Ο ιός ήρθε για να μείνει. Η στρατηγική για τη διαρκή μάχη ενάντια στην COVID-19
Απόδοση από άρθρο των Larry Brilliant, Lisa Danzig, Karen Oppenheimer, Agastya Mondal, Rick Bright και W. Ian Lipki
Ήρθε η ώρα να μιλήσουμε ανοιχτά: Ο ιός, η αιτία πίσω από την πανδημία της COVID-19 δεν πρόκειται να φύγει. Ο SARS-CoV-2 δεν γίνεται να εξαλειφθεί, εφόσον αναπτύσσεται σε πάνω από δέκα διαφορετικά είδη ζώων. Για τους ανθρώπους, η ανοσία της αγέλης, που αρχικά φαινόταν να είναι και η μόνη λύση, είναι αδύνατο να συμβεί. Οι περισσότερες χώρες πολύ απλά δεν έχουν αρκετά εμβόλια και ακόμα και στις λίγες που έχουν επαρκείς προμήθειες υπάρχουν πολλοί που αρνούνται να κάνουν την ένεση. Ως αποτέλεσμα, παγκόσμια δεν γίνεται να φτάσουμε των αριθμό εμβολιασμένων που απαιτείται για να υπάρξει ανοσία και να σταματήσει η διασπορά του ιού προτού εμφανιστούν επικίνδυνες μεταλλάξεις· μεταλλάξεις που να είναι πιο μεταδοτικές, ανθεκτικές στα εμβόλια ή ακόμα και να καταφέρνουν να μην ανιχνεύονται από διαγνωστικές εξετάσεις. Μπορεί να ζήσουμε ξανά το 2020.
Αντί να αργοσβήσει, ο ιός θα παρελαύνει πάνω κάτω στον πλανήτη για τα επόμενα χρόνια. Χώρες που θεωρούνται ότι αντιμετώπισαν επιτυχημένα τον ιό είναι τώρα ευάλωτες σε νέο ξέσπασμα. Πολλές από αυτές κράτησαν την πανδημία υπό έλεγχο με περιορισμούς στα σύνορα και πολλά τεστ, ιχνηλάτηση και απομόνωση κρουσμάτων, αλλά, δεν κατάφεραν να προμηθευτούν καλά εμβόλια. Χώρες όπως η Ταιβάν και το Βιετνάμ, που είχαν πολύ μικρό αριθμό θανάτων μέχρι τον Μάϊο του 2021, όπου λόγω έλλειψης εμβολίων η τύχη τους άλλαξε. Όμως ακόμα και οι χώρες που είχαν εμβολιάσει μεγάλο μέρος του πληθυσμού τους θα είναι ευάλωτες σε νέα ξεσπάσματα από συγκεκριμένες μεταλλάξεις. Αυτό φαίνεται να συνέβη στη Χιλή, τη Μογγολία, τις Σεϋχέλλες και το Ηνωμένο Βασίλειο. Ο ιός ήρθε για να μείνει. Το ερώτημα είναι, τι πρέπει να κάνουμε για να μην φύγουμε εμείς;
Η νίκη επί της πανδημίας δε απαιτεί μόνο χρήματα και πόρους· χρειάζεται ακόμα ιδέες και στρατηγική. Το 1854, πριν ακόμα αναπτυχθεί η επιστήμη των μικροβίων, ο γιατρός Τζον Σνόου σταμάτησε μια επιδημία χολέρας στο Λονδίνο, εντοπίζοντας την πηγή της μόλυνσης σε ένα μολυσμένο πηγάδι και αφού κατάφερε να πείσει τους κατοίκους για αυτό. Στη δεκαετία του ’70, η ευλογιά μάστιζε την Αφρική και την Ινδία. Ο επιδημιολόγος Γουίλιαμ Φόγκε εργαζόταν σε ένα νοσοκομείο στη Νιγηρία και κατάλαβε πως οι ποσότητες του εμβολίου δεν επαρκούσαν για όλους. Τότε αποφάσισε να χρησιμοποιήσει τα εμβόλια διαφορετικά: όχι σε εθελοντές ή αυτούς που είχαν διασυνδέσεις, αλλά στα άτομα που κινδύνευαν περισσότερο να μολυνθούν. Η μέθοδος αυτή, που αργότερα ονομάστηκε εμβολιασμός “δακτυλίου” (ring vaccination) κατάφερε να εξαλείψει την ευλογιά. Η εκδοχή του 21ου αιώνα για αυτή τη μέθοδο, συνδυαστικά με ταχύτερους μαζικούς εμβολιασμούς θα μπορούσε να κάνει το ίδιο και για την COVID-19.
