Ποια είναι τα μαθήματα από τη στρατηγική ανοσίας του Πακιστάν
Απόδοση από άρθρο του Manish Sreevatsava
Πέρυσι, στην αποικία Metroville στο Καράτσι του Πακιστάν, η Sadia Rizwan περπάτησε από πόρτα σε πόρτα για να χορηγήσει σε παιδιά, δύο σταγόνες ενός από του στόματος εμβολίου κατά της πολυομελίτιδας. Πήγαινε σε δεκάδες σπίτια, κάθε μέρα, καλύπτοντας, μέσα σε μόνο δέκα ημέρες, πάνω από 350 νοικοκυριά. Η πανδημία της COVID-19 σάρωνε το Πακιστάν και η Rizwan γνώριζε πολύ καλά τους κινδύνους της απόφασής της να διεξάγει τον εμβολιασμό για την πολυομελίτιδα· κινδύνους που αύξαναν καθώς οι οικογένειες που επισκεπτόταν δεν φορούσαν μάσκες ή δεν κρατούσαν τις απαραίτητες αποστάσεις. Αλλά, η ίδια έμενε αρκετό καιρό στο Metroville και ήξερε από πρώτο χέρι τον όλεθρο που αφήνει πίσω της η πολυομελίτιδα, αν δεν περιοριστεί.
Η Rizwan είναι μια από τις περίπου 100.000 γυναίκες που χορηγούν εμβόλια, γνωστές στο Πακιστάν ως το «Υγειονομικό Προσωπικό Κυριών», οι οποίες αποτελούν την πρώτη γραμμή στο μέτωπο του αγώνα για την εξαφάνιση της πολυομελίτιδας. Εργάζονται στις κοινότητες στις οποίες διαμένουν και έτσι είναι οικείες φυσιογνωμίες, πράγμα που βοηθά να μειωθεί η επιφυλακτικότητα και ο σκεπτικισμός για τα εμβόλια. Ακριβώς επειδή είναι γυναίκες, έχουν πρόσβαση σε κομμάτια της κοινωνίας και των νοικοκυριών που οι άντρες συνάδελφοί τους είτε αγνοούν, είτε δεν έχουν πρόσβαση. Την ώρα που ο ολόκληρος πλανήτης ετοιμάζεται για τη γιγαντιαία αποστολή εμβολιασμού δισεκατομμυρίων ατόμων κατά της νόσου COVID-19, το μήνυμα της πολυομελίτιδας είναι ξεκάθαρο: για πολλές συντηρητικές κοινωνίες, η επιτυχία των εμβολιασμών θα εξαρτηθεί από τις γυναίκες.
Ένας αγώνας χωρίς τέλος
Η ανθρωπότητα δεν είναι καλή στο να εξαλείφει ασθένειες. Μόνο μία από αυτές, η ευλογιά, έχει εξαλειφθεί εντελώς. Ωστόσο, μετά το 1988, τα προγράμματα εμβολιασμού έχουν καταφέρει να διανύσουν ένα αξιοσημείωτο 99% της διαδρομής για να σβήσουν την πολυομελίτιδα, μια ιογενή ασθένεια που επηρεάζει δυσανάλογα τα παιδιά, μολύνοντας το κεντρικό τους νευρικό σύστημα και αφήνει, κάποια από αυτά, παράλυτα. Το υπόλοιπο, επίμονο, 1% βρίσκεται στο Πακιστάν και στο Αφγανιστάν, εκεί όπου προσπάθειες για την καταπολέμηση της πολυομελίτιδας βρίσκονται αντιμέτωπες με μια σειρά από εμπόδια: κοινωνικούς και θρησκευτικούς φραγμούς, προκλήσεις σχετικά με τη μεταφορά και παράδοση των εμβολίων και ευαίσθητες συνεργασίες της κυβέρνησης με μη κυβερνητικούς οργανισμούς.
Η νόσος COVID-19 χειροτέρεψε την κατάσταση στο μετερίζι αυτών των ασθενειών. Στην αρχή της πανδημίας, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) σταμάτησε όλες τις καμπάνιες εμβολιασμού κατά της πολυομελίτιδας, με αποτέλεσμα το 2020 να χαθούν περίπου 80 εκατομμύρια εμβολιασμοί. Οι καμπάνιες ξεκίνησαν ξανά, με αργό ρυθμό, τον περασμένο Αύγουστο, αλλά είχε ήδη χαθεί πολύ έδαφος. Στα τέλη του 2020, το 74% δειγμάτων από υπόνομους βρέθηκαν θετικά στον ιό της πουομελίτιδας, αντί του 13% που είχε βρεθεί στις αρχές του 2018.
