Όταν ο Γάλλος πρόεδρος, Εμμανουέλ Μακρόν, πραγματοποίησε την πρώτη του επίσημη επίσκεψη στην Ουάσινγκτον το 2018, βρισκόταν στην μέση μιας φευγαλέας φιλίας με τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, και η διατλαντική συμμαχία βρισκόταν σε σύγχυση. Υπέρμαχος τόσο της πολυμέρειας όσο και του πραγματισμού, ο Γάλλος πρόεδρος είχε σκοπό να πείσει τον Τραμπ να παραμείνει στην πυρηνική συμφωνία του 2015 με το Ιράν και να διατηρήσει μια σημαντική στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στην βορειοανατολική Συρία -κανένα από τα δύο δεν επρόκειτο να γίνει.
Η δεύτερη επίσημη επίσκεψη του Μακρόν, την 1η Δεκεμβρίου του 2022, θα πραγματοποιείτο σε ένα πολύ διαφορετικό πλαίσιο. Έγινε έναν χρόνο μετά την δημόσια διαμάχη μεταξύ της Γαλλίας και των Ηνωμένων Πολιτειών για τη νέα συμμαχία ασφαλείας των τελευταίων με την Αυστραλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, γνωστή ως AUKUS, η οποία κόστισε στο Παρίσι μια πολύτιμη συμφωνία υποβρυχίων με την Καμπέρα, και σε μια εποχή ανανεωμένης διατλαντικής ενότητας μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η ηγετική θέση των ΗΠΑ στην Ευρώπη έχει επιβεβαιωθεί, ενώ η ηγεσία της Γαλλίας (και της Γερμανίας) έχει τεθεί υπό αμφισβήτηση. Το κέντρο βάρους της Ευρώπης έχει μετακινηθεί ανατολικά προς τα σύνορα του ΝΑΤΟ, ωθώντας την κύρια ανησυχία της Γαλλίας για την ασφάλεια -την τρομοκρατία των τζιχαντιστών από τη Μέση Ανατολή και την περιοχή Σαχέλ της Αφρικής- προς τα κάτω στην λίστα των προτεραιοτήτων. Ο Μακρόν επανεξελέγη τον Απρίλιο, αλλά έχασε την κοινοβουλευτική του πλειοψηφία. Και όπως οι περισσότεροι Ευρωπαίοι ηγέτες, αντιμετωπίζει την προοπτική ενός χειμώνα δυσαρέσκειας χάρη στις υψηλές τιμές της ενέργειας και την διαφαινόμενη ύφεση.
Η φιλοξενία του Μακρόν στον Λευκό Οίκο μπορεί να εκληφθεί ως ευγενική χειρονομία από τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν. Εκείνος και ο Γάλλος ηγέτης έχουν καταβάλει προσπάθειες να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη μετά την έκρηξη της AUKUS, αλλά οι διοικήσεις τους παραμένουν σε κάποιο βαθμό σε αναντιστοιχία σε ζωτικά οικονομικά και στρατηγικά ζητήματα. Από την τελευταία επίσκεψη του Μακρόν στην Ουάσινγκτον, ο κόσμος έχει υποστεί μια σειρά σημαντικών αλλαγών -από μια παγκόσμια πανδημία μέχρι την επιστροφή του πολέμου στην Ευρώπη και την επικίνδυνη σύγκλιση της Κίνας και της Ρωσίας – που αναγκάζουν τώρα τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους Ευρωπαίους συμμάχους τους να προσαρμόσουν τις συμμαχίες τους. Εκτός από την αντιμετώπιση άμεσων προβλημάτων, όπως οι ενεργειακές ελλείψεις και η σύγκρουση στην Ουκρανία, ο Μπάιντεν και ο Μακρόν διασφαλίζουν ότι η αμερικανο-γαλλική συμμαχία είναι έτοιμη για τα ακόμη μεγαλύτερα καθήκοντα που έρχονται: να διασφαλίσουν ότι η Ευρώπη μπορεί να ανασχέσει μια επιθετική Ρωσία και να μεταρρυθμίσουν τους διεθνείς θεσμούς ώστε να είναι πιο συμπεριληπτικοί, αποτελεσματικοί, και ανθεκτικοί απέναντι σε προκλήσεις όπως η άνοδος της Κίνας, η κλιματική αλλαγή, και οι τεχνολογικές απειλές.