Nωρίς το πρωί της 13ης Οκτωβρίου, ο ισραηλινός στρατός εξέδωσε μια προειδοποίηση στους 1,2 εκατομμύρια Παλαιστίνιους της βόρειας Γάζας: πρέπει να εκκενωθεί η περιοχή εντός 24 ωρών, πριν από μια πιθανή χερσαία εισβολή. Μια τέτοια ισραηλινή επίθεση θα είχε τον ομολογημένο στόχο να τερματίσει τη Χαμάς ως οργάνωση ως αντίποινα για τη συγκλονιστική αιφνιδιαστική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου στο νότιο Ισραήλ, όπου σφαγίασε περισσότερους από 1.000 Ισραηλινούς πολίτες και συνέλαβε πάνω από εκατό ομήρους.
Μια ισραηλινή χερσαία εκστρατεία φαινόταν αναπόφευκτη από τη στιγμή που η Χαμάς παραβίασε την περίμετρο ασφαλείας γύρω από τη Λωρίδα της Γάζας. Η Ουάσιγκτον έχει υποστηρίξει πλήρως τα ισραηλινά σχέδια, κυρίως αποφεύγοντας να ζητήσει αυτοσυγκράτηση. Σε ένα υπερθερμασμένο πολιτικό περιβάλλον, οι πιο δυνατές φωνές στις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν αυτές που ζητούσαν ακραία μέτρα κατά της Χαμάς. Σε ορισμένες περιπτώσεις, σχολιαστές έχουν ζητήσει ακόμη και στρατιωτική δράση κατά του Ιράν για την υποτιθέμενη χορηγία του στην επιχείρηση της Χαμάς.
Αλλά αυτή ακριβώς είναι η στιγμή που η Ουάσιγκτον πρέπει να είναι η πιο ψύχραιμη και να σώσει το Ισραήλ από τον εαυτό της. Η επικείμενη εισβολή στη Γάζα θα είναι μια ανθρωπιστική, ηθική και στρατηγική καταστροφή. Όχι μόνο θα βλάψει σοβαρά τη μακροπρόθεσμη ασφάλεια του Ισραήλ και θα επιφέρει ανεξιχνίαστο ανθρώπινο κόστος στους Παλαιστίνιους, αλλά θα απειλήσει και τα βασικά συμφέροντα των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, στην Ουκρανία και στον ανταγωνισμό της Ουάσιγκτον με την Κίνα για την τάξη Ινδο-Ειρηνικού. Μόνο η κυβέρνηση Μπάιντεν -διοχετεύοντας τη μοναδική μόχλευση των Ηνωμένων Πολιτειών και την αποδεδειγμένη υποστήριξη του Λευκού Οίκου για την ασφάλεια του Ισραήλ- μπορεί τώρα να εμποδίσει το Ισραήλ να κάνει ένα καταστροφικό λάθος. Τώρα που έχει δείξει τη συμπάθειά της προς το Ισραήλ, η Ουάσιγκτον πρέπει να στραφεί προς την απαίτηση από τον σύμμαχό της να συμμορφωθεί πλήρως με τους νόμους του πολέμου. Πρέπει να επιμείνει στο Ισραήλ να βρει τρόπους για να δώσει τη μάχη στη Χαμάς που δεν συνεπάγεται εκτοπισμό και μαζική δολοφονία αθώων Παλαιστινίων αμάχων.
Από το 2007, το Ισραήλ και η Χαμάς διατηρούν μια δύσκολη συμφωνία. Το Ισραήλ διατηρεί έναν ασφυκτικό αποκλεισμό στη Γάζα, ο οποίος περιορίζει σοβαρά την οικονομία της περιοχής και επιβάλλει μεγάλο ανθρώπινο κόστος, ενώ παράλληλα ενδυναμώνει τη Χαμάς εκτρέποντας κάθε οικονομική δραστηριότητα στις σήραγγες και τις μαύρες αγορές που ελέγχει. Κατά τη διάρκεια των επεισοδιακών ξεσπάσματος των συγκρούσεων -το 2008, το 2014 και ξανά το 2021- το Ισραήλ βομβάρδισε μαζικά τα πυκνοκατοικημένα αστικά κέντρα της Γάζας, καταστρέφοντας υποδομές και σκοτώνοντας χιλιάδες πολίτες ενώ υποβάθμισε τις στρατιωτικές δυνατότητες της Χαμάς και καθιέρωσε το τίμημα που έπρεπε να πληρωθεί για τις προκλήσεις. Όλα αυτά ελάχιστα έκαναν για να χαλαρώσουν τον έλεγχο της Χαμάς στην εξουσία.