Η μόνη πιθανότητα να καταφέρει το Πακιστάν να εξαλείψει την πολυομελίτιδα βασίζεται στο Υγειονομικό Προσωπικό Κυριών. Ο ΠΟΥ, το δίκτυο εθελοντών Διεθνές Ρόταρυ και η κυβέρνηση του Πακιστάν, από κοινού, είναι υπεύθυνοι για τις προσπάθειες εμβολιασμού στη χώρα, αλλά, είναι οι γυναίκες όπως η Rizwan που αναλαμβάνουν καθημερινά την ευθύνη της χορήγησης των δόσεων. Η δουλειά που κάνουν απαιτεί οικειότητα. Μπαίνουν μέσα σε σπίτια, συζητούν ιδιωτικά ιατρικά ζητήματα και πείθουν τις οικογένειες για τα πλεονεκτήματα των εμβολιασμών στα παιδιά. Στο συντηρητικό βορειοδυτικό Πακιστάν, όπου βρίθει η παραπληροφόρηση και είναι πολύ κοινή η επιφυλακτικότητα απέναντι στα εμβόλια, η δουλειά αυτή θα ήταν αδύνατη χωρίς τον καταιγισμό των προσπαθειών από τις γυναίκες αυτές στις κοινότητες.
Μεγάλο μέρος της επιφυλακτικότητας αυτής έχει τις ρίζες του στη θρησκεία. Με τον ίδιο τρόπο που μερικοί συντηρητικοί χριστιανοί ηγέτες στις ΗΠΑ δείχνουν να αμφιβάλλουν για την ασφάλεια των εμβολιασμών για το ποίμνιό τους, έτσι και θρησκευτικές φιγούρες, όπως οι ιμάμηδες του Πακιστάν, συχνά στέκονται εμπόδιο στις προσπάθειες για ανοσία, χρησιμοποιώντας ως όπλο την τεράστιά τους επιρροή πάνω στις υγειονομικές αποφάσεις μελών της κοινότητάς τους. Η εδώ και αρκετά χρόνια ακτιβίστρια για την εξάλειψη της πολυομελίτιδας στην πόλη Νοσέρα (πόλη στην επαρχία Khyber Pakhtunkhwa που συνορεύει με το Αφγανιστάν), Tayyaba Gul, γνωρίζει πολύ καλά αυτό το γεγονός. Έχει εργαστεί για πολλά χρόνια μαζί με ιμάμηδες και οργανώνει υγειονομικά σεμινάρια τις Παρασκευές, μετά τις προσευχές, όπου αυτή και η ομάδα της διαλύουν την παραπληροφόρηση και ενθαρρύνουν τους γονείς να εμβολιάσουν τα παιδιά τους.
Όμως, κάποιοι θρησκευτικοί ηγέτες δεν είναι τόσο θετικοί απέναντι στις γυναίκες που πολεμούν την πολυομελίτιδα και οι σχέσεις μεταξύ αυτών και των κοινοτήτων είναι πολλές φορές τεταμένες. Κάποιες από τις συναδέλφους της Gul και της Rizwan έχουν δολοφονηθεί, ενώ άλλες αντιμετωπίζουν συχνά βίαιες απειλές. Επειδή οι σκληροπυρηνικοί θρησκευτικοί ηγέτες είναι υπαίτιοι για τη ρητορική κατά των εμβολίων στο Πακιστάν, το να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των ιμάμηδων είναι ζωτικής σημασίας και για την επιτυχία των εμβολισμών και για την ασφάλεια του υγειονομικού προσωπικού.
Δίκτυα ενδυνάμωσης
Η εμπλοκή των γυναικών στο άνοιγμα της υγείας έχει και άλλα πλεονεκτήματα. «Αυτές οι γυναίκες είναι επιχειρηματίες και στηρίζουν τις οικογένειές τους και συνεχίζουν να εκπαιδεύονται και οι ίδιες», είπε η Sadia Shakeel που εργάζεται με το Διεθνές Ρόταρυ και την πακιστανική κυβέρνηση, εκπαιδεύοντας τις γυναίκες που θα χορηγούν τα εμβόλια. Σύμφωνα με τον δείκτη ανισότητας των φύλων από το πρόγραμμα ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, το Πακιστάν βρίσκεται στην πολύ χαμηλή 135 θέση, σε λίστα 162 χωρών και οι γυναίκες έχουν λίγες προοπτικές να βρουν δουλειά. Το γυναικείο πρόγραμμα εμβολιασμού παρέχει εργασία, χρήματα, ελευθερία και τη σπάνια ευκαιρία σε αυτές τις γυναίκες να επηρεάσουν την λήψη αποφάσεων στην κοινότητά τους.
