Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, δύσκολα θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την ομιλία του της 9ης Μαΐου για την Ημέρα της Νίκης, μια ετήσια αργία που σηματοδοτεί την παράδοση των Ναζί στους Σοβιετικούς, για να κηρύξει τη νίκη στην στρατιωτική εκστρατεία του κατά της Ουκρανίας. Ούτε χρησιμοποίησε την αφορμή για να κηρύξει γενική επιστράτευση, όπως είχαν προβλέψει ορισμένοι αναλυτές. Αντίθετα, μιλώντας από ένα podium στην Κόκκινη Πλατεία της Μόσχας, ο Πούτιν ακουγόταν σαν οδυνηρά χαμένος, γκρινιάζοντας ότι οι απειλές του ΝΑΤΟ τον «ανάγκασαν» να ενεργήσει προληπτικά στη Ντονμπάς.
Τρεις μήνες μετά την έναρξη της κακοσχεδιασμένης εισβολής του στην Ουκρανία, φαίνεται όλο και πιο πιθανό ότι η προσπάθεια του Πούτιν να απελευθερώσει τη Ντονμπάς από το Κίεβο θα μείνει στη μνήμη ως μια από τις πιο θεαματικές αποτυχίες στην σύγχρονη στρατιωτική ιστορία. Τα ρωσικά στρατεύματα έχασαν τη μάχη για το Κίεβο μέσα στον πρώτο μήνα της σύγκρουσης και τώρα αγωνίζονται να σημειώσουν πρόοδο στην ανατολική Ουκρανία. Εν τω μεταξύ, συνεχίζουν να υφίστανται καταστροφικές απώλειες: έως τις 16 Μαΐου, σύμφωνα με το Υπουργείο Άμυνας της Ουκρανίας, οι ουκρανικές δυνάμεις είχαν σκοτώσει περισσότερους από 28.000 Ρώσους στρατιώτες. Το ερώτημα τώρα είναι αν η εθνική ταπείνωση που αντιμετωπίζει η Ρωσία μοιάζει περισσότερο με τον ρωσο-ιαπωνικό πόλεμο του 1905, που σηματοδότησε την αρχή του τέλους της τσαρικής εποχής, ή με την αποτυχημένη προσπάθεια του Ιωσήφ Στάλιν να καταλάβει την Φινλανδία στον Χειμερινό Πόλεμο του 1939-1940.
ΠΑΡΑΛΥΤΙΚΗ ΔΙΑΦΘΟΡΑ
Η συστημική διαφθορά έχει περιορίσει την ικανότητα της Ρωσίας να πολεμά με επιτυχία έναν πόλεμο. Για παράδειγμα, από το 2013, ο Πούτιν έχει αναθέσει τουλάχιστον 3,2 δισεκατομμύρια δολάρια σε συμβάσεις στρατιωτικών προμηθειών στον φίλο του Yevgeny Prigozhin —ο οποίος παρείχε στα ρωσικά στρατεύματα τόσο πενιχρές προμήθειες τροφίμων που έχουν καταφύγει σε λεηλασίες παντοπωλείων απλώς για να τραφούν. Τα φτηνά, κακώς κατασκευασμένα κινεζικά ελαστικά έχουν κατηγορηθεί για την επιβράδυνση της προέλασης των ρωσικών στρατιωτικών νηοπομπών. Σύμφωνα με αναφορές από την υπηρεσία καταπολέμησης της διαφθοράς της Ουκρανίας, ένας εργολάβος προμήθευε στα ρωσικά στρατεύματα αυτά που διαφημίζονταν ως αλεξίσφαιρα γιλέκα, αλλά τα οποία αποδείχθηκε ότι ήταν γεμάτα με χαρτόνι αντί για θωρακισμένες πλάκες.
Ο στρατός της Ουκρανίας, αντίθετα, έχει ξεπεράσει κάθε προσδοκία. Εκατοντάδες χιλιάδες Ουκρανοί έχουν προσφερθεί εθελοντικά για να υπερασπιστούν την πατρίδα τους. Χάρη στον οκταετή πόλεμο στη Ντονμπάς, δεκάδες χιλιάδες Ουκρανοί στρατιώτες έχουν εμπειρία μάχης και πολλοί έχουν επωφεληθεί από την εκπαίδευση των ΗΠΑ και της Βρετανίας. Τα Δυτικής κατασκευής αντιαρματικά όπλα και τα αντιαεροπορικά συστήματα Stinger της Ουκρανίας έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά αποτελεσματικά και οι Δυτικοί σύμμαχοί της ενισχύουν τις προμήθειες όπλων και στρατιωτικού εξοπλισμού.
