Ο Nord Stream 2 μπορεί να αποτελέσει πηγή μόχλευσης, όχι ζημία.
Σε μια ομιλία του στην Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου (Munich Security Conference) τον Φεβρουάριο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, υποσχέθηκε να «επανεμπλακεί με την Ευρώπη», να επαναδεσμευθεί με την διατλαντική συμμαχία, και να σταματήσει το σχέδιο του προκατόχου του να αποσύρει αμερικανικά στρατεύματα που εδρεύουν στην Γερμανία. Ωστόσο, υπήρξε μια αξιοσημείωτη παράλειψη από την ομιλία του Μπάιντεν, ένα αμφιλεγόμενο έργο που έχει καταστήσει τεταμένες τις σχέσεις μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Γερμανίας από την ανακοίνωσή του το 2015: τον αγωγό φυσικού αερίου Nord Stream 2.
Σχεδιασμένος για να μεταφέρει έως και 55 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως από την Ρωσία στην Γερμανία, ο αγωγός είναι τώρα ολοκληρωμένος κατά περίπου 92%. Το Βερολίνο το βλέπει ως εμπορικά επωφελές έργο που θα ενισχύσει την ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας, αλλά πολλοί στην Ουάσινγκτον και σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες έχουν μια πιο σκοτεινή οπτική. Βλέπουν τον αγωγό ως μέρος της προσπάθειας του Ρώσου προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, να συνδέσει την Ευρώπη με το ρωσικό αέριο και έτσι να αποκτήσει μόχλευση επ’ αυτής.
Ο Nord Stream 2 απειλεί τώρα να επιβαρύνει τον διατλαντικό μήνα του μέλιτος προτού η Ευρώπη και οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορέσουν να αποκαταστήσουν την αμοιβαία εμπιστοσύνη τους. Ακόμη χειρότερα, ο αγωγός έχει γίνει ένα βαρίδι τυλιγμένο στον λαιμό της Γερμανίας, αποδυναμώνοντας την αξιοπιστία της εξωτερικής πολιτικής της και επιβαρύνοντας την σχέση της με τους ανατολικούς γείτονές της, με άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ, και με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η γερμανική κυβέρνηση πρέπει επομένως να υιοθετήσει μια πιο προβλεπτική διπλωματική προσέγγιση. Θα πρέπει να χρησιμοποιήσει τον αγωγό ως διαπραγματευτικό χαρτί για να αποσπάσει παραχωρήσεις από την Ρωσία -όπως μια υπόσχεση να σταματήσει τις εκστρατείες εξωτερικού hacking ή να απελευθερώσει τον ηγέτη της αντιπολίτευσης, Alexei Navalny.
ΕΝΑ ΜΙΣΑΝΟΙΧΤΟ ΠΑΡΑΘΥΡΟ
Η γερμανική κυβέρνηση υπερασπίστηκε τον Nord Stream 2 με το επιχείρημα ότι η Ρωσία θα παραμείνει ένας σημαντικός πάροχος ενέργειας στην Ευρώπη, ανεξάρτητα από το αν το έργο προχωρήσει (η Ρωσία αντιπροσωπεύει σήμερα σχεδόν το 40% των εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ) και [με το επιχείρημα] ότι οι ίδιες οι Ηνωμένες Πολιτείες εισάγουν δισεκατομμύρια βαρέλια ρωσικού πετρελαίου. Επιπλέον, παρόλο που οι ρωσικές εισαγωγές φυσικού αερίου στην Ευρώπη έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, η ήπειρος στην πραγματικότητα εξαρτάται λιγότερο από την ρωσική ενέργεια ως αποτέλεσμα μεταρρυθμίσεων που απελευθέρωσαν, διαφοροποίησαν, και ολοκλήρωσαν την ενεργειακή αγορά της. Αυτά τα επιχειρήματα δεν είναι χωρίς αξία, αλλά έχουν κάνει λίγα για να καθησυχάσουν τους διεθνείς φόβους ότι ο Nord Stream 2 θα ενισχύσει την λαβή της Μόσχας έναντι της Ευρώπης.