«Οι γυναίκες δε βιώνουν [κοινωνική ή οικονομική] κινητικότητα χωρίς τους άνδρες», εξήγησε η ακτιβίστρια Gul. Συχνά, οι γυναίκες στο Πακιστάν χρειάζονται την άδεια των ανδρών για να δουλέψουν οπουδήποτε. Αυτό εξηγεί σε μεγάλο βαθμό το γιατί στην επαρχία Khyber Pakhtunkhwa, τόπο καταγωγής της Gul, μόνο το 14% των ενήλικων γυναικών είναι μέρος του εργατικού σώματος, έναντι ποσοστού 60% στον ανδρικό πληθυσμό. Οι γυναίκες που γίνονται μέλη στο Υγειονομικό Προσωπικό Κυριών δεν ενδυναμώνουν μόνο τους εαυτούς τους· βοηθούν και άλλες γυναίκες στην κοινότητά τους να γίνουν αυτές οι οποίες παίρνουν τις αποφάσεις στα νοικοκυριά τους, ξεκινώντας από τις επιλογές τους σχετικά με την υγεία και την καλή κατάσταση των παιδιών τους.
Οι υπεύθυνες για τους εμβολιασμούς περπατούν στους δρόμους, χτυπάνε πόρτες και έτσι μαθαίνουν καλά τις ανάγκες των κοινοτήτων, πέρα από την πολυομελίτιδα. Ως αποτέλεσμα, παίρνουν μέρος σε μια σειρά δραστηριοτήτων, όπως η οργάνωση υγειονομικών κατασκηνώσεων, η προμήθεια εξοπλισμού για το φιλτράρισμα του νερού και η ανταπόκριση σε ξεσπάσματα τύφου. Ως μέλη των κοινοτήτων αυτών, οι γυναίκες ξέρουν πως οι εμβολιαστικές καμπάνιες δε θα επιτύχουν αν δεν αντιμετωπιστούν πρώτα οι υποβόσκοντες καθοριστικοί υγειονομικοί παράγοντες, όπως η οικονομική σταθερότητα και η ασφάλεια του περιβάλλοντος. Και αυτή η ολιστική προσέγγισή τους για την υγεία αποδίδει καρπούς: σύμφωνα με υπηρεσία για δημογραφικές και υγειονομικές έρευνες στο Πακιστάν, οι περιοχές στις οποίες εμβολιάζουν γυναίκες παρουσιάζουν καλύτερα υγειονομικά αποτελέσματα σε τομείς οικογενειακού προγραμματισμού, νεογνικής φροντίδας και ανοσίας, σε σχέση με τις υπόλοιπες περιοχές.
Μοντέλο δημόσιας υγείας
Όταν τον περασμένο Μάιο, τα περιστατικά της νόσου COVID-19 ανέβηκαν κατακόρυφα, ήταν αυτές οι γυναίκες που έτρεξαν να μοιράσουν μάσκες στις κοινότητές τους και έκαναν ενημερωτικές καμπάνιες για το πλύσιμο των χεριών και τις κοινωνικές αποστάσεις. Τώρα, σύμφωνα με τη Gul και άλλες γυναίκες από το Υγειονομικό Προσωπικό Κυριών, είναι έτοιμες να παίξουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη διανομή του εμβολίου κατά της COVID-19, παρόλο που η κυβέρνηση ακόμα δεν έχει ανακοινώσει σχετικά σχέδια.