Μετά την εισβολή της Ρωσίας στις 24 Φεβρουαρίου, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους επέβαλαν γρήγορα κυρώσεις για να πνίξουν την οικονομία της Ρωσίας. Οι Δυτικές κυρώσεις δεν έχουν πλέον στόχο να αποτρέψουν την Ρωσία, αλλά να αποδυναμώσουν την ρωσική οικονομία και να μειώσουν την ικανότητά της να συνεχίσει πολέμους. Ουσιαστικά, οι Δυτικές κυρώσεις στοχεύουν τώρα τις μεγάλες ρωσικές κρατικές τράπεζες. Το G-7 πάγωσε τα διεθνή συναλλαγματικά αποθέματα της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας και αφαίρεσε πολλές ρωσικές τράπεζες από το SWIFT, το διεθνές σύστημα ανταλλαγής μηνυμάτων για τις διατραπεζικές συναλλαγές. Σε απάντηση, η ρωσική κυβέρνηση ρυθμίζει την οικονομία όλο και περισσότερο, βλάπτοντας περαιτέρω την πολεμική προσπάθεια του Πούτιν. Μέσα σε μια και μόνο μέρα, ο Πούτιν εξαφάνισε τα περισσότερα από τα οικονομικά κέρδη που είχε κάνει η Ρωσία από το 1991.
ΜΕΤΑΤΟΠΙΖΟΜΕΝΕΣ ΠΑΛΙΡΡΟΙΕΣ
Η παλίρροια του πολέμου του Πούτιν στην Ουκρανία μετατοπίζεται ολοένα και περισσότερο εναντίον της Ρωσίας και είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα καταλήξει σε μια καταστροφική ρωσική ήττα. Αυτή δεν θα είναι η πρώτη φορά που η Μόσχα ξεκινά μια φιλόδοξη στρατιωτική περιπέτεια αναζητώντας πρόσθετο έδαφος, μόνο για να βρεθεί ξεπερασμένη και ταπεινωμένη.
Ένας παραλληλισμός που έρχεται στο μυαλό είναι ο Χειμερινός Πόλεμος του 1939-40, μια εκστρατεία στο περιθώριο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, κατά την οποία ο ίδιος ο Στάλιν αποφάσισε να εισβάλει στην Φινλανδία και να δημιουργήσει την δική του φινλανδική κυβέρνηση. Ο Κόκκινος Στρατός απέτυχε να κάνει πρόοδο ενάντια στον μικρό αλλά γενναίο φινλανδικό στρατό και υπέστη τρομερές απώλειες. Όμως οι παραλληλισμοί τελειώνουν εκεί. Όταν η προσπάθεια απέτυχε, ο Στάλιν άφησε επαγγελματίες στρατηγούς να αναλάβουν την διοίκηση, δίνοντας στον αρχηγό του επιτελείου του σοβιετικού στρατού, Στρατάρχη Μπόρις Σαπόσνικοφ, πλήρη εξουσία για τις επιχειρήσεις στο φινλανδικό θέατρο. Μετά από τρεις μήνες, ο Στάλιν συμφώνησε με μια συνθήκη ειρήνης με περιορισμένα κέρδη και με τεράστιο τίμημα. Ο Πούτιν, αντίθετα, δεν έχει παραιτηθεί από την διοίκηση υπέρ των στρατηγών του. Αντίθετα, ενίσχυσε τον έλεγχο των σωμάτων [του στρατού] και οι Ουκρανοί ηγέτες δεν είναι διατεθειμένοι να παραδώσουν οποιαδήποτε γη που χάθηκε μετά τις 23 Φεβρουαρίου.
