Γράφει ο Δημήτρης Α. Γιαννακόπουλος
Πριν από λίγα χρόνια στο Λονδίνο, σε μια διεπιστημονική ημερίδα για την διαφάνεια στις ευρωπαϊκές πολιτικές, αναφέρθηκα στην ιδέα του ευρωπαϊσμού και με ρώτησαν: «τι είναι αυτό»; Κάτι αντίστοιχο «έπαθα» αργότερα σε ένα περιφερειακό πανεπιστήμιο της Σουηδίας όπου αμφισβητήθηκε έντονα αυτό καθ΄ εαυτό το concept του ευρωπαϊσμού, από συμβούλους μάλιστα της τότε σουηδικής κυβέρνησης!
Κανείς από όσους αντέδρασαν στο «Europeanization»-μου και στη θεσμική και κοινωνική προσέγγισή μου στο ζήτημα δεν θα αυτοπροσδιοριζόταν ως εθνικιστής. Αργότερα μάλιστα κατάλαβα πως οι συνάδελφοί μου δεν αντιδρούσαν τόσο στην επιχείρησή μου να επαναπροσεγγίσω την «Ευρώπη» στο πλαίσιο μιας νέας πολιτικής θεωρίας με σαφείς κοινωνικές προεκτάσεις – που επανέφεραν την σοσιαλ-δημοκρατία στις φιλοσοφικές και επαναστατικές της ρίζες – αλλά επειδή εγκλώβιζαν την ιδέα του ευρωπαϊσμού (: αυτο-εγκλωβίζονταν) μεταξύ θετικού δικαίου (μοντερνισμός) και φυσικού νόμου (συντηρητικός μεταμοντερνισμός). Έκαναν λάθος, υπήρχε έντονη προκατάληψη, για την οποία ευθύνονται όσοι δοκίμασαν το εύκολο, καιροσκοπικό και «φτηνιάρικο», εμφανίζοντας /παριστώντας την ευρωπαϊκή ενοποίηση ως «peaceful sate of nature», χωρίς ισχυρούς εθνικούς και κοινωνικούς θεσμούς διαρκούς διαπραγμάτευσης. Όπως λάθος έκαναν όσοι φρόντισαν να διαφθείρουν την έννοια του ευρωπαϊσμού, τοποθετώντας την αποκλειστικά στον χώρο της ευρωπαϊκής και παγκόσμιας αγοράς, την οποία όρισαν και ανέδειξαν ως ρυθμιστή των επιμέρους ευρωπαϊκών κοινωνιών.
Την ζημιά στην ενοποιητική ιδέα του ευρωπαϊσμού, δεν την έκαναν οι εθνικιστές, όπως εμφανίζεται από τους επιπόλαιους ή επιτήδειους «φιλοευρωπαϊστές», αλλά εκείνοι που επιχείρησαν να αποπολιτικοποιήσουν ευθύς εξαρχής την διαδικασία ενοποίησης προς μια πολιτική ένωση, είτε με όρους φυσικού δικαίου (natural law), είτε με όρους υπεροχής (predominance) της ενιαίας αγοράς πάνω στις επιμέρους κοινωνίες. Ωστόσο, αν πολιτικοποιήσεις τον ευρωπαϊσμό θα προκύψει φυσιολογικά μια κοινή Ευρωπαϊκή Ευημερούσα Πολιτεία σε ένα κοινό Κράτος Δικαίου με την οικονομία να ξεφεύγει από την μηχανική και να πλησιάζει την βιολογία ως γενική φιλοσοφία.
Αυτά, για να πάψει η σαχλαμάρα, η απύθμενη υποκρισία και η δαιμονοποίηση του εθνικισμού να κυριαρχούν στον φιλοευρωπαϊκό Τύπο, που παρουσιάζει ως μείζονα δοκιμασία της Ευρώπης το δημοψήφισμα για έξοδο ή παραμονή της Βρετανίας στην ΕΕ! Δεν πρόκειται για αντιπαράθεση του ευρωπαϊσμού με τον εθνικισμό, αλλά για στρέβλωση και βαριά «προσβολή» της πολιτικής ιδέας για ευρωπαϊκή ενοποίηση, στο πλαίσιο ενός ενιαίου κοινωνικού χώρου ευημερίας και κοσμοπολιτισμού. Με άλλα λόγια, αυτοί που εμφανίζονται να ανησυχούν για το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος και να αγωνιούν για το μέλλον της Ευρώπης – τρομοκρατώντας και τρομοκρατούμενοι – είναι εκείνοι που υπονόμευσαν και υπονομεύουν καθημερινά τον ευρωπαϊσμό ως ηθική, ύφος και πολιτική πρακτική. Αν το «Europeanization» σημαίνει «Marketization» ή ουδέτερη και απολιτική «state of nature», είναι ολοκληρωτισμός, αγαπητέ αναγνώστη. Ένας ύπουλος ολοκληρωτισμός που περιθωριοποιεί εμάς τους αγωνιστές για την πολιτική ενοποίηση της «Ευρώπης των Λαών», νομιμοποιώντας ηθικώς και πολιτικώς ένα κόντρα-ολοκληρωτισμό εθνικιστών (φασισμός ή νεοναζισμός) ή νεοσταλινικών.
