Ο καγκελάριος είναι εξαιρετικά αντιδημοφιλής – και ένας δημοφιλής υπουργός περιμένει στα παρασκήνια.
Του Paul Hockenos
Με μια πρώτη ματιά, ο καγκελάριος της Γερμανίας, Όλαφ Σολτς, και ο υπουργός Άμυνας του, Μπόρις Πιστόριους, έχουν πολλά κοινά. Τα δύο επί μακρόν μέλη του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (SPD), και οι δύο σε ηλικία 60 ετών και κάτι, γεννήθηκαν στην ίδια πόλη, δηλαδή στην παλιά αγορά του Όσναμπρικ στη βόρεια Γερμανία, στο αποκορύφωμα του Ψυχρού Πολέμου. Ενώ ο Σολτς προχώρησε για να γίνει δήμαρχος του Αμβούργου, ο Πιστόριους ανέλαβε τη θέση στο δημαρχείο του Όσναμπρικ. Από εκεί, ο Σολτς μπήκε στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση ως υπουργός Οικονομικών της τότε καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ, ενώ ο Πιστόριους σε υπουργό Εσωτερικών στο κρατίδιο της Κάτω Σαξονίας. Και ο Πιστόριους, όπως και ο Σολτς -στην πραγματικότητα, όπως και το κόμμα τους συνολικά- έβλεπε επί μακρόν τις φιλικές σχέσεις με τη Ρωσία του Βλαντίμιρ Πούτιν ως το καλύτερο μέσο για τη διασφάλιση της σταθερότητας στην Ευρώπη, ακόμη και πολύ μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014.
Αλλά σήμερα, στο επίκεντρο της επώδυνης συζήτησης της Γερμανίας για την άμυνα και την ασφάλεια, οι δύο άνδρες προσφέρουν έντονα αντίθετα στυλ και προτεραιότητες – και η εκτίμηση του γερμανικού κοινού γι’ αυτούς αποκλίνει ταχύτατα, επίσης. Ο σκληρός ομιλητής Πιστόριους, ένα γεράκι για την απόκρουση της Ρωσίας και την ανοικοδόμηση των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων, απολαμβάνει σήμερα τη λάμψη του πιο δημοφιλούς πολιτικού της Γερμανίας (με μεγάλη διαφορά). Η αυτοαποκαλούμενη εικόνα του είναι ενός πράττοντα που λέει ευθέως τι θέλει – και το κάνει. Αυτό που αρέσει στον κόσμο στον Πιστόριους, εκτιμούσε η Süddeutsche Zeitung στις 13 Ιουνίου, είναι ότι είναι ένας “ευθύς άνθρωπος” που εμπιστεύεται τους Γερμανούς να κατανοούν τα περίπλοκα ζητήματα όταν εξηγούνται σε απλή γλώσσα.
Ο ψυχρός Σολτς, από την άλλη πλευρά, φαίνεται αναποφάσιστος, διχασμένος και διφορούμενος. Ο Σολτς αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως “καγκελάριο της ειρήνης” (Friedenskanzler) της Γερμανίας και ταυτόχρονα ως ακρογωνιαίο λίθο του προπύργιου του ΝΑΤΟ κατά της Ρωσίας. Όσον αφορά τη δημοσιότητα, ο Σολτς έχει πέσει κατακόρυφα -γίνεται ένας από τους λιγότερο δημοφιλείς από όλους τους κορυφαίους πολιτικούς της χώρας- αφότου το κόμμα του βομβάρδισε θεαματικά στις ευρωεκλογές της 6ης έως 9ης Ιουνίου. Συγκέντρωσε ένα θλιβερό 14% των ψήφων, με αποτέλεσμα το SPD να βρεθεί πίσω από την έντονα ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD).
