Είναι πλέον απολύτως σαφές ότι ο κόσμος δεν μπορεί να βγει πλήρως από την τρέχουσα κατάσταση του lockdown για τον νέο κορωνοϊό έως ότου βρεθεί ένα εμβόλιο. Ποτέ πριν, τόσες πολλές ζωές, πόροι προς το ζην, και οικονομίες δεν εξαρτούντο τόσο πολύ από μια μόνο παρέμβαση στην υγεία. Όμως, καθώς οι επιστήμονες αγωνίζονται να αναπτύξουν πιθανά υποψήφια εμβόλια, η διεθνής κοινότητα πρέπει να θυμάται ότι ο απώτερος στόχος δεν είναι μόνο να παραχθεί ένα ασφαλές και αποτελεσματικό εμβόλιο, αλλά και να τερματιστεί η πανδημία. Και αυτό μπορεί να συμβεί μόνο αφού παραχθούν με οικονομικά προσιτό τρόπο δισεκατομμύρια δόσεις και διατεθούν σε όλους, ιδίως σε εκείνους σε χώρες χαμηλού εισοδήματος.
02052020-1.jpg
Νοσοκόμα κρατά μια σύριγγα καθώς ασθενείς περιμένουν, στην Γκάνα, τον Απρίλιο του 2019. Tony Noel / Gavi / Via Reuters
————————————————————–
Μια επιχείρηση αυτής της κλίμακας απαιτεί μια νέα οπτική: Τα εμβόλια πρέπει να αναγνωρίζονται ως παγκόσμια δημόσια αγαθά. Ούτε οι εγχώριες ατζέντες ούτε το κέρδος μπορεί να επιτραπεί να ηγηθούν στην προσπάθεια για τη μεγαλύτερη ανάπτυξη εμβολίων στην ιστορία. Οι κυβερνήσεις, οι φαρμακευτικές εταιρείες και οι πολυμερείς οργανισμοί πρέπει να συνεργαστούν για την ανάπτυξη, την παραγωγή και την χορήγηση του εμβολίου. Η παραγωγή και διανομή δισεκατομμυρίων δόσεων ενός νέου εμβολίου θα ήταν δύσκολη στις καλύτερες εποχές. Κάτι τέτοιο κατά την διάρκεια μιας πανδημίας θα απαιτήσει μια άνευ προηγουμένου παγκόσμια προσπάθεια.
ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΕΛΛΕΙΨΕΙΣ
Απλά σκεφτείτε τις πρόσφατες παγκόσμιες ελλείψεις εξοπλισμού ατομικής προστασίας και τεστ κιτ. Απαιτείται μια συντονισμένη διεθνής προσπάθεια για την αποφυγή παρόμοιων ελλείψεων εμβολίων και για την πρόληψη του να μην εμβολιαστεί μεγάλος αριθμός ανθρώπων. Δυστυχώς, η δίκαιη κατανομή εμβολίων υπήρξε συχνά πρόβλημα στο παρελθόν. Για παράδειγμα, η αυξημένη ζήτηση για το εμβόλιο HPV στις ανεπτυγμένες χώρες [1], πρόσφατα εμπόδισε την πρόσβαση ευάλωτων εφήβων κοριτσιών στις αναπτυσσόμενες χώρες. Και κατά την διάρκεια της πανδημίας H1N1 το 2009, ένας μικρός αριθμός χωρών έδωσε μεγάλες προπαραγγελίες για το εμβόλιο προτού γίνει διαθέσιμο, αγοράζοντας ουσιαστικά το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας προσφοράς και αφήνοντας λίγα για τον υπόλοιπο κόσμο.
Οι επιστήμονες πρέπει φυσικά να στοχεύουν στην ανάπτυξη περισσότερων από ένα εμβολίων. Αλλά ακόμη και η ύπαρξη αρκετών αποτελεσματικών [εμβολίων] δεν θα εγγυηθεί ότι δεν θα πραγματοποιηθεί αποθησαυρισμός, καθώς οι προμήθειες αρχικά θα είναι περιορισμένες. Είναι καθήκον κάθε κυβέρνησης να δώσει προτεραιότητα στους πολίτες της, αλλά κατά την διάρκεια μιας πανδημίας αυτό το καθήκον απαιτεί επίσης συνολική σκέψη και δράση. Εάν οι κατασκευαστικές συμφωνίες ή οι περιορισμοί στις εξαγωγές εμποδίσουν την χρήση εμβολίων και επιτρέψουν στον ιό να επιβιώσει οπουδήποτε, δεν θα μπορεί να υπάρξει ασφάλεια πουθενά από μια εκ νέου μόλυνση.