Η κυβέρνηση του Μπάιντεν δεν έκρυψε την αντίθεσή της στο έργο. Στις 18 Μαρτίου, ο υπουργός Εξωτερικών, Antony Blinken, χαρακτήρισε τον αγωγό «κακή συμφωνία» και προειδοποίησε ότι «κάθε οντότητα που εμπλέκεται στον αγωγό Nord Stream 2 κινδυνεύει από αμερικανικές κυρώσεις και πρέπει αμέσως να εγκαταλείψει τις εργασίες στον αγωγό» -προειδοποίηση που επανέλαβε σε μια συνάντηση με τον Γερμανό ομόλογό του στην υπουργική συνάντηση του ΝΑΤΟ την επόμενη εβδομάδα. Η διοίκηση Μπάιντεν δεν έχει ακόμη επεκτείνει τις αμερικανικές κυρώσεις σε εταιρείες που εμπλέκονται στο έργο, ούσα ευαίσθητη στην εκτεταμένη κριτική των εξωεδαφικών κυρώσεων των ΗΠΑ στην ΕΕ. Αλλά ένας διακομματικός συνασπισμός στο Κογκρέσο θα μπορούσε να προχωρήσει και να επεκτείνει τις κυρώσεις ούτως ή άλλως. Μια νέα έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τον Nord Stream 2 αναμένεται στο Κογκρέσο τον Μάιο και η δυναμική ενισχύεται για δράση από το σώμα αυτό.
Εάν υπάρχει ένα παράθυρο ευκαιρίας για αποκλιμάκωση της διαμάχης για τον Nord Stream 2 και διασφάλιση της επιτυχούς ολοκλήρωσης του αγωγού, φαίνεται ότι κλείνει γρήγορα. Εκτός από την διεθνή αντιπολίτευση, το έργο αντιμετωπίζει αντιξοότητες στην Γερμανία. Η επόμενη κυβέρνηση συνασπισμού της χώρας, η οποία πιθανότατα θα προκύψει μετά τις εκλογές που προγραμματίστηκαν για τον Σεπτέμβριο, πιθανώς θα μειώσει την δέσμευση της Γερμανίας στον Nord Stream 2, επειδή οι τρέχουσες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οποιοσδήποτε μελλοντικός συνασπισμός είναι πιθανό να περιλαμβάνει το πράσινο κόμμα Bündnis 90/Die Grünen, το φιλελεύθερο Ελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα, ή και τα δύο. Ενώ οι φιλελεύθεροι υποστηρίζουν ένα μορατόριουμ για την κατασκευή του αγωγού, οι Πράσινοι απαιτούν την άμεση διακοπή του Nord Stream 2 τόσο για οικολογικούς όσο και για πολιτικούς λόγους.
Για να αποφευχθεί το να γίνει ο αγωγός ένα σημαντικό εγχώριο και διεθνές εμπόδιο για την επόμενη κυβέρνηση συνασπισμού, το Βερολίνο θα πρέπει να αναπτύξει μια προληπτική διπλωματική προσέγγιση: αντί να σταματήσει την κατασκευή, το Βερολίνο θα πρέπει να χρησιμοποιήσει τον Nord Stream 2 ως πολιτικό διαπραγματευτικό χαρτί με τη Μόσχα, καθιστώντας την τελική χρήση του αγωγού υπό την προϋπόθεση ρωσικών παραχωρήσεων. Με το να συντονίσει στενά αυτές τις προϋποθέσεις με τους εταίρους της στην ΕΕ και τους υπερατλαντικούς συμμάχους της, η γερμανική κυβέρνηση μπορεί να μεταφέρει την ευθύνη εκεί όπου ανήκει: στην Ρωσία
ΜΙΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΔΙΑ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΩΝ
Το Βερολίνο θα μπορούσε να ξεκινήσει λέγοντας στην Gazprom, τον κύριο ιδιοκτήτη και διαχειριστή του αγωγού, ότι η εγχώρια και διεθνής αντίθεση στον Nord Stream 2 έχει αυξηθεί τόσο δραματικά ώστε το έργο δεν είναι πλέον πολιτικά αποδεκτό. Το μήνυμά της προς την Gazprom πρέπει να είναι σαφές: η Ρωσία πρέπει να βοηθήσει την Γερμανία να δημιουργήσει τις πολιτικές συνθήκες υπό τις οποίες το Βερολίνο μπορεί να δώσει το πράσινο φως για την ροή του φυσικού αερίου. Το Βερολίνο θα μπορούσε να συνδέσει την ολοκλήρωση του αγωγού με την βελτίωση των διμερών σχέσεών του με τη Μόσχα και την επίλυση διαμφισβητούμενων ζητημάτων για την Γερμανία και τους συμμάχους της. Το τελευταίο θα μπορούσε ενδεχομένως να περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων ζητημάτων, διακοπή του hacking, της παραπληροφόρησης, και των εκστρατειών δολοφονίας σε ξένο έδαφος˙ την αποδοχή αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων˙ την απελευθέρωση του Navalny˙ και την επίλυση των συγκρούσεων στην Γεωργία και την ανατολική Ουκρανία. Το Βερολίνο επίσης θα μπορούσε να θέσει ως προϋπόθεση για το άνοιγμα του αγωγού την βούληση της Ρωσίας αργότερα φέτος να διεξαγάγει ελεύθερες και δίκαιες εκλογές, όπως καθορίζονται από τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και την Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ).
