Οι αξιωματούχοι φοβούνται ότι η Ρωσία θα μπορούσε να κόψει το υποθαλάσσιο καλωδιακό δίκτυο που στηρίζει μεγάλο μέρος της παγκόσμιας οικονομίας.
Των Jack Detsch και Keith Johnson
Υπάρχουν μόλις δύο καλώδια που συνδέουν το απομακρυσμένο αρκτικό αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ με την ηπειρωτική Νορβηγία, παρέχοντας σχεδόν όλα τα δεδομένα από τους δορυφόρους πολικής τροχιάς στον υπόλοιπο κόσμο. Και πριν από δύο χρόνια, σχεδόν σταμάτησαν να λειτουργούν.
Οι εικόνες της νορβηγικής αστυνομίας που δόθηκαν στη δημοσιότητα στα τέλη Μαΐου δείχνουν την καταστροφική ζημιά που προκλήθηκε σε ένα από τα καλώδια οπτικών ινών του Σβάλμπαρντ: το πλαστικό περίβλημα άνοιξε, το καλώδιο αποκαλύφθηκε και τα καλώδια ξεδιπλώθηκαν σαν ελαττωματικό ηλεκτρικό καλώδιο.
Το ανεξιχνίαστο περιστατικό του Ιανουαρίου 2022, το οποίο διέκοψε τη ροή δεδομένων από τους δορυφόρους SvalSat και περιόρισε την εναέρια κυκλοφορία στο αρχιπέλαγος, λειτουργεί ως προειδοποιητικό παράδειγμα για το τι μπορεί να συμβεί όταν κόβονται τα υποθαλάσσια καλώδια -που στηρίζουν το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου δικτύου επικοινωνιών-. Οι υποστηριζόμενοι από το Ιράν αντάρτες Χούθι της Υεμένης έκαναν ακριβώς αυτό νωρίτερα φέτος, όταν στόχευσαν ένα βασικό σημείο συμφόρησης μεταξύ Ασίας, Αφρικής και Ευρώπης -αφού απείλησαν να το κάνουν ως απάντηση στον πόλεμο του Ισραήλ κατά της Χαμάς στη Γάζα.
Η απειλή δεν περιορίζεται μόνο σε μία ή δύο περιοχές. Οι αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ πιστεύουν ότι η Ρωσία έχει ένα πρόγραμμα δεκαετιών για τη χαρτογράφηση των ευρωπαϊκών υποθαλάσσιων υποδομών ως μέρος μιας προσπάθειας να προετοιμάσει το πεδίο της μάχης για μια πιθανή σύγκρουση με τη συμμαχία των 32 χωρών.
“Γνωρίζουμε ότι υπάρχει η δυνατότητα να κάνουν ζημιά, αν το θελήσουν”, δήλωσε ανώτερος αξιωματούχος του ΝΑΤΟ, μιλώντας στο Foreign Policy υπό τον όρο της ανωνυμίας, βάσει των βασικών κανόνων αλληλεπίδρασης με δημοσιογράφους που έχει θέσει η συμμαχία. “Μέρος του ρωσικού πολεμικού σχεδιασμού είναι να γνωρίζεις πού βρίσκονται οι κρίσιμες υποδομές του εχθρού σου”.
Δεν χρειάζεται τεράστια προσπάθεια από τους Ρώσους για να αποκτήσουν τις πληροφορίες που χρειάζονται προκειμένου να προκαλέσουν ζημιά. Οι περισσότεροι αγωγοί διοικούνται από εταιρείες κοινής ωφέλειας και πολλά από τα δεδομένα σχετικά με το πού περνούν τα καλώδια είναι δημόσια λόγω των απαιτήσεων αδειοδότησης.
