H παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου στις ΗΠΑ κατέγραψε μεγάλη πτώση τον Δεκέμβριο, σύμφωνα με στοιχεία της αμερικανικής κυβέρνησης που δημοσιεύτηκαν αυτή την εβδομάδα – μια ακόμα ένδειξη ότι οι υδρογονάνθρακες από σχιστόλιθο χάνουν έδαφος.
Στα παρόν άρθρο εξετάζουμε τι σημαίνει για τις παγκόσμιες αγορές ο περιορισμός της προσφοράς υδρογονανθράκων όταν η ζήτηση παραμένει υψηλή. Εν συντομία: μεγάλες διακυμάνσεις στις τιμές και γεωπολιτικούς πονοκεφάλους.
Αποφεύγοντας μια «άτακτη» μετάβαση
Καθώς η ενεργειακή μετάβαση επιταχύνεται, αυξάνεται ο κίνδυνος να προκληθεί χάος. Σήμερα οι νέες επενδύσεις σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο είναι πολύ μικρότερες από ό,τι πριν από μια δεκαετία.
Οι επενδύσεις στην καθαρή ενέργεια, εν τω μεταξύ, δεν αυξάνεται όσο γρήγορα θα έπρεπε. Σε κάποια χρόνια από τώρα αυτό θα σήμαινε μια σοβαρή δυσαρμονία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Αυτό θα οδηγούσε μεταξύ άλλων σε απότομες διακυμάνσεις στις τιμές, σε ελλείψεις και σε μια προσπάθεια να κοπεί η εξάρτηση από ασταθείς εξωτερικούς προμηθευτές. Με άλλα λόγια, ό,τι είδαμε την περασμένη χρονιά μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Απαιτείται μια πιο προσεκτική προσέγγιση στην ενεργειακή μετάβαση. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να διαβλέψουν πιθανές παγίδες και να προσπαθήσουν να προλάβουν τις ανισορροπίες που μπορεί να προκύψουν. Αυτό είναι το μήνυμα ενός νέου άρθρου ακαδημαϊκών στο Κέντρο του Πανεπιστημίου Κολούμπια για την Παγκόσμια Ενεργειακή Πολιτική.
«Πρέπει να εξαλείψουμε σταδιακά το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο -αλλά αυτό πρέπει να γίνει με οργανωμένο τρόπο» είπε στους Financial Times ο Γκαουτάμ Τζάιν, ένας από τους συν-συγγραφείς του άρθρου.
Μια ενεργειακή μετάβαση με έμφαση στην προσφορά
Παρά τα κέρδη ρεκόρ πέρυσι, οι εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου επένδυσαν παγκοσμίως περίπου 310 δισ. δολάρια σε κεφαλαιουχικές δαπάνες, διοχετεύοντας τα υπόλοιπα σε εξαγορές μετοχών, μερίσματα και αποπληρωμή χρέους -έναντι 477 δισ. δολαρίων το 2014. Αν είχαν ακολουθήσει το δόγμα «drill, baby, drill» (Σκάψε για πετρέλαιο, μωρό, σκάψε) του παρελθόντος, θα μπορούσαν να κάνουν επενδύσεις έως και 580 δισ. δολάρια.
Υπάρχουν μερικοί λόγοι που δεν το έκαναν. Από τη μια, μετά από χρόνια φτωχών αποδόσεων οι επενδυτές θέλουν τα χρήματά τους πίσω. Αλλά ένας άλλος παράγοντας είναι ότι οι αγορές ανταποκρίνονται στις προσπάθειες των φορέων άσκησης πολιτικής για τη μείωση της μελλοντικής ζήτησης -και προσπαθούν να προλάβουν την πτώση στην κατανάλωση.
«Αυτό που εξετάζουμε δεν είναι μια ενεργειακή μετάβαση όπου προσαρμόζεται πρώτη η ζήτηση – αλλά μια ενεργειακή μετάβαση όπου προσαρμόζεται πρώτη η προσφορά» δήλωσε η Λουίζα Παλάσιος μια ακόμα συν-συγγραφέας του άρθρου. «Αυτό που βλέπετε είναι ότι οι αγορές και οι επενδυτές είναι λογικοί και προσαρμόζουν πρώτοι τη στάση τους».