Για να γυρίσει ο κόσμος σε ένα επίπεδο κανονικότητας πρέπει να αντιμετωπίσουμε την πανδημία όπως και τις παλαιότερες. Τα εμβόλια πρέπει να είναι οι πόροι που θα εφαρμόζονται εκεί που είναι πιο αναγκαία. Επιπρόσθετα, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να εκμεταλλευτούν τις νέες τεχνολογίες για να βελτιωθεί η διάγνωση και ο εντοπισμός των κρουσμάτων. Αυτό περιλαμβάνει συστήματα ειδοποίησης και χρειάζεται η άμεση αναγνώριση του ιού ώστε να εφαρμόζονται τα κατάλληλα εμβόλια. Και όλα αυτά όσο πιο σύντομα γίνεται.
Ακόμα θα πρέπει να ενισχυθεί και το παγκόσμιο σύστημα αντιμετώπισης πανδημιών, το οποίο αυτή τη στιγμή πάσχει. Σε μια εποχή που ανέρχεται ο εθνικισμός, οι χώρες θα πρέπει να βρουν τρόπο να δουλέψουν μαζί σε αυτή τη μακρόχρονη μάχη με τον ιό.
Η μέχρι τώρα ιστορία της πανδημίας χαρακτηρίστηκε από ευσεβείς πόθους. Στην αρχή της, το 2020 πολλοί ηγέτες δεν πίστεψαν πως αυτό που ξεκίνησε στην Γουχάν θα μπορούσε να εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο. Τους επόμενους μήνες νόμιζαν πως ο ιός θα περιοριστεί με ελέγχους στα σύνορα και πως ο καλός καιρός θα βοηθούσε. Όσο όμως ο αριθμός των θυμάτων ανέβαινε, κάποιοι ηγέτες αρνιόντουσαν να δουν την πραγματικότητα. Δεν άκουσαν την επιστημονική κοινότητα σχετικά με τις μάσκες και την κοινωνική απόσταση. Τώρα οι κυβερνήσεις θα πρέπει να δεχτούν και κάτι ακόμα: αυτό που πολλοί ήλπιζαν πως θα είναι μια σύντομη κρίση, θα είναι τελικά μια μακρόχρονη, αργή μάχη ενάντια σε έναν εξαιρετικά ανθεκτικό ιό.
Πως φτάσαμε ως εδώ
H COVID-19 έφτασε σε μια δυσοίωνη πολιτικά εποχή. Η άνοδος του εθνικισμού και του λαϊκισμού έκαναν δύσκολη μια συλλογική απόκριση σε μια παγκόσμια πανδημία. Οι περισσότεροι ηγέτες υποτίμησαν την κρίση, αγνόησαν την επιστήμη και απέρριψαν διεθνείς συνεργασίες.
Οι δύο χώρες που έχουν το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης είναι η Κίνα και οι ΗΠΑ. Ακόμα και αν δεν υπολογίσουμε την απάντηση για την προέλευση του ιού, το Πεκίνο δεν έκανε γνωστή τη σοβαρότητα της κατάστασης και -ίσως ακόμα πιο ανεύθυνη στάση- δεν απαγόρεψαν τα διεθνή ταξίδια, κάτι που προκάλεσε την υπερμετάδοση.
Οι ΗΠΑ, από την άλλη, αψήφησαν τις προειδοποιήσεις των επιδημιολογικών κέντρων και αρνήθηκαν τη βαρύτητα της κατάστασης. Η κυβέρνηση Τραμπ αντιμετώπισε τον κορονοϊό σαν μια μακρινή απειλή και δεν διεξήγαγε ένα οργανωμένο εθνικό σχέδιο αντιμετώπισης. Δεν επέβαλε περιορισμούς στα ταξίδια, άφησε εκτεθειμένους τους εργάτες και οι πολιτικοί έκαναν τη χρήση της μάσκας να είναι πολιτικό ζήτημα δημιουργώντας χάος και υψηλά ποσοστά θανάτων.