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΑΠΟ ΤΟ ΝΑΤΟ
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, σε συνδυασμό με τον πυρηνικό εκφοβισμό της, υπογράμμισε ότι το ΝΑΤΟ παραμένει «το θεμέλιο και το ουσιαστικό πλαίσιο για την συλλογική ασφάλεια της Ευρώπης», όπως το έθεσε η κυβέρνηση Μακρόν στην εθνική στρατηγική αναθεώρηση που δημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο. Μετά από χρόνια πίεσης για μια ισχυρότερη ευρωπαϊκή άμυνα, η Γαλλία έχει συμβιβαστεί με την πραγματικότητα ότι η αξιοπιστία της ως στρατιωτικός εταίρος εξαρτάται από την μεγαλύτερη εμπλοκή της στο ΝΑΤΟ. Η Γαλλία έχει αυξήσει την παρουσία και τις δυνατότητες των στρατευμάτων της στις χώρες της Βαλτικής και είναι πλέον «έθνος-πλαίσιο» για την θετική παρουσία του ΝΑΤΟ στην Ρουμανία, συντονίζοντας την εκπαίδευση και τις επιχειρήσεις των συμμαχικών στρατευμάτων που βρίσκονται εκεί. Ωστόσο, ορισμένες από τις μεγαλύτερες ανησυχίες της Γαλλίας σχετικά με την ευρωπαϊκή άμυνα δεν έχουν εξαφανιστεί πίσω από την καθησυχαστική ασπίδα των αμερικανικών εγγυήσεων ασφαλείας. Για παράδειγμα, οι Ευρωπαίοι παραμένουν διχασμένοι ως προς το τι θα πρέπει να σημαίνει στην πράξη ένας ισχυρότερος «ευρωπαϊκός πυλώνας» στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ και ως προς το πώς θα απαντήσουν στις απειλές από μια ολοένα και πιο διεκδικητική Κίνα -διχασμοί που φέρνουν την Ουάσινγκτον και το Παρίσι σε αντίθετες πλευρές.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία αποκάλυψε τους κινδύνους της υπερβολικής εξάρτησης της Ευρώπης από τις Ηνωμένες Πολιτείες για την ασφάλεια. Εμποδισμένες από περιορισμένα στρατιωτικά αποθέματα και δημοσιονομικούς περιορισμούς, οι ευρωπαϊκές χώρες ήταν περισσότερο πρόθυμες παρά ικανές να παράσχουν στρατιωτική υποστήριξη στο Κίεβο. Τον Σεπτέμβριο, ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ, Josep Borrell, προειδοποίησε ότι τα ευρωπαϊκά στρατιωτικά αποθέματα ήταν σε μεγάλο βαθμό «εξαντλημένα» και ότι πολλές χώρες αγωνίζονταν να ξαναγεμίσουν τα οπλοστάσιά τους. Από τα σχεδόν 39 δισεκατομμύρια ευρώ που είχαν δεσμευτεί ως βοήθεια για τον στρατό της Ουκρανίας μέχρι τις 3 Οκτωβρίου, σχεδόν 28 δισεκατομμύρια ευρώ είχαν προέλθει από τις Ηνωμένες Πολιτείες, σύμφωνα με το Ινστιτούτο του Κιέλου.