Το πρόγραμμα του Πακιστάν για το Υγειονομικό Προσωπικό Κυριών δεν είναι χωρίς ελαττώματα. Οι γυναίκες οι οποίες εμβολιάζουν δεν πληρώνονται καλά, πέφτουν θύματα διακρίσεων και δε λαμβάνουν επαρκή κυβερνητική υποστήριξη. Αλλά, μπορούν να διδάξουν πολλά όσο αφορά στην αποτελεσματική διανομή εμβολίων. Μέχρι τώρα, έχουν οριακά χορηγηθεί δύο δισεκατομμύρια δόσεις του εμβολίου παγκοσμίως, μία δόση για κάθε τέσσερα άτομα. Οι χώρες με υψηλό και μεσαίο εισόδημα έχουν λάβει το 85% των δόσεων αυτών, ενώ οι χώρες με χαμηλό εισόδημα έχουν λάβει μόνο 0,3%. Αυτή η καταφανής ανισότητα μάλλον θα παραμείνει για τα επόμενα χρόνια, όμως υπάρχουν ελπίδες ότι ο ρυθμός εμβολιασμού θα βελτιωθεί για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Οι ΗΠΑ έχουν δεσμευτεί να δωρίσουν μισό δισεκατομμύριο δόσεις πριν το τέλος του χρόνου στην COVAX, την παγκόσμια πρωτοβουλία για ισότιμη πρόσβαση στα εμβόλια· η οποία έχει σκοπό να χορηγήσει δύο δισεκατομμύρια δόσεις πριν τελειώσει ο χρόνος: τις μισές σε χώρες με χαμηλό και τις άλλες σε χώρες με μεσαίο εισόδημα. Επίσης κάνει μια προσπάθεια για την αποποίηση των δικαιωμάτων για τις πατέντες των εμβολίων και, σε συνεργασία με άλλες χώρες, υποσχέθηκε την άμεση μεταφορά εμβολίων σε αναπτυσσόμενα κράτη. Εξαιτίας αυτών, υπάρχει η ελπίδα ότι ακόμα και οι πιο φτωχές χώρες θα μπορέσουν να φτάσουν τους στόχους του ΠΟΥ, στο να έχει κάθε χώρα εμβολιάσει τουλάχιστον το 10% του πληθυσμού μέχρι τον Σεπτέμβριο.
Όσο ανεβαίνουν τα ποσοστά εμβολιασμού για τη COVID-19 στον αναπτυγμένο και αναπτυσσόμενο κόσμο, τόσο πιο σημαντικό θα γίνεται να αντιμετωπιστούν οι ανισότητες στη διανομή των εμβολίων και μέσα στις χώρες. Και εκεί μπαίνουν στο προσκήνιο προγράμματα ανοίγματος των εμβολιασμών, όπως το Υγειονομικό Προσωπικό Κυριών. Οι ισχυρές γυναικείες κοινότητες και τα υγειονομικά προγράμματα μπορούν να λειτουργήσουν υπέρ και να διανέμουν εμβόλια σε αγροτικές και περιθωριοποιημένες κοινότητες, ειδικά σε συντηρητικές ή θρησκόληπτες κοινωνίες, μειώνοντας την απόσταση ανάμεσα σε επίσημα και ανεπίσημα υγειονομικά ιδρύματα, αλλά και να διασφαλίσουν ότι δε θα λάβουν δόσεις μόνο οι προνομιούχοι και οι πλούσιοι. Ακόμα, μπορούν να βοηθήσουν να διαλυθεί η παραπληροφόρηση, μηδενίζοντας τη διαφορά στα ποσοστά εμβολιασμών ανάμεσα σε αγροτικές και αστικές περιοχές, σε πλούσιους και φτωχούς.
Ακόμα και στις ΗΠΑ και σε άλλες χώρες με υψηλότερα ποσοστά εμβολιασμών, ομάδες γυναικών που θα υιοθετήσουν το μοντέλο του πακιστανικού Υγειονομικού Προσωπικού Κυριών θα μπορούσαν να μειώσουν την επιφυλακτικότητα για τα εμβόλια σε κοινότητες με χαμηλή κατανόηση και να βοηθήσουν άτομα που δεν έχουν τους πόρους για να χρησιμοποιήσουν το υγειονομικό σύστημα ή να εξασφαλίσουν ραντεβού για εμβολιασμό. Η ανάγκη για τέτοιους εργάτες δεν είναι θεωρητική. Σύμφωνα με την Επιτροπή Υψηλού Επιπέδου των Ηνωμένων Εθνών για την Εργοδότηση στην Υγεία και την Οικονομική Ανάπτυξη, πριν έρθει καν η πανδημία υπήρχε έλλειμα 18 εκατομμυρίων υγειονομικού προσωπικού στον κόσμο. Η επιτυχία του Υγειονομικού Προσωπικού Κυριών στο Πακιστάν, μαζί με τις μοναδικές απαιτήσεις της παγκόσμιας ζήτησης για εμβόλια κατά της COVID-19 υποδεικνύει τον προφανή δρόμο για να αντιμετωπιστεί αυτό το έλλειμα: Επενδύστε στις γυναίκες, για να μπορέσουν να επενδύσουν στην υγεία των κοινοτήτων τους.
