ιστορία της.
Επιθέσεις εναντίον της ελευθεροτυπίας, τόσο από τους φονταμενταλιστές που επιτέθηκαν στο Charlie Hebdo, όσο και από μερίδα του Τύπου που λογόκρινε αναδρομικά τα εξώφυλλα του περιοδικού, ουσία λέγοντας ότι και εκείνοι – οι νεκροί – το είχαν παρατραβήξει. Θρησκευτική και ρατσιστική βία σε μια χώρα που είχε να περηφανεύεται για τους αγώνες της ενάντια σε αυτά τα τέρατα. Αντισημιτισμός στη Γαλλία ο οποίος μετράει νεκρούς αλλά και ισλαμοφοβικές πορείες σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες.
Οικονομικοί ανταγωνισμοί μεταξύ των “μεγάλων” της Ευρώπης, οι οποίοι κλονίζουν (μέχρις σημείου να τίθεται υπό αμφισβήτηση και η ίδια η συνέχεια της ύπαρξης του κοινού νομίσματος) την προσπάθεια της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και ανησυχία από διάφορους κύκλους πολιτικών και διαννοουμένων για το ενδεχόμενο ενός νέου μεγάλου ευρωπαϊκού πολέμου. Η Γερμανία για άλλη μια φορά να προσπαθεί να επιβάλλει τα οικονομικά και γεωστρατηγικά συμφέροντα της στους εταίρους της Ένωσης, καταστρατηγώντας οποιαδήποτε έννοια συνεργασίας μόλις κατάφερε να σταθεί στα πόδια της μετά τον προηγούμενο μεγάλο πόλεμο.
Είναι δύσκολο να μη θυμηθεί κανείς με μια μελαγχολία τόσο το κλίμα που επικρατούσε στη λήξη των δυο μεγάλων πολέμων του προηγούμενου αιώνα, όσο και το αντίστοιχο κλίμα ευφορίας που ακολούθησε την Πτώση του Τείχους του Βερολίνου και τον Ύμνο στη Χαρά που παιάνιζε στη γερμανική πρωτεύουσα. Μελαγχολία αλλά και ανησυχία για το τι πρόκειται να φέρουν τα επόμενα χρόνια.
Το τρίπτυχο στο οποίο βασίστηκε η Γαλλική Επανάσταση και αποτέλεσε το πρότυπο για κάθε σύγχρονο κράτος, ανεξαρτήτως πολιτικής απόχρωσης των κυβερνόντων, το τρίπτυχο που βρίσκεται στη βάση κάθε σύγχρονου πολιτικού ρεύματος (εκτός της ακροδεξιάς) φαντάζει τόσο μακρινό όταν συγκριθεί με το τρέχον πνεύμα της εποχής, που αναρωτιέται κανείς αν μιλάμε για την ίδια ήπειρο, για τις ίδιες χώρες που θεμελίωσαν τα πολιτεύματα τους στις -πολιτικές και κοινωνικές – αρχές του Διαφωτισμού.
Η μεγαλύτερη αγωνία από όλες είναι: αν, παρά την πολυτάραχη ιστορία της ευρωπαϊκής ηπείρου, παρά την άνθιση του ανοιχτού και δημοκρατικού διαλόγου σε αυτές τις κοινωνίες τουλαχιστον εδώ και ένα αιώνα, παρά την παρατεταμένη περίοδο ειρήνης, έστω στη δυτική Ευρώπη, των τελευταίων εβδομήντα χρόνων, επιστρέφουν στη Γηραιά Ήπειρο όλα τα αιματοβαμμένα της φαντάσματα, τί μπορεί να αποτρέψει μια νέα ευρωπαϊκή τραγωδία, ένα μίνι μεσαίωνα με θρησκευτικές και εθνικές συγκρούσεις;
Φαίνεται δύσκολο, ιδιαίτερα κάτω από το βάρος μιας οικονομικής κρίσης που κάθε άλλο παρά επιτρέπει ένα κλίμα νηφαλιότητας και διαλόγου, να αντιστραφεί το ευρωπαϊκό κλίμα. Μια ενδεχόμενη αλλαγή πολιτικής ίσως να δώσει μια ανάσα, όμως δεν αρκεί αν αυτή περιοριστεί στις χώρες του Νότου, όπως φαίνεται να έρχεται στην Ελλάδα και την Ισπανία. Αν μια τέτοια αλλαγή δεν επεκταθεί και στους γίγαντες της Ευρώπης, τις κοινωνίες που δίνουν τον τόνο στην πολιτική κατάσταση στην ήπειρο, η μελαγχολία μάλλον έχει έρθει για να μείνει.