Η Γαλλία εξακολουθεί να ελπίζει ότι θα πείσει την Ευρώπη να αναλάβει μεγαλύτερη ευθύνη για την άμυνά της, όχι μόνο με την δημιουργία δυνατοτήτων «made in Europe», αλλά και με την διεξαγωγή πιο αυτόνομων αποστολών. Μετά την διαμάχη για την AUKUS, ο Μπάιντεν εξέδωσε κοινή δήλωση με τον Μακρόν, στην οποία τονίζεται «η σημασία μιας ισχυρότερης και ικανότερης ευρωπαϊκής άμυνας … συμπληρωματικά προς το ΝΑΤΟ». Λίγο περισσότερο από έναν χρόνο αργότερα, ο Μακρόν επιδιώκει να επιβεβαιώσει ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν ακυρώνει αυτήν την δήλωση, αλλά μάλλον την επιβεβαιώνει -το στοχευμένο κοινό της είναι περισσότερο οι Ευρωπαίοι παρά οι Αμερικανοί. Η μετάφραση αυτής της ιδέας σε πράξη θα απαιτούσε μια πολιτισμική αλλαγή: οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έπρεπε να παραδεχθούν ότι η ευρωπαϊκή εξάρτηση, αν και αποτελεί πηγή μόχλευσης των ΗΠΑ, δεν αποτελεί μακροπρόθεσμο συμφέρον των Ηνωμένων Πολιτειών. Ως αποτέλεσμα, η Ουάσινγκτον θα πρέπει να αρχίσει να υποστηρίζει ρητά πρωτοβουλίες υπό ευρωπαϊκή ηγεσία που θα κάνουν τους Ευρωπαίους λιγότερο εξαρτημένους από τις Ηνωμένες Πολιτείες, συμπεριλαμβανομένης της βιομηχανίας τους. Για παράδειγμα, η Ουάσινγκτον θα πρέπει να υποστηρίξει τις προσπάθειες της ΕΕ να δημιουργήσει έναν μηχανισμό για κοινές αμυντικές προμήθειες αντί να προσπαθεί να περιορίσει τις φιλοδοξίες του μηχανισμού επειδή αποκλείει την αμερικανική βιομηχανία.
Ήδη, ο πόλεμος στην Ουκρανία έδειξε το πώς το ΝΑΤΟ και η ΕΕ μπορούν να αλληλοσυμπληρώνονται. Παρόλο που το ΝΑΤΟ έχει διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στην αποτροπή της ρωσικής επιθετικότητας πέραν της Ουκρανίας, δεν υπήρξε η κινητήρια δύναμη πίσω από την άμεση στρατιωτική υποστήριξη προς το Κίεβο. Πρωτοβουλίες ad hoc, όπως η -υπό την ηγεσία των ΗΠΑ- Ομάδα Επαφής για την Άμυνα της Ουκρανίας, έχουν συντονίσει το μεγαλύτερο μέρος της στρατιωτικής υποστήριξης, ενώ η ΕΕ έχει συμβάλει με βοήθεια που παρέχεται μέσω της Ευρωπαϊκής Διευκόλυνσης Ειρήνης και της Αποστολής Στρατιωτικής Βοήθειας. Αυτό το ιστορικό επιτυχημένης συνεργασίας θα πρέπει να ενθαρρύνει μεγαλύτερη συνεργασία μεταξύ του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, κάτι που συζητείται εδώ και καιρό στην Ευρώπη, αλλά που, κατά την άποψη της Γαλλίας, δεν μπορεί να αναβληθεί άλλο.