Αν και πολλοί αναλυτές έχουν αποδώσει τη μετατόπιση της στρατηγικής της στην ιρανική επιρροή, η Χαμάς είχε τους δικούς της λόγους να αλλάξει συμπεριφορά και να επιτεθεί στο Ισραήλ. Το παιχνίδι του 2018 για να αμφισβητήσει τον αποκλεισμό μέσω μαζικής μη βίαιης κινητοποίησης —γνωστής λαϊκής ως «Μεγάλη Πορεία Επιστροφής»— έληξε με μαζική αιματοχυσία καθώς Ισραηλινοί στρατιώτες άνοιξαν πυρ εναντίον των διαδηλωτών. Το 2021, αντίθετα, οι ηγέτες της Χαμάς πίστευαν ότι σημείωσαν σημαντικά πολιτικά κέρδη με το ευρύτερο παλαιστινιακό κοινό εκτοξεύοντας πυραύλους στο Ισραήλ κατά τη διάρκεια έντονων συγκρούσεων στην Ιερουσαλήμ για την ισραηλινή κατάσχεση παλαιστινιακών σπιτιών και τις προκλήσεις των ισραηλινών ηγετών στο σύμπλεγμα αλ Άκσα: Οι πιο ιεροί τόποι του Ισλάμ, τους οποίους ορισμένοι Ισραηλινοί εξτρεμιστές θέλουν να γκρεμίσουν για να χτίσουν έναν εβραϊκό ναό.
Πιο πρόσφατα, η σταθερή κλιμάκωση των ισραηλινών αρπαγών γης και των επιθέσεων εποίκων με την υποστήριξη του στρατού εναντίον Παλαιστινίων στη Δυτική Όχθη δημιούργησε ένα θυμωμένο, κινητοποιημένο κοινό, κάτι που οι Ηνωμένες Πολιτείες -και η υποστηριζόμενη από το Ισραήλ Παλαιστινιακή Αρχή- έμοιαζαν ανίκανες και απρόθυμες να αντιμετωπίσουν. Οι άκρως δημόσιες κινήσεις των ΗΠΑ για τη διαμεσολάβηση μιας συμφωνίας ομαλοποίησης Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας μπορεί επίσης να εμφανίστηκαν σαν ένα παράθυρο ευκαιρίας για τη Χαμάς να δράσει αποφασιστικά, προτού οι περιφερειακές συνθήκες στραφούν απαρέγκλιτα εναντίον της. Και, ίσως, η ισραηλινή εξέγερση ενάντια στις δικαστικές μεταρρυθμίσεις του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου οδήγησε τη Χαμάς να προβλέψει έναν διχασμένο και αποσπασμένο αντίπαλο.
Δεν είναι ακόμη σαφές σε ποιο βαθμό το Ιράν οδήγησε τον χρόνο ή τη φύση της αιφνιδιαστικής επίθεσης. Σίγουρα, το Ιράν έχει αυξήσει την υποστήριξή του στη Χαμάς τα τελευταία χρόνια και επιδίωξε να συντονίσει τις δραστηριότητές του στον «άξονα αντίστασης» των σιιτικών πολιτοφυλακών και άλλων παραγόντων που αντιτίθενται στην περιφερειακή τάξη που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ και το Ισραήλ. Αλλά θα ήταν τεράστιο λάθος να αγνοήσουμε το ευρύτερο, τοπικό πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο η Χαμάς έκανε την κίνησή της.