Ένας τρόπος για να εξασφαλιστεί η επαρκής προσφορά και η δίκαιη διανομή εμβολίων είναι να αρθούν ορισμένα από τα εμπόδια που δημιουργούνται από τους νόμους περί πνευματικής ιδιοκτησίας και μεταφοράς τεχνολογίας, και να ενθαρρυνθούν οι κατασκευαστές και οι ερευνητικές ομάδες να συνεργαστούν προς την κατεύθυνση ενός κοινού στόχου. Με αυτόν τον τρόπο, όταν εμφανιστούν τα πρώτα ασφαλή και αποτελεσματικά εμβόλια, πολλοί κατασκευαστές μπορούν να αρχίσουν αμέσως να τα παράγουν ταυτόχρονα. Η φαρμακευτική βιομηχανία έχει ήδη δείξει κάποια προθυμία να το επιτρέψει: Το Serum Institute της Ινδίας ανακοίνωσε ότι δεν θα διατηρήσει την πνευματική ιδιοκτησία του υποψήφιου εμβολίου του για την [ασθένεια] COVID-19, οι φαρμακευτικοί γίγαντες GSK και Sanofi έχουν δημιουργήσει μια πρωτοφανή συνεργασία για την συγκέντρωση των πόρων τους, και αρκετοί κατασκευαστές συμφώνησαν να μην επωφεληθούν από τα εμβόλια της COVID-19. Αυτό προοιωνίζεται θετικά για τη νέα πρωτοβουλία Access to COVID-19 Tools Accelerator (ACT) [2] που ξεκίνησε από ηγέτες του κόσμου και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) για να επισπεύσει την ανάπτυξη, παραγωγή και δίκαιη διανομή νέων διαγνωστικών, θεραπευτικών προϊόντων και εμβολίων για την COVID-19.
Η διασφάλιση ότι ένα εμβόλιο μπορεί να παρασκευαστεί γρήγορα μόλις αναπτυχθεί θέτει επίσης σημαντικές προκλήσεις. Πολλά από τα πιο υποσχόμενα υποψήφια για εμβόλια COVID-19 αναπτύσσονται από οργανισμούς που δεν διαθέτουν μεγάλης κλίμακας δυνατότητες παραγωγής. Δεδομένου ότι ορισμένοι από αυτούς τους οργανισμούς αναπόφευκτα θα αποτύχουν να ανακαλύψουν ένα βιώσιμο εμβόλιο, πρέπει να δημιουργηθούν μηχανισμοί για τη μείωση των κινδύνων των επενδύσεων σε αναπτυξιακές και κατασκευαστικές ικανότητες. Αυτό θα σημαίνει ότι τα καλύτερα υποψήφια ως εμβόλια μπορούν να παραχθούν γρήγορα σε κλίμακα και να διατεθούν σε όλους όσους τα χρειάζονται, ανεξάρτητα από το πού ζουν.
