Οι αναταραχές αποκαλύπτουν τα ανταλλάγματα που πρέπει να αντιμετωπίσουν οι κυβερνήσεις στην πολιτική για το κλίμα.
Μετά από μήνες διαμαρτυριών από αγανακτισμένους αγρότες σε πόλεις σε όλη την ήπειρο, οι Ευρωπαίοι νομοθέτες παλεύουν με το πώς να καταπνίξουν την οργή που προκλήθηκε εν μέρει από τους νέους πράσινους γεωργικούς κανονισμούς – μια αντίδραση που υπογράμμισε τους δύσκολους συμβιβασμούς με τους οποίους έρχονται αντιμέτωπες οι κυβερνήσεις καθώς κινούνται στην ενεργειακή μετάβαση.
Για την επίτευξη των φιλόδοξων κλιματικών στόχων, οι Ευρωπαίοι ηγέτες παρουσίασαν μια σειρά μέτρων που θα αναμορφώσουν τον γεωργικό τομέα, μια βιομηχανία που ευθύνεται για το ένα τρίτο των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Ωστόσο, αυτές οι πολιτικές έχουν εξοργίσει δεκάδες χιλιάδες Ευρωπαίους αγρότες, οι οποίοι έχουν οργανώσει μαζικές διαμαρτυρίες για να εκφράσουν την απογοήτευσή τους για τις οικονομικές πιέσεις των τελευταίων κανονισμών για το κλίμα, την εκτίναξη του κόστους παραγωγής και τις φθηνές εισαγωγές από το εξωτερικό, ιδίως από χώρες με λιγότερο αυστηρούς κανόνες.
Οι διαδηλώσεις συνέχισαν να ταράζουν την Ευρώπη και αυτή την εβδομάδα, καθώς εκατοντάδες Τσέχοι και Έλληνες αγρότες ξεχύθηκαν στους δρόμους της Πράγας και της Αθήνας, το πιο πρόσφατο σε ένα κύμα διαμαρτυριών που έχει σαρώσει όλες τις ευρωπαϊκές χώρες εκτός από τέσσερις: Αυστρία, Δανία, Φινλανδία και Σουηδία. Σε ορισμένες πόλεις, οι εξοργισμένοι αγρότες κατέφυγαν σε ρίψη φορτίων κοπριάς και σε ρίψη αυγών στα κτίρια της πόλης- άλλοι χρησιμοποίησαν τα τρακτέρ τους για να αποκλείσουν λιμάνια και δρόμους.
“Καθώς επιβάλλετε αυτούς τους αυστηρότερους κλιματικούς κανονισμούς στους αγρότες, υπάρχει ένα κόστος, και το κόστος πρέπει να βαρύνει κάποιον”, δήλωσε η Caitlin Welsh, ειδική σε θέματα παγκόσμιας επισιτιστικής ασφάλειας στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών. “Αν το κόστος επιβάλλεται στον αγρότη, τότε ο αγρότης θα παράγει λιγότερο. Ο αγρότης θα διαμαρτυρηθεί. Θα υπάρξουν επιπτώσεις”.
Αυτές οι προεκτάσεις εξετάζονται τώρα όλο και πιο έντονα, καθώς οι νομοθέτες -φοβούμενοι ότι ακροδεξιές ομάδες θα εκμεταλλευτούν την αγανάκτηση των αγροτών ενόψει των εκλογών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον Ιούνιο- υποχωρούν σε ορισμένα από τα αιτήματά τους. Αλλά ακόμη και καθώς οι νομοθέτες κάνουν νέες παραχωρήσεις, ορισμένοι αγρότες έχουν ορκιστεί να εντείνουν τον αγώνα τους.
Γιατί διαδηλώνουν οι αγρότες; Αν και τα ακριβή αιτήματα ποικίλλουν ανά χώρα, οι αγρότες της Ευρώπης λένε σε γενικές γραμμές ότι πλήττονται από μια καταιγίδα συγκλίνουσας πίεσης: αύξηση του κόστους παραγωγής και πτώση των παγκόσμιων τιμών των τροφίμων- φθηνές εισαγωγές γεωργικών προϊόντων που έχουν κατακλύσει τις αγορές τους, κυρίως από την Ουκρανία- και τώρα επίσης ένα μείγμα εθνικών και γεωργικών κανονισμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που στοχεύουν στις επιδοτήσεις των αγροτών και στη χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων.
