Για δεύτερη συνεχή χρονιά, η πανδημία αναδιαμόρφωσε τον κόσμο -δεν άλλαξε τα πάντα αλλά επιτάχυνε πολλά πράγματα, από τη μείωση του πληθυσμού μέχρι την ψηφιακή επανάσταση.
Του Ruchir Sharma*
Δείτε πώς αυτές οι τάσεις θα μπορούσαν να καθορίσουν το 2022.
Υπογεννητικότητα: Τα ζευγάρια είχαν πολλές ευκαιρίες, αλλά προφανώς δεν είχαν την επιθυμία να φέρουν τα παιδιά σε έναν κόσμο καραντίνας. Η πτώση των ποσοστών γεννήσεων, που μειώνει την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη, κινήθηκε με ταχύτερο ρυθμό κατά τη διάρκεια της πανδημίας, συμπεριλαμβανομένης της δραματικής βουτιάς στην Κίνα. Μακροπρόθεσμα, η υπογεννητικότητα θα συρρικνώσει περαιτέρω το εργατικό δυναμικό του κόσμου. Ήδη σε 51 χώρες έχει συρρικνωθεί ο πληθυσμός σε ηλικία εργασίας, από 17 χώρες το 2000.
Κίνα: Η κινεζική οικονομία αντιπροσώπευε το ένα τέταρτο της αύξησης του παγκόσμιου ΑΕΠ το 2021, από το ένα τρίτο πριν από την πανδημία, κατεβάζοντας ταχύτητα λόγω της υπογεννητικότητας, του αυξανόμενου χρέους και των κρατικών παρεμβάσεων. Η ολοένα και πιο απότομη στροφή της Κίνας από το εμπόριο στην «αυτοδυναμία» χαλαρώνει τους δεσμούς της με άλλες οικονομίες. Σχεδόν τέλεια πριν από πέντε χρόνια, η συσχέτιση μεταξύ της αύξησης του ΑΕΠ στην Κίνα και άλλων αναδυόμενων χωρών μόλις που ανιχνεύεται τώρα. Η Κίνα μπορεί να έφτασε στο αποκορύφωμά της ως μοχλού ανάπτυξης.
Παγίδα χρέους: Έχοντας διογκωθεί για τέσσερις δεκαετίες, το παγκόσμιο χρέος αυξήθηκε ακόμη πιο γρήγορα κατά τη διάρκεια της πανδημίας, λόγω του κρατικού δανεισμού. Είκοσι πέντε χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και της Κίνας, έχουν συνολικό χρέος άνω του 300% του ΑΕΠ, από καμία χώρα στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Το χρήμα που τυπώνουν οι κεντρικές τράπεζες συνεχίζει να «φουσκώνει» τις χρηματοπιστωτικές αγορές και να βαθαίνει την παγίδα του χρέους. Είναι σαφές ότι οι κοινωνίες που είναι εθισμένες στο χρέος δυσκολεύονται να μειώσουν τον δανεισμό, φοβούμενες το ενδεχόμενο χρεοκοπιών και μετάστασης.
Δεν είμαστε στη δεκαετία του 1970: Λιγότεροι εργαζόμενοι, περισσότερες κρατικές δαπάνες και αυξανόμενο δημόσιο χρέος, όλα δείχνουν υψηλότερο πληθωρισμό -αλλά πιθανώς όχι στα διψήφια επίπεδα της δεκαετίας του 1970, όπως φοβούνται ορισμένοι ειδικοί. Οι κρατικές δαπάνες θα πρέπει να περιοριστούν το 2022 και οι τεχνολογικές αλλαγές θα συνεχίσουν να ασκούν καθοδική πίεση στις τιμές. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων. Το μέγεθος των χρηματοπιστωτικών αγορών είναι πλέον τετραπλάσιο από αυτό της παγκόσμιας οικονομίας και όταν οι αγορές «κλατάρουν», συχνά ακολουθεί αποπληθωρισμός.
Πράσινος πληθωρισμός: Είναι γνωστό ότι η καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη αυξάνει τη ζήτηση για «πράσινα» μέταλλα όπως ο χαλκός και το αλουμίνιο. Λιγότερο γνωστό είναι ότι η πράσινη πολιτική μειώνει τις προμήθειες πρώτων υλών κάθε είδους. Οι επενδύσεις σε ορυχεία και κοιτάσματα πετρελαίου έχουν μειωθεί απότομα τα τελευταία πέντε χρόνια. Το αποτέλεσμα είναι ο «πράσινος πληθωρισμός» στις τιμές των εμπορευμάτων, οι οποίες μόλις είδαν τη μεγαλύτερη ετήσια άνοδό τους από το 1973.