Σε απάντηση, το ΝΑΤΟ διαθέτει πλέον μια ομάδα συντονισμού υποθαλάσσιων υποδομών που συγκεντρώνει στρατιωτικούς και πολιτικούς αξιωματούχους και έχει τη δυνατότητα να συγκαλεί κορυφαίους εκπροσώπους του ιδιωτικού τομέα, με έδρα τη Ναυτική Διοίκηση της συμμαχίας στο προάστιο Northwood του Λονδίνου.
“Το ζήτημα είναι να συνδέσουμε όλες τις κουκκίδες και να δημιουργήσουμε ένα δίκτυο”, δήλωσε ο ανώτερος αξιωματούχος του ΝΑΤΟ σχετικά με την ανταλλαγή πληροφοριών και πληροφοριών.
Η φιλόδοξη προσπάθεια είναι μια απόπειρα να χρησιμοποιηθεί η υπολογιστική ισχύς για την προστασία του τεράστιου υποθαλάσσιου καλωδιακού δικτύου που αποτελεί τη βάση μεγάλου μέρους της παγκόσμιας οικονομίας. Δεδομένου ότι είναι σχεδόν αδύνατο να περιπολεί κανείς υποθαλάσσια όλη την ώρα χωρίς έναν μη ρεαλιστικό αριθμό υποβρυχίων -ειδικά στον Ατλαντικό Ωκεανό-, η Συμμαχία πρέπει να βασίζεται στους υπολογιστές. Βασιζόμενοι σε δεδομένα από διεπαφές λογισμικού και τους ίδιους τους διαχειριστές καλωδίων και αγωγών, οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ συνεργάζονται με τον ιδιωτικό τομέα για τη δημιουργία ενός μαζικού συστήματος συναγερμού για τις χιλιάδες μίλια υποθαλάσσιων υποδομών στη Βόρεια Ευρώπη, βασιζόμενοι σε αισθητήρες από τα καλώδια καθώς και σε ακουστικούς αισθητήρες που είναι προσαρτημένοι σε ανεμογεννήτριες, οι οποίοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον εντοπισμό παρατυπιών.
“Οι διαδικασίες του ΝΑΤΟ, νομίζω, βρίσκονται κατά κάποιο τρόπο σε πολύ πρώιμο στάδιο”, δήλωσε ο Audun Halvorsen, διευθυντής του τμήματος έκτακτης ανάγκης της Ένωσης Νορβηγών Εφοπλιστών (και πρώην αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών της χώρας). “Βασικά προσπαθούν να χαρτογραφήσουν το τοπίο όσον αφορά τις δικαιοδοσίες, όσον αφορά τις εμπλεκόμενες αρχές. Αντιμετωπίζετε ένα τεράστιο φάσμα διαφορετικών ρυθμιστικών καθεστώτων για τη βιομηχανία γύρω από την υποθαλάσσια λεκάνη”.
Η στρατηγική της κοπής υποθαλάσσιων καλωδίων είναι σχεδόν τόσο παλιά όσο και ο σύγχρονος πόλεμος. (Τα πρώτα υπερατλαντικά καλώδια είχαν τοποθετηθεί λίγες δεκαετίες νωρίτερα, το 1866). Η Βρετανία άρχισε να κόβει τα γερμανικά υποθαλάσσια καλώδια στις αρχές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου για να σαμποτάρει τις επικοινωνίες – και οι Γερμανοί ανταπέδωσαν ευχαρίστως τη χάρη. Όταν άρχισαν να τοποθετούνται υποβρύχια τηλεφωνικά καλώδια τη δεκαετία του 1950, κατά τις πρώτες ημέρες του Ψυχρού Πολέμου, σοβιετικές μηχανότρατες προκάλεσαν ζημιές στα υποβρύχια καλώδια κοντά στις ακτές του Νιουφάουντλαντ. Μόνο το Πολεμικό Ναυτικό των Ηνωμένων Πολιτειών διαθέτει περισσότερα από 40.000 ναυτικά μίλια ενεργών καλωδίων στον πυθμένα της θάλασσας.