Εν τω μεταξύ, οι επενδύσεις στην καθαρή ενέργεια δεν έχουν αυξηθεί αρκετά γρήγορα. Αυτήν τη στιγμή η αναλογία με τα ορυκτά καύσιμα είναι 1,5/1. Αυτό πρέπει να αυξηθεί σε 9/1 έως το 2030 για να επιτευχθούν οι στόχοι για μηδενικές καθαρές εκπομπές ρύπων. «Επειδή οι επενδύσεις είναι μικρότερες από τις τρέχουσες τάσεις ζήτησης, υπάρχει κίνδυνος πρόσθετης αστάθειας», είπε ο Τζάιν.
Η έλλειψη επενδύσεων δεν πρόκειται να αντιστραφεί σύντομα. «Δεν βλέπουμε απολύτως καμία αλλαγή» δήλωσε αυτή την εβδομάδα ο διευθύνων σύμβουλος της Pioneer, Σκοτ Σέφιλντ, για τα σχέδια της εταιρείας να συνεχίσει να επιστρέφει κεφάλαια στους επενδυτές.
Η Καναδική Ένωση Παραγωγών Πετρελαίου, η οποία αντιπροσωπεύει τoν εξορυκτικό πετρελαϊκό τομέα, ανακοίνωσε χθες ότι η βιομηχανία της χώρας θα δαπανήσει 29 δισ. δολάρια φέτος. Αυτό είναι περίπου 11% υψηλότερο σε σχέση με πέρυσι – αλλά και πάλι το μισό από τις επενδύσεις του 2014.
Ενεργειακή ασφάλεια
Εν τω μεταξύ, καθώς ιδιωτικοί δυτικοί όμιλοι μειώνουν τις δαπάνες, οι κρατικές εταιρείες πετρελαίου -ιδίως στη Μέση Ανατολή- αυξάνουν τις επενδύσεις. Oι εθνικές πετρελαϊκές εταιρείες πραγματοποίησαν το 48% των συνολικών δαπανών την πενταετία που ολοκληρώθηκε το 2021, έναντι 43% την προηγουμένη πενταετία.
Αν καλύψουν το κενό στις επενδύσεις οι κρατικοί όμιλοι, ο παγκόσμιος ενεργειακός εφοδιασμός θα γίνει λιγότερο σταθερός και θα υπόκειται περισσότερο στις ιδιοτροπίες των κυβερνώντων του πετρελαιοπαραγωγών κρατών – δημιουργώντας μια άβολη γεωπολιτική κατάσταση.
Το αποτέλεσμα όλων αυτών είναι ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να σκεφτούν πιο προσεκτικά τα σήματα που στέλνουν, υποστηρίζουν οι Παλάσιος και Τζάιν, και πώς ο κόσμος θα καλύψει το κενό από τη μείωση της προσφοράς ορυκτών καυσίμων. «Μερικές φορές πρέπει να προσέχεις τις ακούσιες συνέπειες των πολύ καλών προθέσεων» είπε ο Παλάσιος. «Πρέπει να κατανοήσουμε καλύτερα την έννοια των μεταβατικών στοιχείων ενεργητικού» πρόσθεσε.
Κάποιοι μπορεί να υποστηρίξουν ότι λίγο χάος – ακόμα και πόνος – είναι κάτι το αναπόφευκτο ώστε η ενεργειακή μετάβαση να απογειωθεί με την απαιτούμενη ταχύτητα. Ένας πιο αργός ρυθμός, λέει το επιχείρημα αυτό, απλά αφήνει στη θέση του το υπάρχον ενεργειακό σύστημα. Ίσως η θεραπεία σοκ με τη μορφή των υψηλών τιμών των ορυκτών καυσίμων -που προκαλούνται από τις ανεπαρκείς επενδύσεις- είναι απαραίτητη ενόψει της ολοένα και πιο επείγουσας ανάγκης να σπάσει ο παγκόσμιος εθισμός στα ορυκτά καύσιμα.
Το πρόβλημα είναι ότι οι πολιτικοί, ειδικά στις δημοκρατικές κοινωνίες, δεν μπορούν να ανεχθούν αυτό το επίπεδο διαταραχής – γι’ αυτό ο Τζο Μπάιντεν, ο πρόεδρος της κλιματικής αλλαγής, κόπτεται τόσο πολύ να καταπολεμήσει τον πληθωρισμό στην τιμή της βενζίνης.
Και οι υψηλές τιμές μπορεί να το προκαλέσουν τέτοια οικονομική αναταραχή που οι δαπάνες στην καθαρή ενέργεια μπορεί να διαταραχθούν και αυτές.