Εμάς τους προοδευτικούς ευρωπαϊστές που ποθήσαμε μια Ευρώπη ειρήνης, βιοοικονομίας και γνήσιας σοσιαλ-δημοκρατίας, ως έναν πόλο εναλλακτικής ηγεμονίας στον κόσμο, έχουν στο «στόχαστρο» οι συντηρητικοί και νεοφιλελεύθεροι «φιλοευρωπαϊστές» και όχι τους εθνικιστές-φασίστες ή τους εθνικιστές του «σοσιαλισμού σε ένα κράτος/κόμμα»! Αυτοί παρουσιάζονται από τους «φιλοευρωπαϊστές» απλώς σαν μπαμπούλας για να βασιλεύουν στην ΕΕ εκείνοι που καθημερινά προσπαθούν να μας πείσουν πως είναι αποκαρδιωτικό και ουτοπικό να ξανοίγεις τη σκέψη σου προς ένα κοινό πολιτικώς, δημοκρατικό μέλλον για όλους τους ευρωπαίους. Η αγορά ενώνει, ενώ τα έθνη και οι διαφορετικοί λαοί χωρίζουν, μας λένε, αμφισβητώντας έτσι ολόκληρο το θεωρητικό-κοινωνικό οικοδόμημα, πάνω στο οποίο κτίσανε οι ίδιοι τη κοινή αγορά και τους αυταρχικούς θεσμούς του νεοφιλελευθερισμού ( : αρνούμενοι, δηλαδή, στην πράξη καί τον Benedict Anderson καί στην ουσία την έννοια civil society).
Είναι, δυστυχώς, «φιλοευρωπαϊστές» «political and decision makers», αυτοί που επιχειρούν να σταματήσουν τον τροχό της ιστορίας στην Ευρώπη και όχι λογής-λογής θλιβεροί λαϊκιστές του εθνικισμού. Πρόκειται για μικρούς και ηλίθιους γραφειοκράτες ή τυχοδιώκτες της αγοράς που δεν αφιερώνουν την οραματική τους ενέργεια – στο βαθμό που διαθέτουν τέτοιο πράγμα – για να δημιουργήσουν δημοκρατικές και ευημερούσες κοινωνίες της προόδου και της βιοοικονομίας, αλλά γρήγορα κέρδη, λεφτά και πλούτο σε ολοένα και λιγότερους, εξευτελίζοντας παράλληλα το αγαθό που έκανε την Ευρώπη κάτι ξεχωριστό στην ιστορία – όχι τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη – αλλά τη σύνδεση της εργασίας με την ευημερία.
Αυτή την Ευρώπη που χρησιμοποιεί την εργασία όχι για τερατώδη συσσώρευση και υπερεκμετάλλευση, αλλά για την παραγωγή ευημερίας, σέβεται και τιμά η ιστορία της ανθρωπότητας. Αν παραγνωρίσεις αυτή την πολιτική διάσταση της Ευρώπης, τότε θα κυριαρχήσει αντικειμενικά η άλλη: ο πόλεμος και η καταστροφή, φίλε μου. Και, δυστυχώς, αυτό κάνουν οι σημερινοί συντηρητικοί και σοσιαλδημοκράτες «φιλοευρωπαϊστές», που εμφανίζονται να αντιμετωπίζουν το δημοψήφισμα στη Βρετανία με σοκ και δέος… μήπως πετύχουν μια ακόμη «αρπαχτή» στην οικονομία-τους ή μέσω εκλογών.
Όλοι αυτοί προκαλούν ένα διαρκές πλέον «σοκ και δέος» σε εμένα, καθώς βρίσκονται κάτω από ένα υποφερτό δείχτη ευφυΐας, εντιμότητας, αξιοπρέπειας και αισθητικής. Οι απολιτικοί «φιλοευρωπαϊστές», μας προσκαλούν για άλλη μια βίζιτα ηθικού και διανοητικού θανάτου. Οι (προοδευτικοί) ευρωπαϊστές δεν θα μπορούσαμε να συμμετέχουμε σε κάτι τέτοιο, επειδή ακριβώς κατασκευάζουμε την πραγματικότητά μας, μέσα από την ιστορία της διανόησης, των κινημάτων και του διαφωτισμού, που είναι η μόνη Ευρώπη για την οποία θα μπορούσε ένας σύγχρονος έλληνας να νοιώθει υπερήφανος!
