Και γιατί αυτό μπορεί να αλλάξει
Από τον Keith Johnson
Οι αγορές ενέργειας, που υποδαυλίστηκαν από τις πολυαναμενόμενες απειλές του Ιράν για επιθέσεις αντιποίνων κατά του Ισραήλ, ήταν έτοιμες να ξεσπάσουν αυτή την εβδομάδα. Αντ’ αυτού, μόλις η σκόνη κατακάθισε από το σε μεγάλο βαθμό αναποτελεσματικό μπαράζ μη επανδρωμένων αεροσκαφών και πυραύλων του Ιράν κατά του Ισραήλ το Σάββατο, οι έμποροι έκαναν λιγότερο μπαμ παρά κλαψούρισμα.
Οι τιμές του αργού πετρελαίου στο Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη υποχώρησαν αμφότερες στις συναλλαγές της Δευτέρας, υπογραμμίζοντας πως οι φόβοι ότι η κλιμάκωση ενός πολέμου πυροβολισμών στη Μέση Ανατολή, στον οποίο εμπλέκεται ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς πετρελαίου στον κόσμο, φαινόταν -προς το παρόν, τουλάχιστον- υπερβολικός. Οι ιρανικές επιθέσεις δεν είχαν στόχο καμία ισραηλινή ενεργειακή υποδομή, και ενώ η Τεχεράνη έλαβε βοήθεια από τους συμμάχους της Χούθι στην Υεμένη, τα χτυπήματα αυτά στόχευαν το ίδιο το Ισραήλ και όχι τη ναυτιλία στην Ερυθρά Θάλασσα, η οποία αποτελεί στόχο επιλογής των Χούθι από τον Οκτώβριο.
Η αγορά δεν έμεινε ικανοποιημένη επειδή τίποτα από όσα συνέβησαν το Σαββατοκύριακο δεν ήταν χειρότερο για τις αγορές ενέργειας από πρακτική άποψη από όλα όσα συμβαίνουν από την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου. Το Ιράν και οι παραστρατιωτικοί σύμμαχοί του εξακολουθούν να πυροβολούν το Ισραήλ, το οποίο εξακολουθεί να βρίσκεται σε πόλεμο εναντίον της Χαμάς. Οι Χούθι εξακολουθούν να διαταράσσουν τη ναυσιπλοΐα στην Ερυθρά Θάλασσα και να διώχνουν πολλές δυτικές πετρελαϊκές εταιρείες, αλλά οι παραστρατιωτικοί δεν έχουν πυροβολήσει ακόμη κανένα δεξαμενόπλοιο. Οι περιοδικές απειλές του Ιράν να κλείσει το ακόμη πιο στρατηγικό σημείο διέλκυσης στα Στενά του Ορμούζ ήταν τόσο έωλες όσο και όλες οι άλλες απειλές του για κάτι τέτοιο τις τελευταίες δεκαετίες.
Οι έμποροι πετρελαίου είχαν ήδη ανεβάσει την τιμή του αργού από τα χαμηλά 70 δολάρια το βαρέλι σε περίπου 90 δολάρια το βαρέλι από τις αρχές Δεκεμβρίου, με το μεγαλύτερο άλμα τις τελευταίες εβδομάδες, προβλέποντας τα χειρότερα. Και τα χειρότερα δεν έχουν συμβεί ακόμη. Θα μπορούσε όμως ακόμα να συμβεί, ειδικά καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ προετοιμάζουν τις αντίστοιχες αντιδράσεις τους στα αντίποινα του Ιράν.
“Ο γεωπολιτικός κίνδυνος έχει μειωθεί, αλλά δεν έχει εξαλειφθεί”, δήλωσε ο Richard Bronze, συνιδρυτής και επικεφαλής γεωπολιτικής στην Energy Aspects, μια εταιρεία συμβούλων ερευνών με έδρα το Λονδίνο. “Η μικρή πτώση των τιμών είναι λογική, αλλά μην περιμένετε να επιστρέψουν εκεί που ήταν στις αρχές του έτους, μόνο και μόνο επειδή η συγκεκριμένη αντιπαράθεση δεν ξέσπασε”.
Οι πετρελαϊκές αγορές έχουν μάθει να αντιμετωπίζουν τις γεωπολιτικές κρίσεις με τρόπο που ήταν αδιανόητος πριν από χρόνια, όταν και μόνο ο υπαινιγμός μιας μεγάλης κλιμάκωσης στη Μέση Ανατολή θα τρόμαζε τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης του αργού και θα έβρισκε τους προέδρους των ΗΠΑ να ψάχνουν να απελευθερώσουν στρατηγικά αποθέματα πετρελαίου. Μέρος αυτής της ψυχραιμίας μπορεί να αποδοθεί στις αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο τροφοδοτείται η παγκόσμια αγορά πετρελαίου. Ο μεγαλύτερος παραγωγός στον κόσμο είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η αύξηση των παγκόσμιων προμηθειών πετρελαίου φέτος και το επόμενο έτος θα προέλθει από τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες χώρες της αμερικανικής ηπείρου, όπως η Βραζιλία, ο Καναδάς και η Γουιάνα. Και η παγκόσμια ζήτηση για πετρέλαιο, αν και εξακολουθεί να αυξάνεται, επιβραδύνεται καθώς ο κόσμος ξεπερνά τη μεταπανδημική του υπερβολή.