Άλλες κυβερνήσεις πήραν την πανδημία στα σοβαρά, κυρίως αυτές που είχαν έρθει αντιμέτωπες με τον SARS ή τον MERS, όπως η Ταιβάν, η οποία άρχισε άμεσα τις εξετάσεις, έθεσε περιορισμούς στα σύνορα και δημιούργησε μια επιτροπή ελέγχου της πανδημίας. Την 1η Μαΐου 2021 η χώρα είχε καταγράψει μόνο 12 θανάτους από την COVID-19.
Και το Βιετνάμ κινήθηκε στα ίδια βήματα. Μετά τον SARS επένδυσε στη δημόσια υγεία και δημιούργησε ένα κέντρο αντιμετώπισης κρίσεων, καθώς και ένα εθνικό σύστημα παρακολούθησης υγειονομικών δεδομένων. Μόλις τον Απρίλιο του 2020 είχε δημιουργηθεί μια εφαρμογή για την καταγραφή και τον εντοπισμό των κρουσμάτων και μέχρι τον Μάιο είχαν καταγραφεί μόλις 35 θάνατοι.
Η διεθνής απάντηση στον ιό όμως δεν ήταν ομαδική. Η πολιτική υπονόμευσε τη δημόσια υγεία σε μια παγκόσμια υγειονομική κρίση σε βαθμό που κανείς δεν θα πίστευε.
Η παρασκευή των εμβολίων ήταν ένα φωτεινό σημείο μέσα στην πανδημία. Οι φαρμακευτικές και οι εταιρείες βιοτεχνολογίας δούλεψαν μαζί και κατάφεραν να φτιάξουν ισχυρά εμβόλια σε χρόνο ρεκόρ. Ωστόσο, σε αντίθεση με την παρασκευή τους, η διανομή των εμβολίων δεν ήταν καθόλου θριαμβευτική. Οι πλούσιες χώρες, όπως οι ΗΠΑ προμηθεύτηκαν περισσότερα εμβόλια από όσα είχαν ανάγκη και κάποιες χώρες έθεσαν περιορισμούς στις εξαγωγές εμποδίζοντας την ευρεία κατασκευή και διανομή των εμβολίων. Ο Τέντρος Αντχάνομ, γενικός διευθυντής του ΠΟΥ δικαίως είπε ότι η διανομή «είναι μια σκανδαλώδης ανισότητα που διαιωνίζει την πανδημία».
Η κατάσταση αυτή έχει αφήσει κάποιες χώρες με λιγότερα ή μη ασφαλή ή όχι τόσο καλά ελεγμένα εμβόλια. Για να αλλάξει αυτό ο ΠΟΥ δημιούργησε την Παγκόσμια Πρόσβαση στα Εμβόλια (COVAX), μια παγκόσμια πρωτοβουλία που αποσκοπεί στην ισότιμη πρόσβαση στα εμβόλια για την COVID-19. Ο στόχος είναι να συγκεντρωθούν ένα δισεκατομμύριο δόσεις για 92 χώρες που δεν μπορούν να πληρώσουν για τα εμβόλια και να καλύψουν το 20% των εμβολιαστικών τους αναγκών. Αλλά μάλλον ο στόχος αυτός δεν θα επιτευχθεί μέσα στο 2021. Τα εμπόδια είναι τόσο μεγάλα που ίσως αυτό δεν γίνει μέχρι το 2023.
Το σταυροδρόμι του κορονοϊού
Πριν ένα χρόνο έγινε σαφές πως το ζήτημα του ιού θα ήταν αγώνας ταχύτητας και μαραθώνιος μαζί. Ακόμα και αν εμβολιαζόμασταν όλοι αύριο, ο ιός θα παρέμενε ζωντανός σε αρκετά είδη ζώων. Παρόλο που δεν έχει αποδειχτεί η μετάδοση από ζώο σε άνθρωπο και το αντίθετο, είναι μια σοβαρή πιθανότητα.
Το όνειρο της ανοσίας της αγέλης έχει επίσης πεθάνει. Οι χώρες που δοκίμασαν να αφήσουν τον ιό να κυκλοφορήσει, γρήγορα εγκατέλειψαν αυτή τη στρατηγική, αφού κατάλαβαν πως αυτό οδήγησε μόνο σε περισσότερους θανάτους και μολύνσεις. Είναι πια σαφές πως δεν μπορούμε να περιμένουμε να φτάσουμε στο ποσοστό των εμβολιασμένων που θα δημιουργούσε την ανοσία της αγέλης. Οι εμβολιασμοί αργούν και έχουν δημιουργηθεί μεταλλάξεις που πάνε ακόμα πιο πίσω τη διαδικασία.