Αλλά με τα καλώδια οπτικών ινών να γίνονται τα πανταχού παρόντα υδραυλικά συστήματα που στηρίζουν τις παγκόσμιες επικοινωνίες και το εμπόριο στην εποχή του Διαδικτύου, η ευπάθεια στον πυθμένα της θάλασσας αυξάνεται. Το υποθαλάσσιο δίκτυο αγωγών της Νορβηγίας παρέχει περίπου το 40% του εφοδιασμού της Ευρώπης με φυσικό αέριο, με αγωγούς που διασχίζουν τη Βόρεια Θάλασσα προς το Ηνωμένο Βασίλειο και την υπόλοιπη ήπειρο, μαζί με περίπου 500 υποθαλάσσια καλώδια επικοινωνίας που μεταφέρουν περίπου το 97% της παγκόσμιας διαδικτυακής κίνησης – ορισμένα από αυτά εκτείνονται σε όλο τον Ατλαντικό Ωκεανό. Πρόκειται για οικονομικές συναλλαγές ύψους 10 τρισεκατομμυρίων δολαρίων κάθε μέρα.
“Είναι λιγότερο κινηματικό και περισσότερο ένας τρόπος για τους Ρώσους να δείξουν στη Δύση ότι “ξέρουμε ότι έχετε αρκετές δυσκολίες να διασφαλίσετε αυτές τις υποδομές””, δήλωσε ο Sebastian Bruns, ειδικός σε θέματα ναυτιλίας στο Κέντρο Ναυτικής Στρατηγικής και Ασφάλειας του Ινστιτούτου Πολιτικής Ασφάλειας του Πανεπιστημίου του Κιέλου στη Γερμανία. “Θα αντιμετώπιζαν τις ίδιες τις ραφές αυτού που συνδέει τις κοινωνίες μας”.
Περίπου 100 από αυτά τα καλώδια σπάνε παγκοσμίως κάθε χρόνο – τα περισσότερα από ατυχήματα – και είναι ουσιαστικά αδύνατο να προστατευθεί όλη αυτή η υποδομή, εκτός από την προσθήκη ακόμη περισσότερων πλεονασματικών καλωδίων δεδομένων ή τη διασφάλιση ότι περισσότερα δεξαμενόπλοια υγροποιημένου φυσικού αερίου περιμένουν στη θάλασσα, παρέχοντας μια άλλη πηγή φυσικού αερίου σε περίπτωση διακοπής.
Η ανησυχία για τις υποδομές αυτές οδήγησε στην προσπάθεια του ΝΑΤΟ, η οποία ξεκίνησε μετά τις επιθέσεις του Σεπτεμβρίου 2022 στους αγωγούς Nord Stream 1 και 2 που μεταφέρουν φυσικό αέριο από τη Ρωσία στη Γερμανία. Παρόλο που πολλά από τα δεδομένα σχετικά με το πού βρίσκονται τα καλώδια είναι δημόσια, τα δεδομένα των αισθητήρων που θα μπορούσαν να καθορίσουν αν μια σύνδεση κινδυνεύει να διακοπεί είναι στεγανοποιημένα πολύ κάτω από το εθνικό επίπεδο – που σημαίνει ότι διατηρούνται στις ίδιες τις εταιρείες. Μόνο οι Ηνωμένες Πολιτείες διαθέτουν 85 αδειοδοτημένους υποθαλάσσιους σταθμούς προσγείωσης τηλεπικοινωνιών. Και ενώ πολλοί ιδιοκτήτες αγωγών έχουν λάβει υπόψη τους τον κίνδυνο διάβρωσης και πιθανών ατυχημάτων, η συνεκτίμηση της δολιοφθοράς είναι λιγότερο διαδεδομένη.
Ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι μικρότερες ομάδες χωρών μπορούν να κινηθούν ταχύτερα από το ΝΑΤΟ για την προστασία των καλωδίων. Τον Απρίλιο, η Νορβηγία και άλλες πέντε χώρες που συνορεύουν με τη Βόρεια Θάλασσα -το Βέλγιο, η Δανία, οι Κάτω Χώρες, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο- συμφώνησαν να μοιράζονται επιχειρησιακές πληροφορίες για την προστασία των υποθαλάσσιων καλωδίων και αγωγών από σαμποτάζ. Και το Συμβούλιο των Βαλτικών Κρατών συνήλθε πρόσφατα στη Φινλανδία για να καταδικάσει τις υβριδικές τακτικές της Ρωσίας – περιστατικά δολιοφθοράς που υπολείπονται του επιπέδου του κηρυγμένου πολέμου, συμπεριλαμβανομένων των απειλών κατά των υποθαλάσσιων καλωδίων.
Ήδη, η Ρωσία επιτίθεται στις σκανδιναβικές χώρες με άλλα μέσα. Από τότε που η Φινλανδία προσχώρησε στο ΝΑΤΟ τον Απρίλιο του 2023, η Ρωσία στέλνει κύματα εξαναγκασμένων μεταναστών στα κοινά τους σύνορα μήκους 830 μιλίων -σχεδόν το ήμισυ του συνόλου των συνόρων μεταξύ της Ρωσίας και της συμμαχίας- αναγκάζοντας το Ελσίνκι να κλείσει όλες τις διαβάσεις. Η Ρωσία έχει προτείνει την επαναχάραξη των συνόρων στη Βαλτική Θάλασσα, έχει πλήξει τη Σουηδία με κυβερνοεπιθέσεις και έχει αφαιρέσει ακόμη και σημαδούρες στον ποταμό Νάρβα που τοποθέτησε η Εσθονία για να σηματοδοτήσει τα θαλάσσια σύνορά τους.
“Όλη η οικονομία μας κάτω από τη θάλασσα απειλείται”, δήλωσε τον Απρίλιο ο αντιπτέραρχος Didier Maleterre, αναπληρωτής διοικητής της ναυτικής διοίκησης του ΝΑΤΟ.
Η απειλή εντείνεται από ένα ρωσικό πρόγραμμα υποβρυχίων που έχει αναβιώσει μετά την εισβολή στην Ουκρανία το 2022 και επιχειρεί από τη χερσόνησο Κόλα. Αλλά προβλήματα μπορεί επίσης να προκληθούν από το απρόβλεπτο σύρσιμο της άγκυρας από εμπορικά πλοία. Το υπό σημαία Χονγκ Κονγκ και υπό κινεζική εκμετάλλευση NewNew Polar Bear, το οποίο είναι ύποπτο για την πρόκληση ζημιάς στον αγωγό φυσικού αερίου Balticconnector μεταξύ Φινλανδίας και Εσθονίας τον Οκτώβριο του 2023, έπλευσε μακριά κατά μήκος της διαδρομής της Βόρειας Θάλασσας με την προστασία ενός ρωσικού παγοθραυστικού.
Μπροστά σε όλες τις άλλες προκλήσεις – συρρικνούμενα ναυτικά, αναζωπύρωση της πειρατείας, επιθέσεις στην Ερυθρά Θάλασσα – αυτή η υποθαλάσσια πλευρά είναι εκτεθειμένη.
Και οι αξιωματούχοι λένε ότι η χρήση από τη Ρωσία εγκληματικών και πολιτικών δικτύων -τα οποία αναπτύσσονται επίσης για τη δημιουργία δικτύων επιρροής στην ηπειρωτική Ευρώπη- καθιστά όλες αυτές τις τακτικές, συμπεριλαμβανομένης της δολιοφθοράς των υποθαλάσσιων αγωγών, εξαιρετικά δύσκολο να αποδοθούν στο Κρεμλίνο. Οι ρωσικές έρευνες του βυθού της Βαλτικής, για παράδειγμα, πραγματοποιούνται από πλοία με φαινομενικά επιστημονικό σκοπό.