ΣΠΡΩΞΕ ΜΕ, ΣΕ ΑΚΟΛΟΥΘΩ
Αν οι Γάλλοι ελπίζουν σε μια ώθηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες για την ευρωπαϊκή άμυνα, οι Αμερικανοί ελπίζουν σε μια στενότερη ευθυγράμμιση από την Γαλλία για την Κίνα. Στην προσπάθειά της να ξεπεράσει το Πεκίνο και να δημιουργήσει έναν ισχυρό συνασπισμό που θα αντιταχθεί στον αναθεωρητισμό του, η κυβέρνηση Μπάιντεν στοχεύει να κλείσει το χάσμα μεταξύ των αμερικανικών και των διατλαντικών προτεραιοτήτων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ανησυχούν για μια πιθανή κινεζική εισβολή στην Ταϊβάν -ίσως ήδη από το 2027. Η Ουάσινγκτον δεν αναμένει από τους Ευρωπαίους να προσφέρουν στρατιωτική απάντηση, αλλά ελπίζει ότι η Ευρώπη θα συμβάλει στην αποτροπή της Κίνας από την χρήση βίας και θα επιβάλει κυρώσεις σε περίπτωση επίθεσης. Για τον σκοπό αυτό, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να συνεχίσουν να συνεργάζονται με την Γαλλία και την ΕΕ για να καταστήσουν την Ευρώπη πιο ανθεκτική -για παράδειγμα, μειώνοντας την εξάρτησή της από το κινεζικό εμπόριο, την τεχνολογία, και τα ζωτικής σημασίας υλικά όπως οι σπάνιες γαίες, και αντιμετωπίζοντας την κινεζική παραπληροφόρηση- ενώ παράλληλα σηματοδοτούν στο Πεκίνο ότι είναι έτοιμες να αναλάβουν δράση εάν χρειαστεί. Δεδομένου ότι η διατλαντική ενότητα έχει αποδειχθεί τόσο αποτελεσματικό όπλο κατά της Ρωσίας, η Ουάσινγκτον δεν έχει την πολυτέλεια να την χάσει όταν αντιμετωπίζει την Κίνα.
Από αυτή την οπτική, η Γαλλία είναι ένας βασικός εταίρος των ΗΠΑ, αλλά δύσκολα διαχειρίσιμος. Αν και συμμερίζεται πολλές από τις ανησυχίες των Ηνωμένων Πολιτειών για την Κίνα, η Γαλλία σκοπεύει να χαράξει μια ξεχωριστή εθνική και ευρωπαϊκή πολιτική, η οποία αποφεύγει την αυτόματη ευθυγράμμιση με την Ουάσιγκτον και αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο συνεργασίας με το Πεκίνο όταν τα συμφέροντα ευθυγραμμίζονται. Η Γαλλία σκοπεύει επίσης να προσφέρει έναν τρίτο δρόμο στις χώρες της περιοχής του Ινδο-Ειρηνικού -πιέζοντας για την ενίσχυση των διεθνών κανόνων και την υπεράσπιση της κυριαρχίας αντί να ενθαρρύνει τις χώρες να ενταχθούν σε ανταγωνιστικά στρατόπεδα. Εντός της Ευρώπης, η Γαλλία ήταν η πρώτη στην αντίδραση στην αρπακτική κινεζική συμπεριφορά, πιέζοντας για την δημιουργία μηχανισμών της ΕΕ για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων και την καταπολέμηση των καταναγκαστικών οικονομικών πρακτικών. Ωστόσο, η Γαλλία θεωρεί τον εαυτό της ως «εξισορροπητική δύναμη» που απορρίπτει την λογική των αντιμαχόμενων μπλοκ, και η επιφυλακτικότητά της όσον αφορά την αντιμετώπιση της Κίνας στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ και την προσχώρηση σε υπό την ηγεσία των ΗΠΑ πρωτοβουλίες που θεωρούνται ότι στρέφονται κατά του Πεκίνου αποτελεί εμπόδιο στην ευρωπαϊκή ευθυγράμμιση για την Κίνα.