ΜΙΑ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗ ΝΕΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Αυτό μπορεί να ακούγεται σαν μια υψηλός στόχος, αλλά υπάρχει στην πραγματικότητα ένα προηγούμενο: Η Gavi, μια παγκόσμια συνεργασία για την υγεία που είναι αφιερωμένη στην αύξηση της πρόσβασης στον εμβολιασμό, όπου υπηρετώ ως πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου, ξεκίνησε το πιλοτικό της [πρόγραμμα] Advance Market Commitment το 2009. Αυτός ο καινοτόμος μηχανισμός χρηματοδότησης έχει ήδη βοηθήσει στην επιτάχυνση της διάθεσης εμβολίων. Πριν από αυτό, θα χρειαζόταν περισσότερο από μια δεκαετία ώστε η τιμή των νέων εμβολίων, όπως το εμβόλιο για τον πνευμονιόκοκκο (pneumococcal conjugate vaccine, PCV), να μειωθεί αρκετά ώστε οι φτωχότερες χώρες να το αντέξουν οικονομικά. Η AMC ήταν ο παράγοντας που άλλαξε το παιχνίδι, καθιστώντας τα εμβόλια προσιτά σε αυτές τις χώρες με το να παρέχει κίνητρα σε κατασκευαστές οι οποίοι δημιούργησαν αποτελεσματικά μια αγορά εκεί όπου προηγουμένως δεν υπήρχε καμία. Δούλεψε με την αρχή της δέσμευσης κεφαλαίων για την εγγύηση της τιμής των εμβολίων, αφότου είχαν λάβει άδεια, συμβάλλοντας έτσι στην εξάλειψη κάποιου από τα ρίσκα που σχετίζονται με την επένδυση στην αύξηση της παραγωγικής ικανότητας, ουσιαστικά διασφαλίζοντας ότι θα υπάρξει αγορά εάν το πράξουν. Η Gavi χρησιμοποίησε μια παρόμοια προσέγγιση για να επιταχύνει την παραγωγή εμβολίων κατά του Έμπολα εγκαίρως ώστε να βοηθήσει να αποτραπεί το να ξεφύγει από τον έλεγχο η πιο πρόσφατη επιδημία στην Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. Παρόλο που η COVID-19 είναι μια πολύ διαφορετική ασθένεια, παρόμοιοι χρηματοδοτικοί μηχανισμοί θα μπορούσαν να βοηθήσουν να διασφαλιστεί ότι τα εμβόλια θα είναι διαθέσιμα με επιταχυνόμενο τρόπο. Και επειδή αυτοί οι μηχανισμοί θα περιλάμβαναν νομικά δεσμευτικές συμφωνίες με κατασκευαστές, θα βοηθούσαν επίσης στην πρόληψη της αποθησαύρισης (δηλ. συσσώρευσης εμβολίων) και στην προώθηση της ίσης πρόσβασης.
Μετά, υπάρχει η πρόκληση της χορήγησης των εμβολίων. Ούτε αυτό δεν θα είναι απλό. Ακόμα και υπό κανονικές συνθήκες, ζητήματα αλυσίδων μεταφορών και εφοδιασμού, κανονιστικών καθεστώτων, εμφύλιων αναταραχών, συγκρούσεων και φυσικών καταστροφών μπορούν όλα να υπονομεύσουν την χορήγηση εμβολίων. Όμως, εν μέσω μιας παγκόσμιας κρίσης, τα υλικοτεχνικά εμπόδια είναι πιθανό να είναι ακόμη πιο αποθαρρυντικά, ιδιαίτερα στις φτωχότερες χώρες του κόσμου.
Τα συστήματα υγείας σε αυτές τις χώρες ήταν ήδη αδύναμα πριν τον κορωνοϊό. Τώρα βρίσκονται υπό έντονη πίεση -και όχι μόνο λόγω της πανδημίας. Η [ασθένεια] COVID-19 αύξησε τον κίνδυνο εμφάνισης άλλων θανατηφόρων ασθενειών, όπως η ιλαρά, η πολιομυελίτιδα και ο κίτρινος πυρετός. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι παρόλο που ο ΠΟΥ συνιστά όπου είναι δυνατόν να συνεχίζονται τα συνήθη προγράμματα εμβολιασμών κατά την διάρκεια της πανδημίας, έπρεπε επίσης να προτείνει την αναστολή εκστρατειών εμβολιασμού κατά ορισμένων ασθενειών, οι οποίες χρησιμοποιούνται για την κάλυψη των κενών ανοσοποίησης, σε πολλές χώρες προκειμένου να μειωθεί η κίνδυνος εξάπλωσης της COVID-19 και να διατηρηθούν σπάνιοι πόροι δημόσιας υγείας.
Αυτό είναι εξαιρετικά ανησυχητικό. Όχι μόνο η αναστολή άλλων προγραμμάτων εμβολιασμού ρουτίνας μπορεί να οδηγήσει σε αμέτρητους θανάτους που θα μπορούσαν να είχαν προληφθεί˙ κάτι τέτοιο θα μπορούσε να εμποδίσει την ικανότητα του κόσμου να τερματίσει την πανδημία του κορωνοϊού. Οι μεγάλες επιδημίες, είτε κατά την διάρκεια είτε αμέσως μετά τα lockdown, αναπόφευκτα θα ασκήσουν μεγαλύτερη πίεση στα αδύναμα εθνικά συστήματα υγείας.