Ανεξάρτητα από τις ακριβείς συνθήκες, το να εξαρτηθεί η λειτουργία του αγωγού φυσικού αερίου από την συμπεριφορά της Ρωσίας θα στείλει ένα ισχυρό μήνυμα ότι τα Δυτικά δημοκρατικά έθνη υιοθετούν μια κοινή, ισχυρή στάση έναντι της Μόσχας. Η Ρωσία ίσως να απειλήσει για αντίποινα εάν η Γερμανία κλείσει τον αγωγό, αλλά η διαπραγματευτική θέση της Ευρώπης είναι σημαντικά ισχυρότερη σήμερα από όσο ήταν πριν από μερικά χρόνια. Οι μεταρρυθμίσεις έχουν εμβαθύνει την ενότητα της ευρωπαϊκής αγοράς φυσικού αερίου και η παγκόσμια αγορά φυσικού αερίου έχει μεταλλαχθεί σε «αγορά αγοραστών» (“buyers’ market”). Επιπλέον, η μετάβαση της Ευρώπης στην πράσινη ενέργεια επιταχύνεται, μειώνοντας την ανάγκη της για φυσικό αέριο ως «καύσιμο-γέφυρα» και απομειώνοντας την οικονομική και οικολογική λογική έργων όπως ο Nord Stream 2.
Για να αποτρέψει τη Μόσχα από το να αθετήσει τις δεσμεύσεις της μετά την έναρξη της λειτουργίας του αγωγού, η Γερμανία θα μπορούσε να ενσωματώσει σε οποιαδήποτε συμφωνία έναν μηχανισμό «επείγουσας διακοπής» που θα της επέτρεπε (σε συντονισμό με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή) να σταματήσει την ροή του φυσικού αερίου εάν χρειαστεί. Ταυτόχρονα, το Βερολίνο θα μπορούσε να προτείνει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την περαιτέρω ενίσχυση της ευρωπαϊκής αγοράς φυσικού αερίου βελτιώνοντας τις υποδομές και την διασυνδεσιμότητά της, ιδίως σε χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανίας, επιταχύνοντας ταυτόχρονα τη μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με το να παρέχει πόρους για έρευνα, ανάπτυξη, και παραγωγή τεχνολογιών πράσινης ενέργειας όπως το υδρογόνο.
Ένα τέτοιο σχέδιο θα μπορούσε να ευθυγραμμιστεί με μια πρόσφατη πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την οικοδόμηση μιας «ολοκληρωμένης διατλαντικής πράσινης ατζέντας», η οποία θα βοηθούσε την ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας σε ακόμη πιο σταθερή και πιο βιώσιμη βάση. Με αυτόν τον τρόπο, τα Δυτικά δημοκρατικά έθνη θα μπορούσαν να μειώσουν περαιτέρω την ανάγκη τους να εισάγουν ρωσικά ορυκτά καύσιμα και να βοηθήσουν χώρες όπως η Ουκρανία να κάνουν το ίδιο, ενισχύοντας έτσι την πολιτική τους ανεξαρτησία από την Ρωσία.
Ανεξάρτητα από την συγκεκριμένη προσέγγιση που θα επιλέξει η Γερμανία για να επιλύσει τον γρίφο του Nord Stream 2, θα πρέπει να συντονιστεί στενά με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και με τους ευρωπαϊκούς και διατλαντικούς εταίρους της -όχι μόνο για να διατηρήσει ζωντανό τον διατλαντικό μήνα του μέλιτος και να εμβαθύνει τις διατλαντικές σχέσεις αλλά και για να ενισχύσει την αξιοπιστία της εξωτερικής πολιτικής του Βερολίνου.
Πηγή: https://www.foreignaffairs.com/articles/germany/2021-04-22/russias-gas-pipeline-doesnt-need-rupture-transatlantic-relations