Ο πιο εύλογος παραλληλισμός είναι ο ρωσο-ιαπωνικός πόλεμος του 1904-1905. Η προέλευσή του ήταν η αυτοκρατορική αντιπαλότητα. Η Ρωσία αναζητούσε ένα λιμάνι στα θερμά ύδατα στον Ειρηνικό Ωκεανό, συγκρουόμενη με τις αυτοκρατορικές φιλοδοξίες της Ιαπωνίας. Ο πόλεμος ξεκίνησε άσχημα για την Ρωσία, αλλά ο Τσάρος Νικόλαος Β’ επέμενε να πολεμά, ενώ η ελπίδα της νίκης διαλύθηκε. Ακόμα κι έτσι, συνέχισε τον πόλεμο για να διατηρήσει την αξιοπρέπεια της Ρωσίας αποτρέποντας μια «ταπεινωτική ειρήνη». Αλλά οι Ρώσοι ταπεινώθηκαν από την ήττα και ξεσηκώθηκαν ενάντια στον Τσάρο Νικόλαο Β’, αποσπώντας ένα πιο φιλελεύθερο καθεστώς.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΒΑΣΑΝΑ
Σήμερα, η Ρωσία δεν αντιμετωπίζει απλώς μια ταπεινωτική ήττα, αλλά και μια φρικτή οικονομική κατάρρευση, για την οποία ο Πούτιν φέρει την πλήρη ευθύνη. Οι επίσημες προβλέψεις της Ρωσίας είναι μείωση του ΑΕΠ κατά 8%-12%, αλλά μπορεί να γίνει σο διπλάσιο. Τον Αύγουστο του 1998, μετά από έξι ημέρες μιας πολύ λιγότερο σοβαρής οικονομικής κρίσης, ο Ρώσος πρόεδρος, Μπόρις Γέλτσιν, απέπεμψε την κυβέρνησή του. Ο Πούτιν, αντίθετα, δεν επέτρεψε σε κανέναν στην κυβέρνησή του να παραιτηθεί, αναγκάζοντας τους πάντες να είναι μαζί του μέχρι το πικρό τέλος. Περιττό να πούμε ότι ο φόβος φαίνεται να κυριαρχεί στην ρωσική κυβερνητική ελίτ.
Η συμβατική σοφία είναι ότι η Πραιτωριανή Φρουρά του Πούτιν, η Υπηρεσία Προστασίας του Προέδρου, είναι τόσο ισχυρή, καλοπληρωμένη, και πιστή στον Πούτιν που θα τον προστατεύσει από οποιαδήποτε απόπειρα πραξικοπήματος. Ωστόσο, το κόστος της συνεχιζόμενης ηγεσίας του Πούτιν στην ρωσική κοινωνία είναι τόσο μεγάλο που θα ήταν έκπληξη αν καμία ομάδα δεν κινητοποιηθεί εναντίον του. Ξαφνικές άφθονες διαρροές από την κατά τα άλλα μυστικοπαθή κοινότητα πληροφοριών υποδηλώνουν αυξημένο βαθμό αντιπαλότητας μεταξύ των υπηρεσιών. Ακόμα κι αν η Ρωσία συνεχίσει να λογοκρίνει τις ειδήσεις για τον πόλεμο και το εύρος των απωλειών της στην Ουκρανία, η αλήθεια θα γίνει τελικά προφανής. Κατά την διάρκεια μιας δεκαετίας πολέμου στο Αφγανιστάν, σκοτώθηκαν 15.000 Σοβιετικοί στρατιώτες, μια αποτυχία που συνέβαλε στην κατάρρευση της κομμουνιστικής εξουσίας, αλλά περισσότεροι Ρώσοι στρατιώτες σκοτώθηκαν τους δύο πρώτους μήνες των μαχών στην Ουκρανία.
Το εσωτερικό περιβάλλον της Ρωσίας φαίνεται εκρηκτικό σε κάθε επίπεδο. Διαδίδονται εύλογες φήμες για συλλήψεις και απολύσεις ανώτατων στελεχών ασφαλείας. Τουλάχιστον επτά κορυφαίοι Ρώσοι επιχειρηματίες φέρεται να αυτοκτόνησαν αφού πρώτα είχαν σκοτώσει τις οικογένειές τους, με αποτέλεσμα να φαίνονται σαν εκτελέσεις. Η κοινωνική αναταραχή δεν ήταν εκτεταμένη τα τελευταία χρόνια, αλλά συμβαίνει, και το επίπεδο της αναμενόμενης μείωσης της παραγωγής και του βιοτικού επιπέδου δεν έχει καταγραφεί από τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Μια φυσική λαϊκή αντίδραση θα ήταν η εκτεταμένη κοινωνική αναταραχή, η οποία θα επιδείνωνε τις εντάσεις μεταξύ των υπηρεσιών ασφαλείας.