Τα τραγικά ποσοστά του Σολτς και το φιάσκο του πικρά διχασμένου τρικομματικού συνασπισμού τροφοδότησαν τις εικασίες ότι ο Πιστόριους, αντί για τον Σολτς, θα ήταν ο καλύτερος υποψήφιος καγκελάριος το 2025. Αν γίνονταν σήμερα εκλογές, το SPD, οι Φιλελεύθεροι και οι Πράσινοι θα υπολείπονταν οικτρά από την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Οι Γερμανοί είναι σαφώς δυσαρεστημένοι με το έργο του συνασπισμού και την άνευρη ηγεσία του Σολτς. Κορυφαίοι σοσιαλδημοκράτες, συμπεριλαμβανομένου του Πιστόριους, αρνούνται κατηγορηματικά κάθε σκέψη για αντικατάσταση του Σολτς (πρέπει, βέβαια). Το μέλος του SPD και αναπληρωτής υπουργός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, Niels Annen, δήλωσε στο Foreign Policy: “Δεν υπάρχει καμία συζήτηση γι’ αυτό στα ανώτερα επίπεδα του SPD. Δεν θα ήταν η πρώτη φορά που οι άνθρωποι υποτιμούν την καγκελάριο. Οι εκλογές του φθινοπώρου του 2025 είναι πολύ μακριά για να ξεγράψουμε τον Όλαφ Σολτς”.
Και όμως, η σημερινή κυβέρνηση τα πηγαίνει τόσο άσχημα, που υπάρχει πραγματική πιθανότητα ο Σολτς να μην ξαναβάλει υποψηφιότητα -και αν όχι, ποιος άλλος θα μπορούσε να μπει στη θέση του καλύτερα από τον νέο αγαπημένο πολιτικό της Γερμανίας;
Από κάθε άποψη, η μεταστροφή του υπουργείου Άμυνας από τον Πιστόριους ήταν εντυπωσιακή. Ο Σολτς κάλεσε τον Πιστόριους στη θέση αυτή για να αντικαταστήσει την Κριστίν Λάμπρεχτ, ένα υψηλόβαθμο στέλεχος του SPD που απέτυχε να ανταποκριθεί στο έργο-μαμούθ της αναμόρφωσης του δυσλειτουργικού, υποχρηματοδοτούμενου και υποστελεχωμένου γερμανικού στρατού μετά την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022. Εντός των ίδιων των ενόπλων δυνάμεων, δήλωσαν γνώστες, η εμπιστοσύνη στον Λάμπρεχτ ήταν σχεδόν μηδενική. Προς υπεράσπιση του Λάμπρεχτ, το αξίωμα αυτό ήταν επί μακρόν άχαρο στη Γερμανία – ταλαιπωρημένο από τους πενιχρούς προϋπολογισμούς και τις γερμανικές αναστολές. Ωστόσο, παρ’ όλα αυτά, η ίδια, μια μη εμπειρογνώμονας χωρίς στρατιωτικό υπόβαθρο, φάνηκε ιδιαίτερα ακατάλληλη να κατευθύνει τις απροετοίμαστες ένοπλες δυνάμεις που ξαφνικά υποχρεώθηκαν να ανταποκριθούν σε έναν πόλεμο πλήρους κλίμακας στα ανατολικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο Πιστόριους ανέλαβε τον Ιανουάριο του 2023 και του ανατέθηκε να δώσει σάρκα και οστά στο δηλωμένο από τον Σολτς Zeitenwende (σημείο καμπής) για τον γερμανικό στρατό, την απάντησή του στη ρωσική εισβολή του 2022. Ο Πιστόριους ανέλαβε όχι λιγότερο από το να μετατρέψει τις γερμανικές ένοπλες δυνάμεις σε έναν στρατό πραγματικά ικανό να αποκρούσει μια απειλή για την ασφάλεια της Γερμανίας. Αν και ο Σολτς ανακοίνωσε λίγο μετά την έναρξη της εισβολής ότι ένα ειδικό εφάπαξ ταμείο 100 δισεκατομμυρίων ευρώ -πάνω από το διπλάσιο του ετήσιου αμυντικού προϋπολογισμού- θα χρηματοδοτούσε την προσπάθεια, δεν υπεισήλθε σε λεπτομέρειες ούτε είπε τι θα συνέβαινε όταν αυτό τελείωνε. Αλλά η Γερμανία, υποσχέθηκε ο Σολτς, δεν θα υπολείπεται πλέον να αφιερώνει το 2% του προϋπολογισμού της στην άμυνα, όπως το ΝΑΤΟ επέμενε εδώ και καιρό να κάνουν τα κράτη μέλη του.