Το συμπέρασμα είναι ότι η παγκόσμια αγορά πετρελαίου, αν και δύσκολα έχει υπερπροσφορά, δεν έχει ιδιαίτερες ελλείψεις.
Χάρη στην αυτοπειθαρχία του OPEC και των εταίρων του στον περιορισμό της παραγωγής, υπάρχει άφθονη πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα πετρελαίου στην παγκόσμια αγορά – ένα απόθεμα ασφαλείας έκτακτης ανάγκης (αν και δύσκολο να ενεργοποιηθεί τώρα) που κρατά τις αγορές πετρελαίου λίγο πιο χαλαρές από ό,τι δείχνουν οι τίτλοι.
Αλλά τα χειρότερα θα μπορούσαν ακόμη να συμβούν. Με την παγκόσμια ισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης πετρελαίου να εξακολουθεί να ταιριάζει απόλυτα και τον OPEC+ να είναι αποφασισμένος να διατηρήσει την παραγωγή υπό έλεγχο για να ωθήσει τις τιμές προς τα πάνω, υπάρχει ακόμα περιθώριο για ένα ή δύο πολιτικά ή γεωπολιτικά σοκ που θα αναστατώσουν τις αγορές πετρελαίου. Και υπάρχουν πολλά τέτοια ενδεχόμενα.
“Δεν νομίζω ότι μπορούμε να δούμε το Ιράν και το Ισραήλ μεμονωμένα. Οι κυρώσεις της Βενεζουέλας πρόκειται να λήξουν αυτή την εβδομάδα. Η Ουκρανία συνεχίζει να στοχεύει τα ρωσικά διυλιστήρια. Το Κογκρέσο εξετάζει την επιβολή κυρώσεων στις εξαγωγές του Ιράν προς την Κίνα”, δήλωσε ο Kevin Book, διευθύνων σύμβουλος της ClearView Energy Partners, μιας εταιρείας συμβούλων ενέργειας με έδρα την Ουάσινγκτον. “Η αγορά πετρελαίου είναι σαν ένα σφιχτοδεμένο γαλλικό κανίς, που τρέχει στο 97% της χωρητικότητας όταν είναι ευτυχισμένο, οπότε δεν χρειάζεται πολύ τράβηγμα στο λουρί του για να το κάνει να φλυαρήσει”.
Πρώτον, τα βασικά σημεία διακίνησης του πετρελαίου εξακολουθούν να βρίσκονται στο στόχαστρο. Οι Χούθι εξακολουθούν να διαταράσσουν τη ναυσιπλοΐα στην Ερυθρά Θάλασσα και το στενό Bab el-Mandeb, από το οποίο περνά το 12% των παγκόσμιων θαλάσσιων προμηθειών αργού πετρελαίου. Και εξακολουθούν να πυροβολούν πλοία, αν όχι πετρελαιοφόρα. Η Κεντρική Διοίκηση των ΗΠΑ αναφέρουν ότι τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη και οι αντιπλοϊκοί πύραυλοι των Χούθι συνεχίζουν να απασχολούν τα πλοία των ΗΠΑ και του συνασπισμού στη στενή θαλάσσια οδό.
Και το Ιράν εξακολουθεί να είναι ικανό να προκαλέσει προβλήματα στο Στενό του Ορμούζ, μια ακόμη πιο ζωτική υδάτινη οδό στην άλλη πλευρά της Σαουδικής Αραβίας από την οποία πρέπει να περάσει το μεγαλύτερο μέρος του σαουδαραβικού και κουβεϊτιανού αργού πετρελαίου και σχεδόν όλο το ιρανικό αργό πετρέλαιο. Οι ιρανικές δυνάμεις κατέλαβαν εκεί ένα πλοίο που συνδέεται με το Ισραήλ, και οι Ιρανοί στρατιωτικοί διοικητές επανέλαβαν την περασμένη εβδομάδα για άλλη μια φορά ότι η χώρα θα μπορούσε να προσπαθήσει να κλείσει το Ορμούζ ως μέσο πίεσης προς τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ. (Το κλείσιμο του Στενού του Ορμούζ δεν είναι τόσο εύκολο όσο νομίζει το Ιράν, ωστόσο το άνοιγμά του δεν είναι τόσο ανώδυνο όσο θα επιθυμούσαν οι Ηνωμένες Πολιτείες).