Για να βγουν από αυτό το αδιέξοδο, η Γαλλία και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να προσδιορίσουν τα καλύτερα φόρουμ για την συζήτηση θεμάτων που σχετίζονται με την Κίνα. Το ΝΑΤΟ μπορεί να είναι ένα τέτοιο φόρουμ, αλλά δεν μπορεί να είναι το μοναδικό, καθώς η πρόκληση που θέτει το Πεκίνο δεν είναι αποκλειστικά στρατιωτική. Η ΕΕ πρέπει να διαδραματίσει ρόλο στην προετοιμασία της Ευρώπης για ενδεχόμενους οικονομικούς κλυδωνισμούς που προκαλούνται από διαταραχές στο παγκόσμιο εμπόριο. Και υπάρχει περιθώριο για αυξημένη συνεργασία μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της ΕΕ στον τομέα του εμπορίου και της τεχνολογίας -για παράδειγμα, με την περαιτέρω ενδυνάμωση του Συμβουλίου Εμπορίου και Τεχνολογίας ΗΠΑ-ΕΕ (U.S.-EU Trade and Technology Council). Χωρίς βελτιωμένο συντονισμό, η Γαλλία και οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιμετωπίζουν τρεις αλληλένδετους κινδύνους: ότι η έλλειψη ενότητας και προετοιμασίας τους θα προσκαλέσει την κινεζική επιθετικότητα· ότι οι διαιρέσεις σχετικά με το πόσο πρέπει να αποσυνδεθούν από την Κίνα θα μεταφραστούν σε ασυντόνιστες πολιτικές που θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την σταθερότητα του Ινδο-Ειρηνικού· και ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα αισθανθούν ότι δεν έχουν άλλη επιλογή από το να ακολουθήσουν την στρατηγική τους στον Ινδο-Ειρηνικό χωρίς τους Ευρωπαίους.
Στον φρενήρη ανταγωνισμό τους με την Κίνα, οι Ηνωμένες Πολιτείες πέτυχαν έναν σημαντικό νομοθετικό στόχο με τον Νόμο για τη Μείωση του Πληθωρισμού του 2022, ο οποίος επιτρέπει τεράστιες επενδύσεις σε πράσινες αμερικανικές επιχειρήσεις και βιομηχανίες. Αλλά ο νόμος, ο οποίος δίνει κίνητρα για την εγχώρια κατανάλωση και μπορεί να οδηγήσει σε αποεπενδύσεις από την Ευρώπη, κινδυνεύει να αποξενώσει τις ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες φοβούνται μια μόνιμη στροφή των ΗΠΑ προς τον προστατευτισμό. Η Γαλλία και η Γερμανία πιέζουν ήδη για παρόμοιες επιδοτήσεις για τις ευρωπαϊκές βιομηχανίες, και ο Μακρόν έχει μάλιστα διατυπώσει την ιδέα ενός νόμου για την αγορά ευρωπαϊκών προϊόντων. Η Γαλλία έχει επίσης διαμαρτυρηθεί έντονα ότι οι Ευρωπαίοι πρέπει να πληρώνουν τρεις έως τέσσερις φορές περισσότερο από τους Αμερικανούς για το φυσικό αέριο -ένα σημάδι ότι ακόμη και σε μια στιγμή αξιοσημείωτης διατλαντικής αλληλεγγύης, οι προστατευτικές παρορμήσεις μπορούν να είναι διχαστικές.
Με τον ακροδεξιό λαϊκισμό να αυξάνεται και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, ο Μακρόν και ο Μπάιντεν έχουν οξεία κατανόηση των πολιτικών κινδύνων που αντιμετωπίζει η άλλη πλευρά. Αμφότεροι ίσως τελικά να αντικατασταθούν από ηγέτες που θα μπορούσαν να εμπλακούν σε καταστροφικό ανταγωνισμό με αντιπάλους ή να ανταγωνιστούν τους εταίρους τους: η εποχή της διατλαντικής ενότητας ίσως να μην διαρκέσει πολύ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο κανείς δεν θέλει να δει την παγκόσμια οικονομία να μετατρέπεται σε αρένα ανταγωνισμού μηδενικού αθροίσματος μεταξύ των διατλαντικών εταίρων, πριν ακόμη οι Αμερικανοί ψηφοφόροι έχουν την ευκαιρία να ξαναφέρουν στο αξίωμα έναν άλλο πρόεδρο σαν τον Τραμπ. Εκτός από την εξεύρεση κοινού εδάφους για την Κίνα και την ευρωπαϊκή άμυνα, ο Μπάιντεν και ο Μακρόν πρέπει να αδράξουν αυτήν την ευκαιρία για να οχυρώσουν την σχέση τους για το τι μπορεί να προκύψει στον ορίζοντα. Ένας τρόπος για να απομονωθεί η συμμαχία από μελλοντικά προβλήματα είναι να δημιουργηθούν νέοι γραφειοκρατικοί μηχανισμοί που θα είναι πιο ευέλικτοι από τα καθιερωμένα φόρουμ, όπως το ΝΑΤΟ και το G-7. Αυτοί θα μπορούσαν να είναι διμερείς (όπως οι στρατηγικοί διάλογοι ΗΠΑ-Γαλλίας) ή πολυμερείς (όπως η Ευρωπαϊκή Quad), αλλά πρέπει να παρέχουν ένα πλαίσιο για την αποφυγή παρεξηγήσεων και την προώθηση κοινών στρατηγικών στόχων.