Τελικά το Συμβούλιο Ασφαλείας της Ρωσίας θα μπορούσε να εκδιώξει τον Πούτιν. Αυτό το όργανο συνεδριάζει μια φορά την εβδομάδα, αλλά τα τελευταία δύο χρόνια συνεδρίασε μόνο μια φορά, στις 21 Φεβρουαρίου, όταν ο Πούτιν ζήτησε την έγκριση του πολέμου κατά της Ουκρανίας. Συνεκλήθη σε μια από τις μεγάλες αίθουσες του Κρεμλίνου σε απόσταση πολλών μέτρων από τον Πούτιν. Αρχικά, η επιφυλακτικότητα του Πούτιν να συναντηθεί με τους συναδέλφους του αποδόθηκε στον ακραίο φόβο του για τον κορωνοϊό, αλλά τώρα φαίνεται περισσότερο από όλα να φοβάται τους συνεργάτες του, όπως φαίνεται από την προτίμησή του να κάθεται στην άκρη ενός μεγάλου τραπεζιού.
Το Συμβούλιο Ασφαλείας έχει αντικαταστήσει το Πολιτικό Γραφείο ως το ανώτατο όργανο λήψης αποφάσεων, αλλά δεν έχει λαϊκή εξουσία. Εάν αναλάμβανε το Συμβούλιο Ασφαλείας, η Ρωσία μπορεί να δει ξανά μια κατάρρευση της πολιτικής εξουσίας, όπως στην απόπειρα πραξικοπήματος τον Αύγουστο του 1991, και η εξουσία θα μπορούσε να καταλήξει στο δρόμο. Μπορεί να ακολουθήσουν μερικά χρόνια απρόβλεπτης διαταραχής. Η εναλλακτική θα ήταν ο Πούτιν να καταφέρει να κινητοποιήσει τη μυστική του αστυνομία και να μεταμορφώσει την Ρωσία σε μια νέα Βόρεια Κορέα, κάτι που θα ήταν πολύ χειρότερο. Είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς οποιαδήποτε μέση οδό σε αυτή την δραματική κατάσταση.
Όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα, η Δύση πρέπει να αρχίσει να σχεδιάζει για την κατάρρευση καθώς και για την ενίσχυση του καθεστώτος του Πούτιν. Εάν ο Πούτιν ενισχύσει την εξουσία του, η Δυτική πολιτική πρέπει να ενεργήσει αντίστοιχα. Οι κυρώσεις της κατά της Ρωσίας πρέπει να διατηρηθούν έως ότου όλα τα ρωσικά στρατεύματα εγκαταλείψουν την Ουκρανία. Ενώ η Δύση θα πρέπει να προσφέρει στην Ουκρανία ουσιαστική υλική υποστήριξη για την ανοικοδόμησή της, οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας θα πρέπει να διατηρηθούν έως ότου η Ρωσία συμφωνήσει να προβεί σε αποζημιώσεις για την τρομερή ζημιά που προκάλεσε στην Ουκρανία. Οι μελλοντικές ροές Ρώσων μεταναστών είναι πιθανό να υπερβούν τα εκατομμύρια που φεύγουν από την Ουκρανία.
Ωστόσο, εάν ο Πούτιν χάσει την εξουσία, το μέλλον της Ρωσίας φαίνεται πολύ πιο ελπιδοφόρο. Θα ήταν αναμενόμενη μια περίοδος αταξίας, αλλά εάν η Ρωσία επιτύχει τελικά ένα αξιοπρεπές δημοκρατικό καθεστώς, η Δύση θα πρέπει να σταθεί όρθια και να εφαρμόσει ένα σωστό σχέδιο Μάρσαλ, όπως δεν έκανε το 1991. Ας ελπίσουμε ότι μια προηγούμενη Δυτική ανοικοδόμηση της Ουκρανίας μπορεί να εξυπηρετήσει ως γενικό σχέδιο.