Όσον αφορά τις πολιτικές σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, μεγάλο μέρος της απογοήτευσης των αγροτών στρέφεται προς την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, το σχέδιο των Βρυξελλών για τη μείωση των εκπομπών μέσω της αναμόρφωσης των συστημάτων τροφίμων, μεταφορών και ενέργειας της ηπείρου. Η συμφωνία έθεσε φιλόδοξους στόχους για τον γεωργικό τομέα που πρέπει να επιτευχθούν έως το 2030, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης της χρήσης χημικών φυτοφαρμάκων και αντιμικροβιακών στο μισό και της μείωσης της χρήσης λιπασμάτων κατά 20%.
Ωστόσο, η απογοήτευση των Ευρωπαίων αγροτών αποτελεί επίσης μέρος μιας ευρύτερης παγκόσμιας εικόνας, δήλωσε ο Κρίστοφερ Μπάρετ, γεωπόνος οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ. “Οι αγρότες σε όλο τον κόσμο βρίσκονται υπό σημαντική πίεση αυτή τη στιγμή. Την ίδια στιγμή που η πτώση των παγκόσμιων τιμών των εμπορευμάτων και η αύξηση του κόστους των εισροών πιέζουν τους αγρότες, οι κυβερνήσεις απομακρύνονται όλο και περισσότερο από τις άμεσες γεωργικές επιδοτήσεις και αντ’ αυτού υποστηρίζουν πιο πράσινες πρακτικές παραγωγής” ανέφερε ο Μπάρετ.
Στην Ευρώπη, όπου το ένα τρίτο του προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης πηγαίνει παραδοσιακά στον γεωργικό τομέα, πολλοί αγρότες είναι επίσης συνηθισμένοι σε γενναιόδωρη κρατική στήριξη και οι προτεινόμενες αναθεωρήσεις των νομοθετών έχουν προκαλέσει σθεναρή αντίσταση.
Στη Γερμανία, για παράδειγμα, ξέσπασαν διαμαρτυρίες για τα σχέδια του Βερολίνου να περικόψει τις επιδοτήσεις καυσίμων προς τους αγρότες, ενώ οι γαλλικές διαδηλώσεις επικεντρώθηκαν στην απαγόρευση των φυτοφαρμάκων. Η φορολόγηση του αζώτου αποτέλεσε βασικό ζήτημα στις Κάτω Χώρες, ενώ η απαλλαγή από τον φόρο εισοδήματος ήταν ένα από τα βασικά ζητήματα των διαδηλώσεων στην Ιταλία.
“Αν τα προσθέσουμε όλα αυτά, οι αγρότες στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες αισθάνονται όλο και περισσότερο ότι δέχονται πολιτική επίθεση, όπως και ότι η υποστήριξη που τους παρέχει εδώ και καιρό η κυβέρνηση αποσύρεται. Εύλογα, αυτό τους ανησυχεί” δήλωσε ο Barrett.
Πώς αντιδρούν οι Ευρωπαίοι ηγέτες;
Ανησυχώντας μήπως αποξενώσουν μια σημαντική βάση ενόψει των εκλογών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον Ιούνιο, οι νομοθέτες έσπευσαν να κάνουν παραχωρήσεις για να κατευνάσουν τους αγρότες. Σε μια από τις πιο απότομες ανατροπές, η Ευρωπαϊκή Ένωση εγκατέλειψε αυτό το μήνα τη μεγάλη της πρόταση για μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων κατά 50%, ενώ κορυφαίοι αξιωματούχοι τόνισαν ότι οι Βρυξέλλες και οι αγρότες έχουν τους ίδιους στόχους. Η Γαλλία, η Γερμανία, η Ελλάδα και η Ιταλία έχουν επίσης αμβλύνει τα αρχικά τους σχέδια.
“Θέλουμε να διασφαλίσουμε ότι σε αυτή τη διαδικασία, οι αγρότες παραμένουν στη θέση του οδηγού”, δήλωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις αρχές Φεβρουαρίου. “Μόνο αν επιτύχουμε από κοινού τους κλιματικούς και περιβαλλοντικούς μας στόχους, οι αγρότες θα μπορέσουν να συνεχίσουν να ζουν”.
Αλλά και τα ακροδεξιά κόμματα της Ευρώπης ελπίζουν να ευθυγραμμιστούν με τους αγρότες και να αξιοποιήσουν την οργή τους για να κερδίσουν πολιτικούς πόντους ενόψει της ψηφοφορίας του Ιουνίου. Η ηγέτις της γαλλικής ακροδεξιάς Μαρίν Λεπέν, για παράδειγμα, έχει ήδη αξιοποιήσει τις γαλλικές διαδηλώσεις για να επικρίνει τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν- το ολλανδικό λαϊκιστικό Κίνημα Αγροτών-Πολιτών έχει επίσης αξιοποιήσει την απογοήτευση των αγροτών για να καταφερθεί κατά του “ριζοσπαστικού περιβαλλοντισμού”.