Οι μεταλλάξεις είναι αναπόφευκτες. Και δεν κάνουν απαραίτητα τον ιό πιο μεταδοτικό ή φονικό. Αλλά συμβαίνουν σε τόσο μεγάλο αριθμό, που κάποιες από αυτές μπορεί και να τα καταφέρουν και ίσως κάποιες από αυτές να υπερνικήσουν το εμβόλιο ή και να μην ανιχνεύονται στα διαγνωστικά τεστ. Εν ολίγοις η πανδημία βρίσκεται πολύ μακριά από τη γραμμή τερματισμού.
Ο ρόλος των Ηνωμένων Πολιτειών
Οι ΗΠΑ, ως πλούσια και τεχνολογικά προχωρημένη χώρα, ήταν αναμενόμενο να είναι στην πρώτη γραμμή της μάχης με την COVID-19. Για να το κάνει αυτό θα πρέπει να ανακτήσει τη θέση της ως ηγέτιδα της υγειονομικής περίθαλψης, να προσπεράσει τον ανερχόμενο εθνικισμό και να δουλέψει για τη μεγαλύτερη παγκόσμια συνεργασία για την υγεία που έχει γίνει ποτέ. Το πρόγραμμα του εμβολιασμού θα πρέπει να εφαρμοστεί με ταχύτητα και στοχευμένες κινήσεις. Θα πρέπει να αξιοποιηθεί η τεχνολογία για τον εντοπισμό των κρουσμάτων και την παραγωγή εμβολίων και τα εμβόλια να χρησιμοποιηθούν σε αυτούς που είναι πιο πιθανό να εκτεθούν στον ιό.
Αν οι ΗΠΑ λύσουν το παζλ του ελέγχου των κρουσμάτων, τότε θα έχουν φτιάξει τις οδηγίες που θα πρέπει να ακολουθήσουμε όλοι. Και φυσικά, οι αρμόδιοι θα πρέπει πρώτα να εργαστούν σκληρά στο εσωτερικό της χώρας.
Επανεκκίνηση
Ο ρόλος των ΗΠΑ μπορεί να είναι σημαντικός, αλλά δεν θα είναι αρκετός για να αντιστρέψει την πανδημία και το παγκόσμιο σύστημα αντιμετώπισης της. Το σύστημα δεν λειτουργεί. Το ξέσπασμα του νέου ιού θα μπορούσε να έχει περιοριστεί και αντιμετωπιστεί πιο αποτελεσματικά. Το θέμα δε, δεν είναι να αποδοθούν κατηγορίες, αλλά να μην επαναληφθεί αυτό το λάθος.
Μια πρόταση είναι να δημιουργηθεί ένα «συμβούλιο αντιμετώπισης παγκόσμιων υγειονομικών απειλών». Ένα συμβούλιο ξεχωριστώ από τον ΠΟΥ, που θα διοικούσαν αρχηγοί κρατών και θα έλεγχαν τον χειρισμό που θα έκανε κάθε χώρα, μένοντας ανεπηρέαστο από πολιτικές επεμβάσεις. Το συμβούλιο έχει πολλές προοπτικές και αποτελεί μια γενναία προσπάθεια να αποφασιστεί το πως θα γίνεται ο έλεγχος μιας πανδημίας, εν μέσω μιας πανδημίας· κάτι σα να κατασκευάζεις ένα αεροπλάνο την ώρα που το πετάς.
Ολοκλήρωση του κύκλου
Σε μια πανδημία, αλλάζουν οι προτεραιότητες σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Δεν χωράνε εγωισμοί και εθνικιστικές τάσεις. Στο πένθος περνάμε τα εξής στάδια: άρνηση, θυμός, διαπραγμάτευση, θλίψη και αποδοχή. Στην περίπτωση της COVID-19 θα πρέπει να προστεθεί το στάδιο στο οποίο βρίσκουμε το νόημα. Με αφορμή τον όλεθρο της COVID-19, οι άνθρωποι θα πρέπει να εργαστούν παγκοσμίως για να χτιστεί ένα σύστημα αντιμετώπισης αυτής και κάθε επόμενης πανδημίας. Η λύση σε αυτό το ζήτημα θα είναι η μεγαλύτερη και πιο εποικοδομητική πρόκληση της εποχής μας.