Ο Πιστόριους σήκωσε τα μανίκια της στολής του και απαίτησε από τις ένοπλες δυνάμεις της Γερμανίας να παρέχουν “αποτροπή, αποτελεσματικότητα και επιχειρησιακή ικανότητα”. Ένα μήνα μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, το μεγαλύτερο μέρος των 100 δισεκατομμυρίων ευρώ δαπανήθηκε: σε νέες παραγγελίες μαχητικών αεροσκαφών F-35, αρμάτων μάχης, βαρέων μεταφορικών ελικοπτέρων (που αγοράστηκαν κυρίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες και όχι, προς απογοήτευση των Γάλλων, από τη Γαλλία) και σε μια προσπάθεια ψηφιοποίησης για τον εκσυγχρονισμό των δυνάμεων. Ο εξοπλισμός των στρατευμάτων -από τον οπλισμό μέχρι την προσωπική εξάρτηση, που αποτελούσε επί μακρόν ένα ευαίσθητο σημείο- έχει αναβαθμιστεί, προσδίδοντας στον Πιστόριους αξιοπιστία στις ένοπλες δυνάμεις που οι πρόσφατοι προκάτοχοί του δεν είχαν ποτέ.
Ο Άνεν αναγνωρίζει ότι η Γερμανία αισθάνεται εδώ και καιρό άβολα με στρατιωτικά θέματα -μια κληρονομιά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και της ναζιστικής δικτατορίας- και ότι ο Πιστόριους είναι ο πρώτος αρχηγός άμυνας που τολμά να πει πράγματα όπως: “Πρέπει να είμαστε έτοιμοι για πόλεμο μέχρι το 2029”. Ο Άνεν δήλωσε ότι σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, ο Πιστόριους έχει αναστήσει το κύρος της Bundeswehr στη δημόσια σφαίρα.
Η επιστράτευση είναι ένα άλλο ταμπού που ο Πιστόριους παραβίασε, αν και διστακτικά. Στις 13 Ιουνίου δημοσιοποίησε ένα νέο μοντέλο στρατιωτικής θητείας για τη Γερμανία, στόχος του οποίου είναι η πρόσληψη 5.000 κληρωτών το χρόνο ήδη από το 2025, αυξάνοντας σταδιακά το μέγεθος των στρατευμάτων από 180.000 σε 200.000 στρατιώτες. Δεν πρόκειται για μια επιστράτευση αυτή καθαυτή, αλλά για μια εκστρατεία επικοινωνίας με όλους τους 18χρονους άνδρες και γυναίκες και για να τους δελεάσει να καταταγούν στις ένοπλες δυνάμεις με δική τους βούληση. (Μόνο οι άνδρες θα είναι υποχρεωμένοι να δηλώσουν το ενδιαφέρον τους).
“Δεν το κρύβω”, δήλωσε ο Πιστόριους στις 13 Ιουνίου. “Θα ήθελα να εκπαιδεύω 20.000 στρατεύσιμους κάθε χρόνο”. Αλλά όχι μόνο ενδιαφέρονται πολύ λίγοι νέοι Γερμανοί, αλλά παραδέχθηκε επίσης ότι η Bundeswehr δεν έχει τη δυνατότητα να μετατρέψει 20.000 εφήβους σε στρατιώτες. Τελικά, είπε ο Πιστόριους, θα συμπεριληφθούν και οι Γερμανίδες στην υποχρεωτική εκστρατεία.
Ο Πιστόριους δεν είναι ικανοποιημένος μόνο με το jump-start -και σε αυτό το σημείο έχει πέσει πάνω στον κομματικό του φίλο, τον Σολτς. Ο Πιστόριους απαίτησε να αυξηθεί ο αμυντικός προϋπολογισμός πέραν των 52 δισεκατομμυρίων ευρώ που προβλέπονται σήμερα για το 2025. Ο Πιστόριους είπε στον υπουργό Οικονομικών της Γερμανίας, Κρίστιαν Λίντνερ, ότι χρειάζεται έως και 6,5 δισεκατομμύρια ευρώ επιπλέον, όχι μόνο για 35 νέα άρματα μάχης Leopard. Ο Λίντνερ, ο θεματοφύλακας του συνταγματικά κατοχυρωμένου ανώτατου ορίου χρέους, είπε όχι-και ο Σολτς υποστήριξε τον υπουργό Οικονομικών του.