Ο Μπάιντεν και ο Μακρόν έχουν επίσης μια ιστορική ευκαιρία να δημιουργήσουν τετελεσμένα γεγονότα για το μέλλον. Ως ηγέτες δύο χωρών με ιστορικά οικουμενικές φιλοδοξίες, μπορούν να κάνουν πολλά για να δείξουν το πώς ο δημοκρατικός κόσμος είναι καλύτερος σύμμαχος από τον αυταρχικό. Αμφότεροι συμφωνούν στην ανάγκη να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις και τα παράπονα των αναπτυσσόμενων χωρών, καλώντας τις παράλληλα να συμμετάσχουν στην υπεράσπιση των οικουμενικών αρχών. Στην Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ φέτος, ο Μακρόν και ο Μπάιντεν εκφώνησαν εντυπωσιακά παρόμοιες ομιλίες, υποστηρίζοντας και οι δύο ότι ο υπόλοιπος κόσμος πρέπει να αντιταχθεί στον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία και να υπερασπιστεί την κυριαρχία των εθνών.
Ωστόσο, σε αυτόν τον ανταγωνισμό για την ψυχή του κόσμου, οι ανεπτυγμένες δημοκρατίες, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Γαλλία, πρέπει να κατορθώσουν πρακτικές επιτυχίες για να κερδίσουν τα αναπτυσσόμενα έθνη. Από τις πρώτες ημέρες της COVID-19, όταν πολλές πλούσιες χώρες αποθήκευαν μάσκες και άλλο προστατευτικό εξοπλισμό, ο Μακρόν πίεσε για μια «πολυμέρεια με γνώμονα τα αποτελέσματα» που μπορεί να προσφέρει στον «παγκόσμιο Νότο». Και σε μια ομιλία του στην διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα στην Αίγυπτο αυτόν τον μήνα, τάχθηκε υπέρ της μεταρρύθμισης του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας για την προώθηση της μετάβασης στην καθαρή ενέργεια, υιοθετώντας τις εκκλήσεις των αναπτυσσόμενων χωρών να καταστήσουν το πολυμερές χρηματοπιστωτικό σύστημα πιο δίκαιο. Αλλά μια τέτοια αλλαγή μπορεί να συμβεί μόνο με την υποστήριξη των ΗΠΑ.
Μαζί, η Γαλλία και οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να κάνουν πολλά για τη μεταρρύθμιση των διεθνών οργανισμών ώστε να εξυπηρετούν καλύτερα τις ανάγκες των φτωχών εθνών όσον αφορά την χρηματοδότηση του κλίματος, την επισιτιστική ασφάλεια, το χρέος, και πολλά άλλα ζητήματα. Αυτό δεν είναι μικρό έργο. Αλλά πρέπει να αποτελέσει μέρος της συζήτησης μεταξύ του Μακρόν και του Μπάιντεν αυτήν την εβδομάδα, εάν η Γαλλία και οι Ηνωμένες Πολιτείες θέλουν να είναι προετοιμασμένες για το τι θα συμβεί στο μέλλον.