ΚΡΙΣΙΜΟ ΣΗΜΕΙΟ
Το Ισραήλ αρχικά απάντησε στην επίθεση της Χαμάς με μια ακόμη πιο έντονη εκστρατεία βομβαρδισμών από το κανονικό, μαζί με έναν ακόμη πιο έντονο αποκλεισμό, όπου διέκοψε τα τρόφιμα, το νερό και την ενέργεια. Το Ισραήλ κινητοποίησε τις στρατιωτικές του εφεδρείες, φέρνοντας περίπου 300.000 στρατιώτες στα σύνορα και προετοιμάζοντας μια επικείμενη χερσαία εκστρατεία. Και το Ισραήλ κάλεσε τους αμάχους της Γάζας να εγκαταλείψουν τον βορρά εντός 24 ωρών. Αυτή είναι μια αδύνατη απαίτηση. Οι κάτοικοι της Γάζας δεν έχουν πού να πάνε. Οι αυτοκινητόδρομοι έχουν καταστραφεί, οι υποδομές είναι στα ερείπια, η ηλεκτρική ενέργεια ή η ισχύς απομένουν ελάχιστα και τα λίγα νοσοκομεία και οι εγκαταστάσεις παροχής βοήθειας βρίσκονται όλα στη βόρεια ζώνη στόχο. Ακόμα κι αν οι κάτοικοι της Γάζας ήθελαν να φύγουν από τη λωρίδα, το πέρασμα της Ράφα προς την Αίγυπτο έχει βομβαρδιστεί – και ο Αιγύπτιος Πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι έχει δείξει λίγα σημάδια ότι προσφέρει φιλικό καταφύγιο.
Οι κάτοικοι της Γάζας γνωρίζουν αυτά τα γεγονότα. Δεν βλέπουν την έκκληση για εκκένωση ως ανθρωπιστική χειρονομία. Πιστεύουν ότι η πρόθεση του Ισραήλ είναι να πραγματοποιήσει μια άλλη nakba, ή «καταστροφή»: τον αναγκαστικό εκτοπισμό Παλαιστινίων από το Ισραήλ κατά τη διάρκεια του πολέμου του 1948. Δεν πιστεύουν —ούτε πρέπει να πιστεύουν— ότι θα τους επιτραπεί να επιστρέψουν στη Γάζα μετά τις μάχες. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η πίεση της κυβέρνησης Μπάιντεν για έναν ανθρωπιστικό διάδρομο που θα επιτρέπει στους αμάχους της Γάζας να φύγουν από τις μάχες είναι μια τόσο μοναδικά κακή ιδέα. Στο βαθμό που ένας ανθρωπιστικός διάδρομος καταφέρει οτιδήποτε, θα επιταχύνει την ερήμωση της Γάζας και τη δημιουργία ενός νέου κύματος μόνιμων προσφύγων. Θα πρόσφερε επίσης, αρκετά ξεκάθαρα, στους δεξιούς εξτρεμιστές στην κυβέρνηση του Νετανιάχου έναν σαφή οδικό χάρτη για να κάνουν το ίδιο στην Ιερουσαλήμ και τη Δυτική Όχθη.
Η ίδια η εισβολή στη Γάζα θα συνοδεύεται από αβεβαιότητες. Η Χαμάς σίγουρα περίμενε μια τέτοια ισραηλινή απάντηση και είναι καλά προετοιμασμένη να πολεμήσει μια μακροχρόνια αστική εξέγερση ενάντια στις ισραηλινές δυνάμεις που προωθούνται. Πιθανότατα ελπίζει να προκαλέσει σημαντικές απώλειες σε έναν στρατό που δεν έχει εμπλακεί σε τέτοιους αγώνες εδώ και πολλά χρόνια. (Οι πρόσφατες στρατιωτικές εμπειρίες του Ισραήλ περιορίζονται σε βαθιά μονόπλευρες επιχειρήσεις, όπως η επίθεση του Ιουλίου στον προσφυγικό καταυλισμό Τζενίν στη Δυτική Όχθη.) Η Χαμάς έχει ήδη σηματοδοτήσει φρικτά σχέδια να χρησιμοποιήσει τους ομήρους της ως αποτρεπτικό μέσο κατά των ισραηλινών ενεργειών. Το Ισραήλ θα μπορούσε να κερδίσει μια γρήγορη νίκη, αλλά φαίνεται απίθανο.