Ο Πιστόριους, ανεπίσημα, προφανώς ξεσπάθωσε, αναφωνώντας: “Δεν χρειάζεται να κρατήσω αυτή τη δουλειά”! Στη συνέχεια, ηρέμησε και αρνήθηκε οποιαδήποτε πρόθεση παραίτησης. Αλλά δεν είναι ο μόνος σοσιαλδημοκράτης που επιμένει ότι οι περιορισμοί του χρέους είναι τρέλα σε μια εποχή με τόσες πολλές συγκλίνουσες κρίσεις και μια στάσιμη οικονομία. Παρατηρητές λένε ότι αυτό το σημείο διαφωνίας θα μπορούσε κάλλιστα να ρίξει τον συνασπισμό και να προκαλέσει πρόωρες εκλογές.
Ακόμη και πριν από την πανωλεθρία των ευρωεκλογών, οι φήμες έλεγαν ότι ο Πιστόριους θα μπορούσε να διεκδικήσει την πρώτη θέση στο ψηφοδέλτιο του SPD το 2025. Τα εμπόδια για κάτι τέτοιο, ωστόσο, ακόμη και αν ο Πιστόριους το επιθυμούσε, πράγμα που δεν γνωρίζουμε, είναι σημαντικά. Πρώτον, υπάρχουν πολλοί σοσιαλδημοκράτες που δεν έχουν μεταστραφεί πλήρως στην επανεξέταση των θέσεων της Γερμανίας σε θέματα άμυνας και ασφάλειας.
“Παραμένουν νοσταλγοί των παλιών ημερών του Βίλι Μπραντ, τον οποίο θεωρούν Friedenskanzler”, εξηγεί ο Christian Mölling, ειδικός σε θέματα ασφάλειας στο Γερμανικό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, μια δεξαμενή σκέψης με έδρα το Βερολίνο. “Οι παλιές απαντήσεις από εκείνο το παρελθόν: συμφιλίωση και εκτόνωση, δεν μπορεί να είναι λάθος, αυτή είναι η ισχυρή πεποίθηση στη βάση του SPD”. Ο Σολτς, προσπαθεί να κρατήσει αυτό το εκλογικό σώμα στο στρατόπεδό του παίζοντας τον Friedenskanzler, λέει ο Mölling, αλλά και επειδή δεν έχει εναλλακτική ιδέα για το πώς θα διαμορφώσει την ασφάλεια.
Επιπλέον, ο Πιστόριους δεν είχε ποτέ ισχυρό κοινό ή φράξια πιστή σε αυτόν εντός του κόμματος. Όταν το SPD αγωνιζόταν το 2019 (στον απόηχο ενός συντριπτικού αποτελέσματος των ευρωεκλογών), ο υπουργός από την Κάτω Σαξονία έθεσε υποψηφιότητα για την ηγεσία του κόμματος σε ένα πολυπληθές πεδίο μαζί με την Petra Köpping, υπουργό στο κρατίδιο της Σαξονίας. Το δίδυμο κατέλαβε την πέμπτη θέση, λαμβάνοντας μόλις το 14,4% των ψήφων. Παραμένει ασαφές αν έχει δημιουργηθεί μια γερακίσια παράταξη στο “κόμμα της ειρήνης” για να υποστηρίξει τη νεότερη ενσάρκωση του Πιστόριους. Από το ύφος στις τάξεις του, ωστόσο, η απάντηση είναι αρνητική.
Το SPD βρίσκεται σήμερα σε βαθύ πρόβλημα, ίσως το βαθύτερο από τα πολλά προβλήματά του τα τελευταία 25 χρόνια. Έχει τώρα μπροστά στα μάτια του την καταστροφή σε πραγματικό χρόνο ενός μεγάλου κόμματος -για την ακρίβεια του Δημοκρατικού Κόμματος στις Ηνωμένες Πολιτείες- που κατεβάζει έναν αντιδημοφιλή υποψήφιο, ο οποίος θα μπορούσε κάλλιστα να αποτύχει επειδή άλλοι στο κόμμα δεν τόλμησαν να επισημάνουν ότι ο βασιλιάς δεν φοράει ρούχα. Οι Σοσιαλδημοκράτες έχουν περίπου ένα χρόνο μπροστά τους για να αποτρέψουν τα χειρότερα -και ίσως ένας κατάλληλος διάδοχος να τους επιτρέψει να αναγεννηθούν από τις στάχτες.