“Ζήτω οι αγρότες, τα τρακτέρ των οποίων αναγκάζουν την Ευρώπη να πάρει πίσω τις ανοησίες που επιβάλλουν οι πολυεθνικές και η αριστερά”, δήλωσε ο Ματέο Σαλβίνι, ο ακροδεξιός αναπληρωτής πρωθυπουργός της Ιταλίας, με αφορμή την απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να βάλει στο ράφι τους περιορισμούς για τα φυτοφάρμακα.
Σύμφωνα με τη διευθύντρια του Carnegie Europe, Rosa Balfour, “η ανερχόμενη ριζοσπαστική δεξιά εκμεταλλεύεται πραγματικά αυτές τις διαμαρτυρίες. Επειδή οδεύουμε προς τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όλοι είναι πολύ ανήσυχοι από αυτό”.
Παρόλα αυτά, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι οι υπερβολικές παραχωρήσεις θα μπορούσαν επίσης να γυρίσουν μπούμερανγκ. “Ο κίνδυνος είναι ότι αν ενδώσουν σε κάποια από αυτά τα αιτήματα ή αν συνεχίσουν να ενδίδουν σε κάποια από αυτά τα αιτήματα, αυτοί οι νέοι που εμφανίστηκαν για να ψηφίσουν το 2019 δεν θα εμφανιστούν ξανά το 2024”, δήλωσε η Balfour.
Τι σημαίνει αυτό για τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια;
Το σημερινό αίνιγμα της Ευρώπης αναδεικνύει τους δύσκολους οικονομικούς και πολιτικούς συμβιβασμούς που αναπόφευκτα θα αντιμετωπίσουν όλες οι κυβερνήσεις κατά τη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα, ιδίως όταν πρόκειται για την αναμόρφωση του γεωργικού τομέα. Καθώς η ενεργειακή μετάβαση αποκτά δυναμική σε όλο τον κόσμο, οι ειδικοί λένε ότι το κύμα διαμαρτυριών της Ευρώπης μπορεί να είναι προάγγελος του τι πρόκειται να ακολουθήσει.
“Μπορεί η Ευρωπαϊκή Ένωση να αντιμετωπίζει το πρόβλημα αυτό αυτή τη στιγμή πιο έντονα, αλλά και άλλες χώρες δεν είναι πολύ πίσω”, δήλωσε ο Barrett του Πανεπιστημίου Cornell. “Όλοι θα πρέπει να προσαρμόσουμε τις πολιτικές στήριξης της γεωργίας ώστε να προσέξουμε τις περιβαλλοντικές και υγειονομικές επιπτώσεις των αγροδιατροφικών μας συστημάτων, και πρέπει να διασφαλίσουμε ότι οι αγρότες και οι αγροτικές κοινότητες δεν θα εγκαταλειφθούν στη διαδικασία”.
Οι αγρότες σε όλη την Ευρώπη, εν τω μεταξύ, έχουν ορκιστεί να συνεχίσουν τον αγώνα. Οι Έλληνες αγρότες απέρριψαν πρόσφατα τις προτεινόμενες παροχές της Αθήνας, ενώ οι Πολωνοί αγρότες συνέχισαν να πετούν αυγά στα κυβερνητικά γραφεία και οι Βούλγαροι διαδηλωτές αύξησαν τις εκκλήσεις παραίτησης του κορυφαίου υπουργού γεωργίας της χώρας την περασμένη εβδομάδα. Και στη Γαλλία, όπου εκατοντάδες αγρότες κάλεσαν πρόσφατα σε “πολιορκία” του Παρισιού, ο επικεφαλής της μεγαλύτερης γαλλικής αγροτικής ένωσης προειδοποίησε ότι οι διαδηλώσεις θα μπορούσαν να ξεκινήσουν εκ νέου εάν οι κυβερνητικές προσπάθειες δεν προχωρήσουν αρκετά.
Και όσο περισσότερο υποχωρούν οι κυβερνήσεις, τόσο περισσότερο μπορεί να εξαπλωθούν οι διαμαρτυρίες. Όταν οι αγρότες βλέπουν μια διαμαρτυρία που είναι επιτυχής, “λένε: “Εντάξει, λοιπόν, αυτό πρέπει να κάνουμε. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο θα κινητοποιηθούμε. Αυτό λειτουργεί και παίρνει πραγματικά τον κόσμο με το μέρος μας”, δήλωσε ο Scott Reynolds Nelson, ιστορικός στο Πανεπιστήμιο της Georgia και συγγραφέας του βιβλίου Oceans of Grain: How American Wheat Remade the World. “Πιστεύω λοιπόν ότι θα εκραγεί”.
Πηγή : Foreign Policy