Το παράδοξο της παραγωγικότητας: Η ελπίδα ότι η ταχεία υιοθέτηση ψηφιακών υπηρεσιών κατά τη διάρκεια της πανδημίας θα τερμάτιζε τη μακρά πτώση της παγκόσμιας αύξησης της παραγωγικότητας έχει διαψευστεί. Η όποια άνοδος σημειώθηκε το 2020 περιορίστηκε στις ΗΠΑ και περιορίστηκε στα τέλη του περασμένου έτους. Τα μέχρι στιγμής στοιχεία δείχνουν ότι το προσωπικό που εργάζεται από το σπίτι αφιερώνει περισσότερες ώρες με χαμηλότερη απόδοση. Το παράδοξο της χαμηλής παραγωγικότητας παρά την επιταχυνόμενη τεχνολογική αλλαγή παραμένει.
Μπλοκάρισμα δεδομένων: Ο ιός έπληξε έναν κόσμο ο οποίος στρέφεται προς τα μέσα, με φθίνουσες ροές στα πάντα (εμπόριο, χρήμα, άνθρωποι) εκτός από τα δεδομένα. Η κίνηση στο διαδίκτυο το 2022 είναι πιθανό να ξεπεράσει όλη την επισκεψιμότητα ως το 2016, αλλά με μια αναπάντεχη εξέλιξη. Διαψεύδοντας τις ελπίδες ότι το διαδίκτυο θα εξελισσόταν χωρίς να περιορίζεται από τον κυβερνητικό έλεγχο, οι κρατικές αρχές μπλοκάρουν δεδομένα. Οι πιο περιοριστικοί κανονισμοί απαντώνται στις αναδυόμενες χώρες, με πρωταγωνιστές την Κίνα, τη Σαουδική Αραβία και την Ινδία.
Οι «φυσαλίδες» ξεφουσκώνουν: Ενώ έχει ονομαστεί η εποχή της «φούσκας των πάντων», μερικά περιουσιακά στοιχεία εμφανίζουν κλασικά σημάδια φούσκας, από τον διπλασιασμό των τιμών σε μια περίοδο 12 μηνών έως το φρενήρες trading. Αυτές οι «φυσαλίδες» εμφανίζονται μεταξύ άλλων στα κρυπτονομίσματα, στην καθαρή ενέργεια, στις τεχνολογικές εταιρείες χωρίς κέρδη και στα Spac. Κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους, όλα τα παραπάνω κατέγραψαν πτώση 35% ή περισσότερο από την κορυφή, ένα όριο πέρα από το οποίο οι «φυσαλίδες» σπάνια ανακάμπτουν. Μια αχτίδα αισιοδοξίας: τεχνολογικές «φούσκες» όπως αυτές συχνά αφήνουν πίσω τους μερικούς δυνητικά γιγάντιους επιζώντες.
Το πάγωμα των επενδυτών λιανικής: Οι μικροεπενδυτές έπεσαν με τα μούτρα στο 13ο έτος της παγκόσμιας bull market και οι καθυστερημένες αφίξεις συχνά σηματοδοτούν ότι το πάρτι τελειώνει. Από τις ΗΠΑ μέχρι την Ευρώπη, εκατομμύρια άνθρωποι άνοιξαν λογαριασμούς συναλλαγών για πρώτη φορά και πολλοί δανείστηκαν χρήματα για να αγοράσουν μετοχές με φρενήρεις ρυθμούς. Τέτοιες φρενήρεις συμπεριφορές σπάνια διαρκούν, υποδηλώνοντας ότι ακόμη κι αν το χρηματιστήριο στο σύνολό του δεν κινδυνεύει, τα ονόματα που είναι πιο δημοφιλή στους ιδιώτες επενδυτές είναι πιθανό να κινδυνεύουν.
Το «φυσικό καταφύγιο» μετράει: Η αυξανόμενη διαφημιστική εκστρατεία για το metaverse φαινόταν να σημαίνει μια κάμψη για τη φυσική οικονομία, αλλά οι τιμές λένε το αντίθετο. Οι ψηφιακοί ντόπιοι χρειάζονται και ένα φυσικό καταφύγιο. Η ζήτηση από τους millennials και το Gen Z βοήθησε να διογκωθούν οι αγορές κατοικιών το 2021. Η μελλοντική τεχνολογία δεν καθιστά τους φυσικούς πόρους απαρχαιωμένους. Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα καταναλώνουν πολύ περισσότερο χαλκό από τα βενζινοκίνητα αυτοκίνητα. Πίσω από κάθε avatar βρίσκεται ένας άνθρωπος και οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού αυξάνουν τους μισθούς ακόμη και σε θέσεις εργασίας που απειλούνται περισσότερο από την αυτοματοποίηση, όπως η οδήγηση φορτηγών. Eίναι ακόμα νωρίς για να ξεγράψουμε τα υλικά αγαθά.
*Ο αρθρογράφος είναι επικεφαλής χάραξης στρατηγικής της Morgan Stanley Investment Management και έχει γράψει το βιβλίο «The Ten Rules of Successful Nations».