“Εμείς εξακολουθούμε να είμαστε δεμένοι σε αυτόν τον καταμερισμό εργασίας μεταξύ στρατού και πολιτών, ενώ οι Ρώσοι είναι πολύ πιο έξυπνοι χρησιμοποιώντας πολιτικά σκάφη για στρατιωτικούς σκοπούς”, δήλωσε ο Bruns, ειδικός του ναυτικού. “Δεν έχουμε βρει ακόμη λύση για αυτό”.
Οι επιστήμονες κατανοούν ακόμη σχετικά λίγα πράγματα για τη μορφή του βυθού. Έτσι, η τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιείται επίσης για τη χαρτογράφησή του, παρέχοντας άλλη μια πιθανή μέθοδο για τον εντοπισμό επίδοξων Ρώσων που θα άρπαζαν καλώδια. Ορισμένες χώρες και φορείς του ΝΑΤΟ σκέφτονται ακόμη και να θάψουν τους αγωγούς τους στον πυθμένα της θάλασσας, ιδίως στη Βαλτική Θάλασσα, όπου το μέσο βάθος είναι λίγο κάτω από 200 πόδια. Είναι ήδη συνήθης πρακτική κοντά στις περισσότερες ευρωπαϊκές ακτές, καθώς βοηθά στην προστασία από τις μηχανότρατες βυθού και τις άγκυρες των πλοίων.
Μετά το περιστατικό με τον αγωγό Balticconnector το περασμένο φθινόπωρο, η Νορβηγία άρχισε να καταγράφει τις δικές της υποθαλάσσιες υποδομές, ξεκινώντας με το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο και στη συνέχεια επεκτείνοντας τη χαρτογράφηση σε τμήματα του ηλεκτρικού δικτύου και των καλωδίων επικοινωνίας που διέρχονται υποθαλάσσια. Οι αρχές μπόρεσαν να αναζητήσουν σχεδόν 5.600 μίλια αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου.
“Ψάξαμε τα πάντα”, δήλωσε ο στρατηγός Eirik Kristoffersen, επικεφαλής του υπουργείου Άμυνας της Νορβηγίας. “Όταν βρήκαμε κάτι, χρησιμοποιήσαμε τους στρατιωτικούς μας εμπειρογνώμονες για να το εξετάσουμε. Είναι κάτι που έχει τοποθετηθεί εκεί; Είναι κάτι από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο; Είναι κάτι που έριξαν οι ψαράδες;”
Η δυνατότητα διεξαγωγής μιας τόσο εκτεταμένης έρευνας πηγάζει από την υποδομή του ιδιωτικού τομέα. Η ενεργειακή βιομηχανία της Νορβηγίας διαθέτει ήδη μηχανισμούς ετοιμότητας για την προστασία και την επισκευή υποθαλάσσιων υποδομών για αγωγούς και ηλεκτρικά καλώδια, δήλωσε ο Halvorsen, οι οποίοι συντονίζονται από τη νορβηγική εταιρεία Equinor. Είναι ένα μοντέλο που ο Halvorsen πιστεύει ότι υπόσχεται πολλά και για τα καλώδια επικοινωνίας. Αλλά στο μεγαλύτερο μέρος του ΝΑΤΟ, η δυνατότητα αυτή είναι περιορισμένη.
“Υπάρχει ουσιαστικά μηδενική ικανότητα σε κυβερνητικά χέρια για την έρευνα, την επισκευή, τη συντήρηση [ή] την αντικατάσταση οποιασδήποτε από αυτές τις υποδομές”, δήλωσε ο Halvorsen. “Όλη αυτή η ικανότητα και η χωρητικότητα είναι για την πολιτική βιομηχανία. Έτσι, για την προστασία αυτού του είδους των υποθαλάσσιων υποδομών, πρέπει να υπάρχει κάποιου είδους λειτουργική διασύνδεση μεταξύ της κυβερνητικής πλευράς … και της βιομηχανίας”.