Σε ένα χειρότερο σενάριο, η σύγκρουση δεν θα παραμείνει περιορισμένη στη Γάζα. Και δυστυχώς, μια τέτοια επέκταση είναι πιθανή. Μια παρατεταμένη εισβολή στη Γάζα θα δημιουργήσει τεράστιες πιέσεις στη Δυτική Όχθη, τις οποίες η Παλαιστινιακή Αρχή του Προέδρου Μαχμούντ Αμπάς θα έχει μικρή ικανότητα -ή, ίσως, πρόθεση- να συγκρατήσει. Τον τελευταίο χρόνο, η ανελέητη καταπάτηση του Ισραήλ στη Δυτική Όχθη και οι βίαιες προκλήσεις των εποίκων, έχουν ήδη φέρει την οργή και την απογοήτευση των Παλαιστινίων σε βρασμό. Η εισβολή στη Γάζα θα μπορούσε να ωθήσει τους Παλαιστίνιους της Δυτικής Όχθης στο όριο.
Οι Άραβες ηγέτες είναι από τη φύση τους ρεαλιστές, απασχολημένοι με τη δική τους επιβίωση και τα δικά τους εθνικά συμφέροντα. Κανείς δεν περιμένει από αυτούς να θυσιαστούν για την Παλαιστίνη, μια υπόθεση που οδήγησε την αμερικανική και ισραηλινή πολιτική τόσο υπό τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ όσο και από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν. Υπάρχουν όμως όρια στην ικανότητά τους να αντισταθούν σε ένα μανιωδώς κινητοποιημένο μαζικό κοινό, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για την Παλαιστίνη. Η Σαουδική Αραβία θα μπορούσε κάλλιστα να εξομαλύνει τις σχέσεις με το Ισραήλ, αυτή την περίεργη εμμονή της κυβέρνησης Μπάιντεν, όταν υπάρχει ελάχιστο πολιτικό κόστος για να το κάνει. Είναι λιγότερο πιθανό να το κάνει όταν το αραβικό κοινό βομβαρδίζεται με φρικιαστικές εικόνες από την Παλαιστίνη.
Τα προηγούμενα χρόνια, οι Άραβες ηγέτες επέτρεπαν συστηματικά τις αντι-ισραηλινές διαμαρτυρίες ως τρόπο να εκτονωθούν, εκτρέποντας τη λαϊκή οργή προς έναν εξωτερικό εχθρό για να αποφύγουν την κριτική των δικών τους θλιβερών καταστάσεων. Πιθανότατα θα το πράξουν ξανά, οδηγώντας τους κυνικούς να αποκρούσουν τις μαζικές πορείες και τις θυμωμένες απόψεις. Αλλά οι αραβικές εξεγέρσεις του 2011 απέδειξαν με βεβαιότητα πόσο εύκολα και γρήγορα οι διαμαρτυρίες μπορούν να εξελιχθούν από κάτι τοπικό και να περιοριστεί σε ένα περιφερειακό κύμα ικανό να ανατρέψει μακροχρόνια αυταρχικά καθεστώτα. Δεν χρειάζεται να υπενθυμίζεται στους Άραβες ηγέτες ότι το να αφήνουν τους πολίτες να βγουν μαζικά στους δρόμους απειλεί τη δύναμή τους.
Η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει καταστήσει πολύ σαφές ότι υποστηρίζει το Ισραήλ στην απάντησή του στην επίθεση της Χαμάς. Αλλά τώρα είναι η ώρα να χρησιμοποιήσει τη δύναμη αυτής της σχέσης για να εμποδίσει το Ισραήλ να δημιουργήσει μια αξιοσημείωτη καταστροφή. Η τρέχουσα προσέγγιση της Ουάσιγκτον ενθαρρύνει το Ισραήλ να ξεκινήσει έναν βαθιά λανθασμένο πόλεμο, υποσχόμενος προστασία από τις συνέπειές του αποτρέποντας άλλους από το να μπουν στη μάχη και εμποδίζοντας κάθε προσπάθεια επιβολής λογοδοσίας μέσω του διεθνούς δικαίου. Αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες το κάνουν αυτό εις βάρος της δικής τους παγκόσμιας θέσης και των δικών τους περιφερειακών συμφερόντων. Εάν η εισβολή του Ισραήλ στη Γάζα πάρει την πιο πιθανή πορεία της, με όλη τη σφαγή και την κλιμάκωσή της, η κυβέρνηση Μπάιντεν θα μετανιώσει για τις επιλογές της.
Πηγή: foreignaffairs.com