Οι διαταραχές στους εμβολιασμούς οι οποίες σχετίζονται με τον κορωνοϊό έχουν ήδη κάνει να μην εμβολιαστούν τουλάχιστον 13,5 εκατομμύρια άτομα στις χώρες που υποστηρίζονται από την Gavi. Είναι ζωτικής σημασίας οι χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος να ξαναρχίσουν τις εκστρατείες εμβολιασμού το συντομότερο δυνατό και να συνεχίσουν τα προγράμματα εμβολιασμού ρουτίνας καθ’ όλη την διάρκεια της πανδημίας. Οι αλυσίδες εφοδιασμού, ο εξοπλισμός ψυχρών αλυσίδων (στμ: cold chain equipment, αλυσίδες που αφορούν προϊόντα τα οποία πρέπει αν βρίσκονται σε χαμηλές θερμοκρασίες καθ’ όλη την διαδικασία που τα αφορά), οι εκπαιδευμένοι εργαζόμενοι στην υγειονομική περίθαλψη, τα συστήματα δεδομένων (data) και οι προσπάθειες παρακολούθησης των ασθενειών που διαμορφώνουν αυτά τα υπάρχοντα προγράμματα [εμβολιασμών], θα αποτελέσουν τελικά την ραχοκοκαλιά του δικτύου διανομής που φέρνει τα εμβόλια COVID-19 στους ανθρώπους που τα χρειάζονται.
Για τον σκοπό αυτό, η Gavi συνεργάζεται με χώρες για την ενίσχυση των συστημάτων υγείας τους και για να κρατήσουν σε λειτουργία τους εμβολιασμούς ρουτίνας. Έχει διαθέσει μια πρώτη δόση 200 εκατομμυρίων δολαρίων για την προστασία των εργαζομένων στον τομέα της υγείας με ατομικό προστατευτικό εξοπλισμό, για την διεξαγωγή ζωτικής επιτήρησης και εκπαίδευσης, και για την χρηματοδότηση διαγνωστικών τεστ. Αλλά αυτό το ποσό είναι οριακό σε σύγκριση με τα δισεκατομμύρια δολάρια που θα χρειαστούν για την ανάπτυξη και την χορήγηση ενός εμβολίου ή εμβολίων που μπορούν να τερματίσουν την πανδημία. Αυτά είναι εμβόλια για όλη την ανθρωπότητα. Αυτό σημαίνει ότι όχι μόνο πρέπει να διατίθενται σε όλους, αλλά ιδανικά, πρέπει επίσης να δοκιμάζονται και να κατασκευάζονται σε όλο τον κόσμο.
Ένα βιώσιμο εμβόλιο εξακολουθεί να είναι απίθανο να λάβει άδεια για τουλάχιστον άλλους 12 μήνες. Ωστόσο, μέρος της εστίασης πρέπει τώρα να μετατοπιστεί από τον αγώνα για να αναπτυχθεί ένα εμβόλιο στην προετοιμασία για την άφιξή του (συμπεριλαμβανομένης της προσπάθειας εύρεσης θεραπευτικών μέσων έως ότου το εμβόλιο είναι έτοιμο). Τα τελευταία χρόνια, η πολυμέρεια και η παγκοσμιοποίηση δέχονται επίθεση. Η πανδημική κρίση είναι μια ευκαιρία να ωθηθούν οι κοινωνίες να προσαρμοστούν και να εξελιχθούν από τον καπιταλισμό των μετόχων (shareholder capitalism) στον καπιταλισμό των ενδιαφερομένων (stakeholder capitalism), κινητοποιώντας όλους τους συνεισφέροντες γύρω από έναν κοινό στόχο: Έναν κόσμο, προστατευμένο. Επειδή κανείς δεν θα είναι ασφαλής έως ότου όλοι είναι ασφαλείς.
Foreign Affairs: Finding a Vaccine Is Only the First Step
Απόδοση: Γιάννης Κουτρουμπής