Δεύτερον, το Ισραήλ έχει ορκιστεί αντίποινα για την επίθεση αντιποίνων του Ιράν, αν και ο χρόνος και η μορφή ενός τέτοιου χτυπήματος δεν έχουν ακόμη καθοριστεί. Οι αναλυτές αναμένουν ότι το Ισραήλ πιθανότατα θα στοχεύσει τα στρατιωτικά περιουσιακά στοιχεία του Ιράν, είτε με κυβερνοόπλα είτε με στρατιωτικό χτύπημα. Μια ισραηλινή επίθεση σε ιρανικές εγκαταστάσεις παραγωγής πετρελαίου -που θεωρούνται πολιτικοί στόχοι, ακόμη και αν είναι ζωτικής σημασίας για τον στρατιωτικό προϋπολογισμό της Τεχεράνης- φαίνεται λιγότερο πιθανή, αλλά δεν αποκλείεται εντελώς. (Η Ουκρανία έχει μεταφέρει τον πόλεμο στα πετρελαϊκά πεδία της Ρωσίας σε μια προσπάθεια να χτυπήσει το Κρεμλίνο εκεί που πονάει).
Οποιαδήποτε επόμενη επίθεση στην πετρελαϊκή βιομηχανία του Ιράν θα μπορούσε να σημάνει πρόβλημα για μια αγορά που μόλις καταφέρνει να τα βγάλει πέρα χωρίς ιδιαίτερη βοήθεια από τον OPEC ή τα μέλη του. Το Ιράν παρουσίασε τη μεγαλύτερη αύξηση της παραγωγής στο κατά τα άλλα μειούμενης παραγωγής καρτέλ πέρυσι και τώρα -παρά τις ονομαστικές κυρώσεις των Ηνωμένων Πολιτειών. Παράγει περίπου 3,2 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου την ημέρα.
Υπάρχουν και μερικοί άλλοι κίνδυνοι για τις τιμές του πετρελαίου που δεν συνεπάγονται την εκτόξευση πραγμάτων. Το αμερικανικό Κογκρέσο εξετάζει μια σειρά πρόσθετων πιθανών κυρώσεων που θα επιβληθούν κατά του Ιράν, συμπεριλαμβανομένου ενός νομοσχεδίου που θα στοχεύει στις κινεζικές τράπεζες οι οποίες βοηθούν το Ιράν να εμπορεύεται πετρέλαιο. Πρόκειται για ένα ακριβώς στοχευμένο μέτρο: Η Κίνα εισάγει περίπου το ένα τρίτο του ιρανικού πετρελαίου και αντιπροσωπεύει σχεδόν το σύνολο της νέας αύξησης των εξαγωγών του Ιράν. Ο Book εκτίμησε ότι ένα τέτοιο μέτρο, αν τεθεί σε ισχύ και εφαρμοστεί, θα μπορούσε να ανεβάσει τις τιμές του πετρελαίου κατά σχεδόν 10%, ή κάτι της τάξης των περίπου 8 δολαρίων το βαρέλι.
Η κυβέρνηση Μπάιντεν δεν είναι πρόθυμη να δει υψηλότερες τιμές πετρελαίου σε μια χρονιά εκλογών. Το έχει καταστήσει αυτό σαφές στην Ουκρανία, προειδοποιώντας επανειλημμένα το Κίεβο να μην επιτεθεί σε κρίσιμα ρωσικά πετρελαϊκά περιουσιακά στοιχεία, για να μην ανεβούν οι τιμές στις αντλίες στις Ηνωμένες Πολιτείες κατά ένα τέταρτο το γαλόνι. Όμως, στο Κογκρέσο, ειδικά όταν πρόκειται για το χτύπημα του Ιράν, είναι δύσκολο να αντισταθεί κανείς και συχνά δεν μπορεί να ασκήσει βέτο, σημείωσε ο Book.
Υπάρχει ένας ακόμη κίνδυνος που σχετίζεται με τις κυρώσεις για τις τιμές του πετρελαίου. Τα ευρωπαϊκά μέρη του Κοινού Ολοκληρωμένου Σχεδίου Δράσης, της πυρηνικής συμφωνίας με το Ιράν, στην οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν συμμετέχουν πλέον, θα μπορούσαν να ζητήσουν την επαναφορά των κυρώσεων με βέτο στα Ηνωμένα Έθνη. Μια τέτοια κίνηση θα έσφιγγε περαιτέρω τις βίδες στις πρόσφατα αναζωογονημένες ιρανικές εξαγωγές πετρελαίου, γεγονός που θα έκανε μια ήδη σχεδόν περιορισμένη αγορά πετρελαίου πραγματικά πιο περιορισμένη.
“Όταν υπάρχει μια αναμενόμενη περίοδος στενότητας, η αγορά προσαρμόζεται, αλλά όταν υπάρχει μια σταδιακή σύσφιξη στο παρασκήνιο και κάτι συμβαίνει, μπορεί να ξυπνήσεις και να βρεις την αγορά 10 δολάρια υψηλότερα”, δήλωσε ο Bronze.
